Ποιό άραγε θα ήταν το καλύτερο καμουφλάζ για έναν εμπρηστή; Φυσικά, το να παρουσιάζεται με τη στολή του πυροσβέστη. Για έναν απατεώνα; Μα φυσικά ένα απαστράπτον κουστούμι. Κάτι παρόμοιο συμβαίνει με τα τελευταία εξαγγελλόμενα μέτρα του που αφορούν  την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών, την «ανεστραμμένη τάξη», τα «» και την αυτονομία των σχολικών μονάδων τα οποία παρουσιάζονται καμουφλαρισμένα ως κάτι άλλο από αυτό που πραγματικά είναι.

Επιμέλεια Δημήτρης Τσιριγώτης

Τα μέτρα μιλάνε για ένα νέο μοντέρνο , το σχολείο του μέλλοντος, ενώ στην πραγματικότητα αποσκοπούν στην καταστροφή του σχολείου και στην μετατροπή του σε θάλαμο εκκόλαψης αμόρφωτων «ανδροειδών» έτοιμων να καλύψουν τις ανάγκες της αγοράς. Μιλάνε επίσης για την πλήρη απελευθέρωση και ενίσχυση του ρόλου των εκπαιδευτικών ενώ στην πραγματικότητα ο ρόλος αυτός, πέρα από το ότι γίνεται κομπάρσου, αποκτά πολύ συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, μοντελοποιείται και απομυζάται η ουσία του.

Πυρ ομαδόν με τέσσερα υπερόπλα καταστροφής

Τώρα βέβαια μιλάμε για πυρ ομαδόν με τέσσερα υπερόπλα. Τέσσερα μέτρα που κινούνται όλα προς την ίδια κατεύθυνση των διαρθρωτικών αλλαγών που θέλουν να περάσουν στην εκπαίδευση εδώ και αρκετό καιρό οι εμπνευστές τους αλλά που τώρα αποφάσισαν να «παίξουν τα ρέστα τους». Τα τέσσερα αυτά μέτρα είναι τα κάτωθι:

1)Η «ανεστραμμένη τάξη» που για ένα μαθητή σημαίνει «μαθαίνω πώς να μαθαίνω μόνος μου» και για ένα εκπαιδευτικό σημαίνει αφαίρεση σχεδόν όλου του περιεχομένου του ρόλου του.

2)Τα «εργαστήρια δεξιοτήτων»  που για ένα μαθητή σημαίνει «μαθαίνω μόνο όσα είναι χρήσιμα για την αγορά εργασίας».

3)Η αξιολόγηση των εκπαιδευτικών που σημαίνει «σκυμμένο κεφάλι από φόβο αλλά και από φόρτο εργασίας».

4)Η αυτονομία των σχολικών μονάδων που σημαίνει το κόψιμο των χρηματοδοτικών δεσμών του κράτους με τα δημόσια σχολεία αφού η πολιτική που επικρατεί αυτή τη στιγμή θεωρεί οτιδήποτε δημόσιο, βαρίδι που βουλιάζει τον κρατικό προϋπολογισμό.

Η ως μέσο εκφοβισμού και διαμόρφωσης επιθυμητού προτύπου εκπαιδευτικού

Ενώ με την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών επιδιώκεται το πλήρες καλούπωμα που θα οδηγεί σε ένα πολύ συγκεκριμένο μοντέλο εκπαιδευτικού, το νομοσχέδιο το καμουφλάρει πίσω από την παιδαγωγική ελευθερία των εκπαιδευτικών.

Η βασική αρχή των υποστηρικτών της αξιολόγησης είναι η εξής: η αξιολόγηση μπορεί να αποτελέσει κίνητρο βελτίωσης της απόδοσης των εκπαιδευτικών. Το σκεπτικό αυτής της αρχής είναι πολύ απλό. Λέει, πως αν όλοι μας βάλουμε σε αντιπαράθεση τους εγωισμούς μας και τις φιλοδοξίες μας τότε μπορεί να ωφεληθούμε όλοι μαζί. Δηλαδή με άλλα λόγια το ατομικό συμφέρον οδηγεί στο συλλογικό συμφέρον. Αυτή η αρχή μπορεί όντως να έχει θετικά αποτελέσματα σε κάποιους τομείς όπου απαιτείται ακραίος ανταγωνισμός μεταξύ των συμμετεχόντων. Στον χώρο όμως της εκπαίδευσης υπάρχει ο κίνδυνος ακόμα και της πλήρους καταστροφής και διάλυσης.

Αν οι «σύλλογοι» των σχολείων μετατραπούν σε αρένες, οι «συνάδελφοι» μετατραπούν σε ανταγωνιστές, η ηθική ανταμοιβή που αναζητείται στα μάτια των μαθητών μετατραπεί σε χαρακτηρισμό ως εξαιρετικού εκπαιδευτικού στην 4βάθμια αξιολογική κλίμακα τότε δυναμιτίζεται κάθε  δημοκρατικότητα και συλλογικότητα μεταξύ των εκπαιδευτικών. Μήπως τελικά όμως αυτός είναι ένας από τους πραγματικούς στόχους: η αποδυνάμωση του συλλόγου διδασκόντων και κάθε συλλογικού οργάνου των εκπαιδευτικών;

Ο δεύτερος πραγματικός στόχος της εφαρμογής της αξιολόγησης είναι η διαμόρφωση προτύπου εκπαιδευτικού που εξυπηρετεί τα σχέδια των συγκεκριμένων εκπαιδευτικών πολιτικών. Ενός εκπαιδευτικού που είναι ατομιστής, άβουλος, γραφειοκράτης, συλλέκτης προσόντων, πειθήνιος και υποταγμένος. Που εφαρμόζει χωρίς καμία αμφισβήτηση όσα του ανατίθενται και που έχει σαν βασική αρχή να «κοιτάζει την δουλίτσα του» και να «σώζει το τομάρι του» ακόμα και αν γύρω του χάνονται εργασιακές ζωές. Ας μην έχουμε καμία αμφιβολία πως ο στόχος είναι να απολέσει ο εκπαιδευτικός κάθε κοινωνικό, πολιτικό και πνευματικό ρόλο και να μετατραπεί σε ένα στυγνό τεχνοκράτη αποφασισμένο να κάνει τα πάντα για μία καλή αξιολόγηση.

Η «ανεστραμμένη τάξη» και το κατεστραμμένο μάθημα

Όπως είναι γνωστό μεγάλο μέρος των εκπαιδευτικών συμμετείχε στο πρόγραμμα σεμιναρίων με τίτλο «Ταχύρρυθμη Επιμόρφωση Εκπαιδευτικών στην Εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση» το οποίο έλαβε χώρα τον περασμένο Μάιο. Υπήρχαν όμως τρία στοιχεία που άφηναν ερωτηματικά: α) τι νόημα είχαν τα σεμινάρια αυτά αφού η εξ αποστάσεως εκπαίδευση είχε λάβει τέλος και τα σχολεία ήταν πια ανοικτά; β) για ποιο λόγο οι εκπαιδευτές των σεμιναρίων έδιναν βάση στην ασύγχρονη ( e-me και eClass) ενώ η πλατφόρμα που είχε χρησιμοποιήσει η συντριπτική πλειοψηφία των εκπαιδευτικών ήταν η σύγχρονη μορφή της (webex);  γ) Για ποιο λόγο οι επιμορφωτές επέμειναν τόσο πολύ στην εκμάθηση της e-me ως πλατφόρμα ασύγχρονης ενώ σχεδόν όλοι οι εκπαιδευτικοί (ειδικά της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης)  είχαν προτιμήσει και εκπαιδευτεί στην eClass;  Τελικά όμως να που όλα κουμπώνουν. Είναι ηλίου φαεινότερο πως όλα αυτά ήταν σχεδιασμός για την εισαγωγή της μεθόδου διδασκαλίας της «ανεστραμμένης τάξης» που ανήγγειλε πρόσφατα η υπουργός Παιδείας. Το τηλεμάθημα είχε έρθει για να μείνει. Για να μείνει ακόμα και με ανοικτά σχολεία.

Τι είναι όμως η μέθοδος της «ανεστραμμένης τάξης» (flipped classroom) ;

Κατά την «ανεστραμμένη τάξη» οι μαθητές μελετούν μόνοι τους στο σπίτι το καινούργιο μάθημα μέσα από υλικό που τους έχει προετοιμάσει και στείλει ο εκπαιδευτικός μέσω μιας ψηφιακής πλατφόρμας. (Εδώ κουμπώνει η εμμονή με την e-me πλατφόρμα η οποία είναι σαφώς πιο εύχρηστη και εύκολη στην ανταλλαγή υλικού). Το υλικό αυτό είναι κυρίως βίντεο έτοιμο π.χ από το youtube, e-books, audio books  ή ακόμα και βίντεο που έχει δημιουργήσει ο ίδιος ο εκπαιδευτικός που μπορεί να περιλαμβάνει ακόμα και ολόκληρη ψηφιακή παρουσίαση του μαθήματος. Στην Αγγλία και στις ΗΠΑ που εφαρμόζεται αυτό το σύστημα πολλοί εκπαιδευτικοί καταφεύγουν στη λύση να μαγνητοσκοπούν τον εαυτό τους σε μια διάλεξη ή να μαγνητοσκοπούν το χέρι τους την ώρα που γράφει σε έναν ασπροπίνακα ή σε ένα χαρτί παράλληλα παραδίδοντας το μάθημα. Οι μαθητές λοιπόν την άλλη μέρα στο σχολείο έρχονται, υποτίθεται, διαβασμένοι και έτοιμοι να λύσουν τυχόν απορίες ή να εφαρμόσουν μεγαλύτερη εμβάθυνση σε αυτά που ήδη γνωρίζουν. Οι υποστηρικτές της  «ανεστραμμένης τάξης» θεωρούν πως το μεγάλο πλεονέκτημά της είναι πως οι μαθητές ελέγχουν μόνοι τους το ρυθμό του μαθήματος αφού μπορούν να πατήσουν pause στο βίντεο κάτι που δεν μπορεί να συμβεί με τον εκπαιδευτικό στο ζωντανό μάθημα. Και με αυτόν τον τρόπο κερδίζεται πολύτιμος χρόνος παράδοσης του μαθήματος που μπορεί να αφιερωθεί σε άλλα κομμάτια του μαθήματος.

Όμως η μέθοδος αυτή αντικαθιστά την γνώση με την πληροφορία και εξουδετερώνει τον παιδαγωγικό και γνωστικό ρόλο του εκπαιδευτικού αφήνοντάς του μόνο ρόλο του σερβιτόρου του υλικού του μαθήματος, του λύτη αποριών και του αξιολογητή των μαθητών. Σημαντικά εργαλεία όπως οι προϊδεάζουσες ιδέες των μαθητών για το θέμα του επόμενου μαθήματος και η αλληλεπίδραση των μαθητών μεταξύ τους και με τον εκπαιδευτικό κατά τη διάρκεια της εισαγωγής σε ένα νέο θέμα ουσιαστικά απενεργοποιούνται. Φυσικά καμία σχέση δεν έχει η μέθοδος της «ανεστραμμένης τάξης» με τις σύγχρονες μαθητοκεντρικές, ομαδοσυνεργατικές  και βιωματικές μεθόδους αφού καμία από αυτές δεν προβλέπει ατομική εκμάθηση στο σπίτι. Καμία δεν μιλάει για παντελή απουσία του εκπαιδευτικού κατά τη διάρκεια της εκμάθησης και καμία δεν μετατρέπει την ομάδα σε μονάδα. Αντιθέτως.

Τα «εργαστήρια δεξιοτήτων» χέρι- χέρι με την «ανεστραμμένη τάξη»

Η «ανεστραμμένη τάξη» πάει χεράκι- χεράκι με τα «εργαστήρια δεξιοτήτων» που θα ξεκινήσουν να εφαρμόζονται στα σχολεία την επόμενη χρονιά (επιχειρηματικότητα, καινοτομία, εθελοντισμός κλπ). Είναι ενταγμένα στην ίδια στοχοθεσία των συγκεκριμένων εκπαιδευτικών πολιτικών. Ο βασικός στόχος είναι ένας: η αποδυνάμωση του μορφωτικού ρόλου του σχολείου και του εκπαιδευτικού. Το σχολείο δεν χρειάζεται  να βγάζει πολίτες με κριτική σκέψη, με βαθιά μόρφωση. Η αγορά εργασίας χρειάζεται εργαζόμενους- εργαλεία που θα έχουν αναπτυγμένες συγκεκριμένες δεξιότητες, ευπροσάρμοστους που θα μπορούν εύκολα να αναπροσαρμόζονται στις νέες κάθε φορά απαιτήσεις, που θα μπορούν εκπαιδευτούν μόνοι τους στις νέες τους κάθε φορά εργασιακές προδιαγραφές μέσα από manual που θα τους στέλνει η εταιρία ή η επιχείρηση, χωρίς καμία ιδιαίτερη ειδίκευση άρα και χωρίς καμία ιδιαίτερη οικονομική απαίτηση. Και τι άλλο καλύτερο από την «ανεστραμμένη τάξη» για να έχει εμπεδώσει ο αυριανός εργαζόμενος τον μηχανισμό του «μαθαίνω μόνος μου και δεν έχω ανάγκη καμία εκπαίδευση»; Και τι άλλο καλύτερο από τα «εργαστήρια δεξιοτήτων» για να καλλιεργήσει τη νοοτροπία πως το πιο σημαντικό είναι να μπορείς να είσαι χρήσιμος και ελκυστικός για τις επιχειρήσεις και πως η παιδεία και η μόρφωση είναι περιττή;

Τρομάζει ο κυνισμός των νέων μέτρων

Πραγματικά τρομάζει πλέον ο κυνισμός των νέων εξαγγελλόμενων εκπαιδευτικών μέτρων. Το σχολείο της αγοράς είναι «ante portas».  Ένα σχολείο με υπερεξουσίες στους  Διευθυντές των σχολικών μονάδων σε ρόλο τύπου CEO (διευθύνοντες σύμβουλοι). Δεν είναι τυχαία η αύξηση της θητείας τους σε 4 ως 8 έτη. Με πλήρως αποδυναμωμένο το σύλλογο διδασκόντων. Με τον εκπαιδευτικό εγκλωβισμένο σε διπλό άχρωμο ρόλο, αφενός ως αξιολογητή ο οποίος θα αξιολογεί όσα οι μαθητές κατάφεραν μόνοι τους να μάθουν και αφετέρου ως αξιολογούμενου που θα τροποποιεί τον εαυτό του προκειμένου να ταιριάξει απόλυτα με το «πατρόν» των αξιολογικών κριτηρίων. Και με μεγαλύτερους χαμένους τους μαθητές που πλέον θα φοιτούν σε ένα σχολείο self-service όπου η μάθηση θα είναι ατομική υπόθεση και οι πηγές της προσλαμβάνουσας γνώσης θα είναι το youtube και το wikipedia.

Υπάρχει σωτηρία;

Το μεγάλο ερώτημα είναι αν σώζεται η κατάσταση ή είναι πολύ αργά; Βεβαίως και υπάρχει τρόπος αντίστασης. Και η αντίσταση αυτή δεν αφορά μόνο τους εκπαιδευτικούς. Αφορά και τους μαθητές, τους γονείς και όσους εμπλέκονται στην εκπαιδευτική κοινότητα όπως τους Διευθυντές και τους συμβούλους. Όλοι μαζί οφείλουμε να βάλουμε πλάτη για την παιδεία και τα παιδιά. Πριν καταστραφούν και τα δύο. Η αναστροφή της καταστροφής επιτυγχάνεται κάθε φορά που δρούμε συλλογικά. Και αυτό το είδαμε πολύ πρόσφατα με την «αυτοαξιολόγηση σχολικής μονάδας». Ο τρόπος υπάρχει. Η απόφαση για δράση μένει.