Θα ήταν πλεονασμός η παράθεση γεγονότων τόσο της καθημερινότητας των σχολικών μονάδων όσο και του κοινωνικού μας βίου γενικότερα, που αφορούν σε θέματα παραβατικής συμπεριφοράς των παιδιών μας, αλλά και εκδήλωσης κάθε μορφής βίας προς τα παιδιά.

του Παντελή Γαλίτη

Θέματα, τα οποία, σύμφωνα τόσο με τις πρόσφατες στατιστικές, όσο και με την καθημερινή τους παρουσία στα ΜΜΕ παρουσιάζουν αύξηση τόσο στην έντασή τους όσο και στην έκτασή τους αμέσως μετά την εποχή της πανδημίας. Στην προσπάθεια διαχείρισης τέτοιων θεμάτων και, ακόμη περισσότερο, στην προσπάθεια την πρόληψής τους, η εγρήγορση όλων είναι περισσότερο από επιτακτική.

Όσον αφορά στις σχολικές μας μονάδες, ήδη το νομοθετικό πλαίσιο έχει φροντίσει να υποστηρίξει σε σημαντικό βαθμό την προσπάθεια της, κατά το δυνατόν, αποτελεσματικής διαχείρισης φαινομένων παραβατικής συμπεριφοράς των μαθητών, καθώς και της προσέγγισης των παιδιών που βρίσκονται αντιμέτωπα με φαινόμενα βίας και γεγονότων που λειτουργούν επιβαρυντικά στην ψυχική τους υγεία.

Η τοποθέτηση ψυχολόγων στις σχολικές μονάδες αναντίρρητα αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα όπλα στην φαρέτρα της εκπαιδευτικής κοινότητας, στην προσπάθεια διαχείρισης των παραπάνω φαινομένων. Η καθημερινή παρουσία ψυχολόγων στο σχολείο λειτουργεί ως εκτονωτική βαλβίδα σε αρκετές από τις περιπτώσεις που κινδυνεύουν να οδηγηθούν σε, πραγματικά, απρόβλεπτες «εκρήξεις» συμπεριφοράς. Παρέχοντας ψυχοκοινωνική υποστήριξη, ενημέρωση και συμβουλευτική καθοδήγηση στο πλαίσιο ενδυνάμωσης της σχολικής κοινότητας, οι ψυχολόγοι αναπτύσσουν στους μαθητές, στους εκπαιδευτικούς και στους γονείς – κηδεμόνες τις δεξιότητες εκείνες που απαιτούνται, προκειμένου να διαχειρίζονται με αποτελεσματικό τρόπο κρίσιμες και απρόβλεπτες καταστάσεις. Επιπρόσθετα, η συμβολή τους στον σχεδιασμό, στην οργάνωση και στην υλοποίηση προγραμμάτων πρόληψης και προαγωγής της σωματικής και της ψυχοσυναισθηματικής υγείας είναι ιδιαίτερα πολύτιμη.

Ειδικότερα στα Επαγγελματικά Λύκεια, τα τελευταία χρόνια έχει θεσμοθετηθεί και λειτουργεί ο θεσμός του ψυχολόγου μέσω του προγράμματος Μια Νέα Αρχή στα ΕΠΑΛ (ΜΝΑΕ). Με καθήκοντα όπως αυτό της παροχής ψυχολογικής υποστήριξης σε μαθητές/-τριες, της ενημέρωσης, της συμβουλευτικής και της υποστήριξης των γονέων σε θέματα εφηβείας και σχέσεων στην οικογένεια, του σχεδιασμού, της οργάνωσης και της υλοποίησης προγραμμάτων πρόληψης και προαγωγής της ψυχικής υγείας, η έγκαιρη και συνεχής παρουσία του ψυχολόγου στις σχολικές μονάδες των ΕΠΑΛ και, ιδιαίτερα στην σημερινή εποχή της έντονης έξαρσης της εφηβικής βίας και των, επιβαρυντικών για την ψυχική υγεία, καταστάσεων αποτελεί αδήριτη αναγκαιότητα.

Αναγκαιότητα, που αποκτά ακόμη μεγαλύτερη βαρύτητα, όταν στην παραπάνω πολυσχιδή παρουσία των ψυχολόγων στα ΕΠΑΛ συνεκτιμηθεί η προαπαιτούμενη παρουσία τους στις σχολικές αυτές μονάδες, προκειμένου να ενεργοποιηθούν και να λειτουργήσουν δύο ακόμη υποστηρικτικοί θεσμοί, αυτοί του Συμβούλου Καθηγητή και του Συμβούλου Σχολικής Ζωής. Οι δύο αυτοί «προληπτικοί» και «εκτονωτικοί» θεσμοί, που έχουν ως κύριο αντικείμενό τους την υποστήριξη των μαθητών/-τριών στη σχολική ζωή και τη δημιουργία θετικού κλίματος στη σχολική κοινότητα ενεργοποιούνται, ενημερώνονται και καθοδηγούνται με την παρουσία και την συνεχή υποστήριξη του ψυχολόγου της σχολικής μονάδας. Επισημαίνεται ότι ο Σύμβουλος Σχολικής Ζωής καλείται να συμβουλέψει, να καθοδηγήσει και να ενημερώσει μαθητές, γονείς και κηδεμόνες σε θέματα σχολικής αντιμετώπισης ζητημάτων σε τομείς που απασχολούν τη σχολική μονάδα, όπως είναι η διαχείριση κρίσεων και η πρόληψη ακραίων συμπεριφορών. Στις αρμοδιότητες και στα καθήκοντα του Συμβούλου Καθηγητή εντάσσονται η ανάπτυξη δράσεων στο πλαίσιο της ευχερούς και απρόσκοπτης επικοινωνίας και συνεργασίας μαθητών και εκπαιδευτικών, ο εντοπισμός πιθανών αιτίων που αναστέλλουν την γνωστική πρόοδο των μαθητών, η οικοδόμηση σχέσεων εμπιστοσύνης μεταξύ εκπαιδευτικών και μαθητών στην προσπάθεια πρόληψης συγκρούσεων και βελτίωσης του σχολικού κλίματος και όλα αυτά σε συνεργασία με τον ψυχολόγο της σχολικής μονάδας. Γίνεται φανερό ότι οι παραπάνω, φιλόδοξες, μα πρακτικές και υλοποιήσιμες λειτουργίες των δύο αυτών υποστηρικτικών θεσμών, του Συμβούλου Σχολικής Ζωής και του Συμβούλου Καθηγητή δεν είναι δυνατόν να αποδώσουν καρπούς, χωρίς την παρουσία ψυχολόγου.

Η τοποθέτηση ψυχολόγου στις σχολικές μονάδες, όπως, άλλωστε και αυτή του Κοινωνικού Λειτουργού, ίσως πριν από μερικά χρόνια να επέτρεπε μια «περίοδο χάριτος». Σήμερα, η κάθε μέρα που διανύεται στα σχολεία χωρίς την παρουσία αυτών των επιστημόνων ψυχικής υγείας αποτελεί ένα «πισωγύρισμα» στην προσπάθεια να αμβλύνουμε τις ολέθριες επιπτώσεις της εποχής της πανδημίας στην ψυχική υγεία όλων μας. Περισσότερο, όμως, των παιδιών μας. Άλλωστε, εμείς οι «μεγάλοι», έχουμε την υποχρέωση αυτή, απέναντί τους, μα και απέναντι στην κοινωνία μας.