Πώς καταλαβαίνουμε ότι στην εκπαίδευση τα πράγματα έχουν φτάσει στο μη περαιτέρω; Είναι απλό: όταν τα αυτονόητα γίνονται συνθήματα διεκδίκησης. Ναι εκεί έχουμε φτάσει, να πρέπει να διεκδικούμε τα αυτονόητα. Να πρέπει να έχουμε ως βασικό σύνθημα το: «Αφήστε μας να κάνουμε και λίγο μάθημα».

Δημήτρης Τσιριγώτης

Ο εκπαιδευτικός εξαναγκάζεται να απενδυθεί το ρόλο του διδάσκοντος

Το υπουργείο, εκεί στη Νερατζιώτισσα, βρίσκεται μόνιμα στη ζώνη της εξαγγελίας. Εν τω μεταξύ είναι απίστευτο πως κάθε νέα εξαγγελία του αυτόματα σημαίνει αφαίμαξη από το χρόνο και την ενέργεια των εκπαιδευτικών. Τα χρονικά και ενεργειακά αποθέματα των εκπαιδευτικών πλέον έχουν φτάσει στο όριο της εξάντλησης. Το χειρότερο από όλα είναι πως ο εκπαιδευτικός εξαναγκάζεται να απενδυθεί το ρόλο του διδάσκοντος και να ενδυθεί το ρόλο του διεκπεραιωτή των εξαγγελιών του υπουργείου που παρεμπιπτόντως σπάνια αφορούν την ουσία της εκπαίδευσης αφού πρόκειται κυρίως για επιπλέον γραφειοκρατικές υποχρεώσεις.

Ας πάρουμε για παράδειγμα την αξιολόγηση σχολικής μονάδος. Ουσιαστικά πρόκειται για άκρως σουρεαλιστική διαδικασία. Οι εκπαιδευτικοί κάνουν ότι την εφαρμόζουν και το υπουργείο κάνει πως τους πιστεύει. Στην πραγματικότητα πρόκειται για άσκηση επί χάρτου. Δεν έχει αληθινή αντιστοίχηση και δεν ανταποκρίνεται σε καμία από τις φιλόδοξες εξαγγελίες που την συνοδεύουν. Καμία βελτίωση στη σχολική μονάδα δεν επέρχεται από την εφαρμογή της αξιολόγησής της. Μάλιστα έχει άκρως αρνητική επίδραση αφού καταναλώνει μεγάλο μέρος του χρόνου και της ενέργειας των εκπαιδευτικών άνευ λόγου και ουσίας. Γεννιέται βέβαια το ερώτημα: «δεν τα γνωρίζουν όλα αυτά οι ιθύνοντες του υπουργείου»; Φυσικά και γνωρίζουν πως πρόκειται για ένα «πουκάμισο αδειανό», σχήμα το οποίο όμως εξυπηρετεί απόλυτα το στόχο τους: να επικρατήσει η εντύπωση πως όλα γίνονται για «μίαν Ελένη» και να καμουφλάρεται ο πραγματικός λόγος της «εκστρατείας» που έχει εξαπολυθεί εναντίον του δημόσιου σχολείου (αξιολόγηση, κατηγοριοποίηση, ιδιωτικοποίηση). Εννοείται πως οι ιθύνοντες είναι απόλυτα ευχαριστημένοι με την άποψη που ψιθυρίζεται μεταξύ των εκπαιδευτικών: «έλα μωρέ, μία τυπική διαδικασία είναι». Φυσικά και πρόκειται για μία τυπική, ίσως και φαιδρή διαδικασία. Λαμβάνει όμως χώρα για έναν πολύ ουσιαστικό λόγο ο οποίος δεν διακρίνεται μέσα στην τόση τυπικότητα και ελαφρότητα.

Κάτι παρόμοιο είναι σίγουρο πως θα συμβεί και στην ατομική αξιολόγηση του εκπαιδευτικού. Κάθε εκπαιδευτικός θα κληθεί να διδάξει ενώπιον του αξιολογητή του (σύμβουλο ειδικότητας) εφαρμόζοντας σενάριο διδασκαλίας, με φύλλα εργασίας, με χρήση των σύγχρονων εποπτικών μέσων και μεθόδων. Και ο εκπαιδευτικός θα κάνει πως τα εφαρμόζει όλα αυτά και στην καθημερινότητά του και ο αξιολογητής θα κάνει ότι τον πιστεύει. Και θα ξανα-ακουστεί εκείνο το: «έλα μωρέ, τυπικό είναι» μέχρι που κάποια μελλοντική στιγμή θα συνειδητοποιήσουμε πως καθόλου δεν ήταν έτσι τα πράγματα. «Τυπικό είναι» λέγανε πριν από μερικά χρόνια και οι εκπαιδευτικοί στις ΗΠΑ μέχρι που εν μία νυκτί απολύθηκαν δεκάδες χιλιάδες με κριτήριο τους βαθμούς τους στην αξιολόγηση.

Το «εξωδιδακτικό» εις βάρος του «διδακτικού»

Τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας εφαρμόστηκαν εκπαιδευτικές γραμμές που μεγάλωναν συνεχώς το «εξωδιδακτικό» και μίκραιναν συνεχώς το «διδακτικό». Και είναι λογικό το ένα να φέρνει το άλλο αφού όντως πρόκειται για σχέση συγκοινωνούντων δοχείων. Στο «διδακτικό» είχαμε που είχαμε τις καταστροφικές συνέπειες με την καραντίνα, τα κλειστά σχολεία και την ανεπαρκέστατη τηλεκπαίδευση, τώρα λες και κάποιοι βάλθηκαν να δώσουν το τελειωτικό χτύπημα μετατρέποντας σταδιακά τον εκπαιδευτικό σε εξωδιδακτικό υπάλληλο.

Για το φετινό σχολικό έτος το «μενού» περιλαμβάνει πέρα από τα γνωστά «πρώτα πιάτα»: υπεύθυνοι τμημάτων, υπεύθυνοι προγράμματος, υπεύθυνοι εργαστηριών, ατελείωτη γραφική εργασία σε μητρώα, πρακτικά, κλπ, υπεύθυνοι εορτών, υπεύθυνοι εκδρομών, υπεύθυνοι βιβλιοθηκών-κυλικείων και γενικά ένας ατέλειωτος κατάλογος υπεύθυνων εξωδιδακτικών εργασιών και επιπλέον τα «δεύτερα πιάτα», τα πιο ψαγμένα: υποχρεωτική συμμετοχή στις ομάδες αξιολόγησης της σχολικής τους μονάδας, ένα σωρό νέες αρμοδιότητες (συντονιστές πεδίου, συντονιστές τάξης, μέντορες, υπεύθυνοι covid, σύμβουλοι σχολικής ζωής, υπεύθυνοι σχολικού εκφοβισμού, συντονιστές ομίλων, μέλη σχολικού συμβουλίου), ένα σωρό εκτός ωραρίου επιμορφώσεις και συνελεύσεις του συλλόγου διδασκόντων. Και τέλος περνάμε στο «επιδόρπιο»: την ατομική αξιολόγηση κάθε εκπαιδευτικού.

Ο αντίλογος θα μπορούσε εδώ να ισχυριστεί πως και οι εκπαιδευτικοί σε άλλες χώρες που θεωρούνται εκπαιδευτικά πιο ανεπτυγμένες από τη δική μας εφαρμόζουν αρκετά παρόμοια προγράμματα. Αλήθεια είναι αυτό, μόνο που σε αυτές τις χώρες λειτουργούν ταυτόχρονα η γραμματειακή υποστήριξη και ο θεσμός του «βοηθού εκπαιδευτικού» που αναλαμβάνουν σχεδόν όλη τη γραφειοκρατική εργασία. Αντιθέτως στη χώρα μας είναι σαν ο κάθε εκπαιδευτικός να πρέπει διατηρεί, πέρα από τη δουλειά στην τάξη, και μία δουλειά γραφείου. Και όλα αυτά με πολύ λιγότερες απολαβές. Είναι φανερό πως στη χώρα μας εφαρμόζεται το εργασιακό μοντέλο «do more with less», για αυτό αν είναι να κάνουμε συγκρίσεις να τις κάνουμε σε όλα τα επίπεδα και όχι αποσπασματικά.

 

Ασθμαίνοντες εκπαιδευτικοί σημαίνει ξέπνοη παιδεία

Είναι τόσο δύσκολο να καταλάβουν πως για να μπορεί κάποιος να βουτάει στον κόσμο των παιδιών πρέπει να έχει ανάσες από τον κόσμο έξω από αυτόν, πως με ασθμαίνοντες εκπαιδευτικούς μόνο ξέπνοη παιδεία μπορούμε να περιμένουμε; Άραγε δεν γνωρίζουν πως ο χώρος δράσης των εκπαιδευτικών, ο χώρος που επιδιώκεται η μάθηση είναι η τάξη και όχι το γραφείο; Προφανώς το γνωρίζουν. Το απλοϊκό ερώτημα λοιπόν που προκύπτει είναι: τους ενδιαφέρει η μάθηση, θέλουν εκπαιδευτικούς με ενισχυμένο διδακτικό ρόλο και εν τέλει θέλουν καλά δημόσια σχολεία; Προφανώς και όχι !!  Ουσιαστικά αυτό που συντελείται είναι ο σταδιακός εξοβελισμός του εκπαιδευτικού από την αίθουσα διδασκαλίας. Ακούγεται ακραίο αλλά αυτό διαφαίνεται από τα γεγονότα.

Μήπως όμως απλά οι εκπαιδευτικοί είναι φυγόπονοι;

Τι προσάπτουν στους εκπαιδευτικούς όταν αντιδρούν σε όλα αυτά και διαμαρτύρονται για όλον αυτόν τον άσκοπο επιπλέον φόρτο εργασίας; Κατά τα ειωθότα, φυγοπονία και τεμπελιά. Είναι όμως φυγοπονία και τεμπελιά όταν προσπαθούν να περιφρουρήσουν το διδακτικό τους ρόλο ή έστω ό,τι έχει απομείνει από αυτόν; Πρόκειται για πράξη ύψιστης υπευθυνότητας. Εκτός και αν η συναίνεση στη διάλυση του δημόσιου σχολείου αποτελεί πράξη εργατικότητας και φιλότιμου.