Της Κατερίνας Ροββά

Η «Περιστέρα», το «ηθικόν διήγημα» που εκδόθηκε εν έτει 1837 και διδασκόταν στις σχολικές τάξεις λίγο μετά την ίδρυση του πρώτου ανεξάρτητου ελληνικού κράτους, είναι μόνο ένα από αυτά.

Η «Πεζογραφική Καλλιλογία», η «Ελληνική Χρηστομάθεια», η Γραμματική του Τζάρτζανου, εγχειρίδια Γερμανικών που επιβλήθηκαν στην εκπαίδευση κατά τη διάρκεια της Κατοχής, συνολικά 4.000 σχολικά βιβλία του 19ου και του 20ού αιώνα έχουν ήδη πάρει τον δρόμο της ψηφιοποίησης.

Στόχος να δημιουργηθεί για πρώτη φορά στην Ελλάδα μια ηλεκτρονική βιβλιοθήκη σχολικών εγχειριδίων εύκολα προσβάσιμη στο κοινό. Το σημαντικό έργο έχει αναλάβει το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής -φορέας που διαδέχτηκε το πρώην Παιδαγωγικό Ινστιτούτο-, στη βιβλιοθήκη του οποίου φυλάσσονται τα περισσότερα από τα τεκμήρια.

Το παλαιότερο εγχειρίδιο της ιστορικής συλλογής εκδόθηκε το 1828 και το νεότερο στις αρχές της δεκαετίας του ’80. Τυπωμένες στην Αθήνα, τη Βενετία ή σε άλλα κέντρα του παροικιακού Ελληνισμού, οι κιτρινισμένες πλέον σελίδες τους, ξεφυλλισμένες από παιδικά δάχτυλα κατά τη διάρκεια 150 χρόνων, παρουσιάζουν ανάγλυφα τη μετεξέλιξη της ελληνικής κοινωνίας, της νοοτροπίας, των προτεραιοτήτων, του προσανατολισμού της. Γίνονται εύγλωττοι μάρτυρες της Ιστορίας.

«Μετά το πέρας της ψηφιοποίησης, η οποία εκτιμάται ότι θα έχει ολοκληρωθεί μέχρι το τέλος του έτους, οποιοσδήποτε το επιθυμεί θα μπορεί να έχει ελεύθερη πρόσβαση στον ιστορικό αυτό θησαυρό από τον υπολογιστή του σπιτιού του.

Θα περιλαμβάνονται συνολικά 1 εκατομμύριο σελίδες, 3.000 σχολικά εγχειρίδια από τη βιβλιοθήκη του ΙΕΠ και άλλα 1.000 από άλλες συλλογές, όπως της Γενναδείου, της Εθνικής Βιβλιοθήκης, του ΕΛΙΑ», εξηγεί στο «Εθνος» ο επιστημονικός υπεύθυνος του έργου, σύμβουλος του υπουργείου Παιδείας, κ. Αθανάσιος Σκούρας.

Εργαλείο για έρευνα

«Αυτό θα επιτρέψει σε πολλούς ερευνητές να μελετήσουν επίσης την εξέλιξη της εκπαίδευσης στην Ελλάδα και να κάνουν συσχέτιση μεταξύ δεδομένων διαφορετικών τεκμηρίων διαπιστώνοντας τη διαχρονική αλλαγή στον τρόπο προσέγγισης συγκεκριμένων ενοτήτων: για παράδειγμα το πώς διδασκόταν το πυθαγόρειο θεώρημα ανά τις δεκαετίες…».

Μέχρι τη δικτατορία του Μεταξά, τα βιβλία συγγράφονταν ύστερα από προκήρυξη του υπουργείου Παιδείας, επιλέγονταν από ειδική επιτροπή και αγοράζονταν από τους μαθητές καθ’ υπόδειξιν των δασκάλων τους, με αποτέλεσμα να διδάσκονται περισσότερα του ενός βιβλία για το ίδιο γνωστικό αντικείμενο. Κατά τη μεταξική δικτατορία εμφανής είναι η προσπάθεια ιδεολογικού ελέγχου της μόρφωσης.

Από το 1937, έτος ίδρυσης του Οργανισμού Εκδόσεως Σχολικών Βιβλίων, και για περίπου 15 χρόνια η υπηρεσία εξέδιδε βιβλία για την Ιστορία, τη Γλώσσα και τη Θρησκεία όμως δεν εξέδωσε κανένα εγχειρίδιο για τα Μαθηματικά και τη Φυσική. Οπως εξηγεί ο προϊστάμενος του Γραφείου Βιβλιοθήκης Αρχείων και Εκδόσεων και σύμβουλος του υπουργείου Παιδείας κ. Ιωάννης Σταμουλάκης, ιδιαίτερη άνθηση γνώρισαν οι σχολικές εκδόσεις σε περιόδους εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων.

«Πολλά εκδόθηκαν στη μεταρρύθμιση του Ευ. Παπανούτσου, πολλά ξαναγράφτηκαν στη δημοτική γλώσσα κατά τη μεταπολίτευση», λέει και προσθέτει: «Το βιβλίο με την πιο μακρόχρονη παρουσία στις σχολικές αίθουσες είναι η Λατινική Γραμματική του Αχιλλέα Τζάρτζανου η οποία διδάσκεται τα τελευταία 50 χρόνια, ενώ ακολουθεί το βιβλίο των Λατινικών του Λυκείου που διαβάζεται ανελλιπώς από μαθητές από το 1982…».