Αξιολόγηση σχολείων: Τί ισχύει σε χώρες της ΕΕ

Σε 31 ευρωπαϊκά εκπαιδευτικά συστήματα γίνονται τόσο εξωτερικές όσο και εσωτερικές αξιολογήσεις του σχολείου, όπως αποκαλύπτεται από τις εκθέσεις του Δικτύου Ευρυδίκη για τη διασφάλιση της ποιότητας στην εκπαίδευση. Η βασική κινητήρια δύναμη για τα δύο είδη αξιολόγησης είναι η παρακολούθηση και η βελτίωση της ποιότητας της διδασκαλίας και της μάθησης στα επί μέρους σχολεία, και η βελτίωση της ποιότητας της εκπαίδευσης και της κατάρτισης.

Η αξιολόγηση των σχολείων ποικίλλει σε πεδίο, εστίαση και επίπεδο τυποποίησης στις διάφορες ευρωπαϊκές χώρες. Στις περισσότερες περιπτώσεις η εξωτερική αξιολόγηση του σχολείου αξιολογεί πτυχές, όπως η ποιότητα της διδασκαλίας, τα αποτελέσματα των μαθητών ή τα διευθυντικά καθήκοντα, έναντι ενός συνόλου κανόνων που ορίζουν την έννοια του «καλού σχολείου». Οι περισσότερες χώρες καθιστούν υποχρεωτική την εσωτερική αξιολόγηση του σχολείου, αλλά τα σχολεία έχουν συνήθως κάποια αυτονομία όσον αφορά το πεδίο και το επίκεντρο της αξιολόγησης.

Οι εξωτερικές και εσωτερικές αξιολογήσεις του σχολείου εφαρμόζονται κάπως συμπληρωματικά σε περίπου 20 ευρωπαϊκά εκπαιδευτικά συστήματα. Σε αυτά τα συστήματα οι τελικές εκθέσεις εσωτερικής αξιολόγησης χρησιμοποιούνται για την ενημέρωση και την καθοδήγηση της διαδικασίας εξωτερικής αξιολόγησης. Τα ενδιαφερόμενα μέρη, όπως οι μαθητές, οι γονείς ή τα μέλη της τοπικής κοινότητας, καλούνται να συμμετάσχουν και στις δύο διαδικασίες αξιολόγησης.

Οι τάσεις ήταν:

• Ως τις αρχές του 1990 εξωτερική αξιολόγηση.

• Τα τελευταία 15 χρόνια τάση για την υιοθέτηση μεθόδων εσωτερικής αξιολόγησης σε επίπεδο σχολικής μονάδας.

Σήμερα:

• Μεγαλύτερη αυτονομία παρουσιάζεται στα σχολεία στην Ολλανδία, στη Βρετανία, στο Βέλγιο (φλαμανδική κοινότητα), στη Δανία, στη Φιλανδία και στη Σουηδία όπου οι περισσότερες αποφάσεις λαμβάνονται από τα ίδια τα σχολεία και οι αξιολογήσεις γίνονται τοπικά.

• Διαφορετική οργάνωση υπάρχει στη Γαλλία. Λειτουργούν εξωτερικά διοικητικά τμήματα του υπουργείου Παιδείας με ευθύνη συγκεκριμένων περιοχών της χώρας. Τα σχολεία είναι σε κάποιον βαθμό ανεξάρτητα σε σχέση με τις διοικητικές και διδακτικές τους δραστηριότητες.

• Αποκεντρωμένο σύστημα 17 αυτόνομων περιοχών υπάρχει στην Ισπανία και στα ομόσπονδα κράτη στη Γερμανία.

• Αρμοδιότητα αξιολόγησης σε περιφερειακό επίπεδο υπάρχει στην Ισπανία, στο Βέλγιο, στο Ηνωμένο Βασίλειο.

• Στην Αυστρία γίνεται εσωτερική αξιολόγηση και υπεύθυνος είναι ο επικεφαλής του σχολείου (Direktor).

Στην Ελλάδα πολύς λόγος έχει γίνει – όχι μόνο στην εκπαιδευτική κοινότητα – για το μοντέλο της Φινλανδίας. Για αυτό το μοντέλο ο κ. Γιώργος Μαυρογιώργος, ομότιμος καθηγητής Εκπαιδευτικής Πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, αναφέρει χαρακτηριστικά: «Μια και μας παραπέμπουν συχνά στο “θαύμα της Φινλανδίας”, χωρίς να μυθοποιούμε την περίπτωση, μπορούμε να επικαλεστούμε εδώ το γεγονός ότι “η Φινλανδία είναι ένα παράδειγμα χώρας που δεν εφαρμόζει την επιθεώρηση των σχολείων” (Sahlberg, P.2013:44) και ότι “δεν υπάρχουν επίσημοι τρόποι αξιολόγησης των εκπαιδευτικών στη χώρα. Οι εκπαιδευτικοί έχουν χρόνο για να συνεργαστούν, κατά τη διάρκεια της σχολικής ημέρας, και να διαμορφώσουν μια άποψη για το πώς διδάσκουν οι συνάδελφοί τους… Καταργήθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1990 το σύστημα σχολικής επιθεώρησης…” ( ό.π.: 189).

Το πολύ ενδιαφέρον εδώ βέβαια είναι πως αυτό συνιστά επίσημη πολιτική επιλογή και δεν είναι αποτέλεσμα κάποιας αντίδρασης και πάλης από την πλευρά των εκπαιδευτικών. Οπως ισχυρίζονται, “το φινλανδικό εκπαιδευτικό σύστημα δεν διαθέτει σχολαστικό έλεγχο του σχολείου” και, στην περίπτωση των εκπαιδευτικών, επενδύουν “στην επαγγελματική αξιοπρέπεια και στον κοινωνικό σεβασμό”».