Ζ. Κρόκου: Οι σχέσεις εμπιστοσύνης σχολείου και οικογένειας, παράγοντας πρόληψης bullying

Η συνεργασία και η καλλιέργεια σχέσεων εμπιστοσύνης μεταξύ σχολείου και οικογένειας αποτελούν τον σημαντικότερο παράγοντα πρόληψης, αλλά και έγκαιρης αντιμετώπισης των φαινομένων σχολικού εκφοβισμού.

Όμως, «οχυρό» κατά του φαινομένου υψώνουν και οι συνεργατικές σχέσεις μεταξύ των μαθητών στα σχολεία, που μπορούν να αναπτυχθούν μέσω δράσεων και δραστηριοτήτων, εκτιμά σε συνέντευξή της στο ΑΠΕ- ΜΠΕ η Ζωή Κρόκου, δρ. Ειδικής Παιδαγωγικής, η οποία μελετά τη σχολική βία και τον σχολικό εκφοβισμό («bullying»).

Η κ. Κρόκου, επιμορφώτρια σε εργαστήρια που διοργανώνει το Ανοιχτό Ίδρυμα Εκπαίδευσης σε όλη την Ελλάδα, με θέμα την ανίχνευση των φαινομένων που τα τελευταία χρόνια παρουσιάζουν αυξητική, ανησυχητική τάση και συγγραφέας του βιβλίου «Σχολικός Εκφοβισμός, 9+1 σχέδια εργασίας για την πρόληψη και την αντιμετώπιση» θεωρεί αναγκαία τη συστηματική επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, για να μπορέσουν να εντοπίζουν εν τη γενέσει τους περιστατικά και να σχεδιάζουν κατάλληλα προγράμματα παρέμβασης και αναφέρεται στον ρόλο της τεχνολογίας, η οποία ανάλογα με τον τρόπο που αξιοποιείται μπορεί να αποτελέσει σύμμαχο ή εχθρό στις προσπάθειες περιορισμού και εξάλειψης του bullying.

Ακολουθεί η συνέντευξη της Ζωής Κρόκου στο ΑΠΕ- ΜΠΕ και στην Κατερίνα Γιαννίκη:

Ερ.: Διαπιστώνετε έξαρση του φαινομένου του bullying στα σχολεία στην Ελλάδα, τα τελευταία χρόνια; Ποια είναι τα κυριότερα αίτια;

Απ.: Η σχολική θυματοποίηση είναι ένα πολυπαραγοντικό φαινόμενο, που έχει συνιστώσες ψυχολογικές και κοινωνικές. Ο χώρος εμφάνισης της επιθετικότητας των παιδιών είναι ο χώρος που βρίσκονται τις περισσότερες ώρες της ημέρας, δηλαδή το σχολείο. Η έξαρση που πιθανόν να υπάρχει είναι ανάλογη της προβολής που δίνεται. Η πληροφόρηση και η παρα-πληροφόρηση προσθέτουν ένα παραπάνω αρνητικό σχόλιο, μία παραπάνω λάθος εκτίμηση κάποιων ενεργειών.

Ερ.: Πώς μπορούν οι γονείς να θωρακίσουν τα παιδιά τους, ώστε να μην γίνονται θύματα σχολικού εκφοβισμού ή να προλάβουν την εκδήλωση βίαιων συμπεριφορών;

Απ.: Η έγκυρη και έγκαιρη ενημέρωση και η επιμόρφωση που γίνεται από ειδικούς είναι το κλειδί τόσο για να μπορέσει να θωρακιστεί η οικογένεια, όσο και να δώσει τα απαραίτητα «εργαλεία» στο παιδί για να αναγνωρίσει και να μπορέσει να αντιμετωπίσει το ίδιο αποτελεσματικά οποιαδήποτε μορφή επιθετικότητας. Αυτό που προτείνεται στους γονείς είναι να μάθουν να ακούν τα παιδιά τους και να συζητούν ενεργητικά μαζί τους, προσπαθώντας να τα οδηγήσουν στη λύση που τους ταιριάζει και που μπορούν να υλοποιήσουν.

Ερ.: Ποια πολιτική θεωρείτε αποτελεσματική στην πρόληψη του σχολικού εκφοβισμού;

Απ.: Η συνεργασία και η καλλιέργεια σχέσεων εμπιστοσύνης σχολείου και οικογένειας θεωρείται ότι αποτελεί τον σημαντικότερο παράγοντα πρόληψης, αλλά και έγκαιρης αντιμετώπισης των φαινομένων σχολικού εκφοβισμού. Επίσης, η ανάληψη δράσεων που συνδέουν το σχολείο με την τοπική κοινωνία και σκοπό έχουν την αναβάθμιση του μικροπεριβάλλοντος που ζουν τα παιδιά, είναι μια άλλη πρόταση που θα μπορούσε να συμβάλει σε αυτό τον τομέα. Το βασικότερο όμως όλων θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι η ανάπτυξη συνεργατικών σχέσεων μεταξύ των παιδιών, μέσω δράσεων του ίδιου του σχολείου, μέσω ομαδικών αθλητικών δραστηριοτήτων αλλά και του ελεύθερου παιχνιδιού και των «εξωσχολικών» κοινωνικών συναναστροφών.

Ερ.: Θεωρείτε ότι η τεχνολογία διευκολύνει το bullying; Ή μήπως με κάποιους τρόπους μπορεί να αποτελέσει το «κλειδί» για την αντιμετώπισή του;

Απ.: Η τεχνολογία, όπως γνωρίζουμε τόσο μέσα από την εμπειρία μας όσο και μέσα από τα ερευνητικά δεδομένα, μπορεί να αξιοποιηθεί τόσο για θετικούς σκοπούς που προάγουν τη συνεργασία και την κοινωνική δράση όσο και για αρνητικούς σκοπούς, δηλαδή για να καταδείξει την «υπεροχή» κάποιων εις βάρος άλλων ή τη διάθεση χειραγώγησης και όχι μόνο. Εδώ και πάλι ο ρόλος της παιδείας, της εκπαίδευσης, της ενημέρωσης είναι πρωτεύων. Η τεχνολογία πρέπει να αποτελέσει το εργαλείο για την προαγωγή της συνεργασίας, την ανάπτυξη της κοινωνίας, την αυτομόρφωση. Η επαφή των παιδιών από μικρή ηλικία με παιχνίδια που προβάλλουν επιθετικές τεχνικές μόνο αρνητικά αποτελέσματα μπορεί να έχει στην υπό διαμόρφωση προσωπικότητα των παιδιών.

Ερ.: Ποια είναι η άποψή σας για την πρόταση ερευνητών να ενταχθούν στο ωρολόγιο πρόγραμμα γνωστικά αντικείμενα για τον σχολικό εκφοβισμό;

Απ.: Ήδη οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί έχουν εντάξει στην καθημερινή τους πρακτική μεθόδους για την ανάπτυξη της συναισθηματικής νοημοσύνης, την καλλιέργεια της ενσυναίσθησης, την ενδυνάμωση των συνεργατικών δράσεων, την προαγωγή της ενεργητικής ακρόασης μέσα από τη φιλαναγνωσία, μέσα από αθλητικές δραστηριότητες, μέσα από τα ίδια τα μαθησιακά αντικείμενα.

Ερ.: Ποια είναι τα βασικά σας συμπεράσματα από τη μέχρι τώρα μελέτη της σχολικής βίας και του εκφοβισμού;

Απ.: Η ανάπτυξη προληπτικών δράσεων στον χώρο του σχολείου έχει άμεσα, θεαματικά και μόνιμα αποτελέσματα τόσο στην ψυχική ενδυνάμωση των μαθητών όσο και στον περιορισμό οποιασδήποτε επιθετικής συμπεριφοράς.

Ερ.: Πώς μπορούν οι ενήλικες να ανιχνεύουν στοιχεία εκφοβισμού στην καθημερινότητά τους, στην επαγγελματική ζωή, ή στις διαπροσωπικές τους σχέσεις;

Απ.: Η αλλαγή της συμπεριφοράς του θύματος ή και του θύτη είναι ο βασικότερος δείκτης ότι κάτι απασχολεί τα άτομα αυτά τόσο στον προσωπικό τους χώρο όσο και στον επαγγελματικό. Οπότε, θα πρέπει να είμαστε ευαισθητοποιημένοι και σε εγρήγορση, ώστε να ερμηνεύουμε τα μηνύματα σωστά, αλλά και να αποφεύγουμε να τα παρερμηνεύουμε υπεραναλύοντας ή γενικεύοντας τις εκφάνσεις τους. Η συμβολή των ειδικών σε αυτό το στάδιο είναι καταλυτική και επιβεβλημένη.

* Η Ζωή Κρόκου γεννήθηκε στην Αθήνα. Είναι διδάκτορας Ειδικής Παιδαγωγικής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστήμιου Αθηνών και έχει μεταπτυχιακή ειδίκευση στη Διδακτική της Γλώσσας και στην Εκπαιδευτική Ηγεσία και Διοίκηση. Τα τελευταία χρόνια υπηρετεί ως Σχολική Σύμβουλος Δημοτικής Εκπαίδευσης και διδάσκει στην Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε. Είναι επιστημονική συνεργάτις στον Τομέα των Μαθησιακών Δυσκολιών του Ανοικτού Ιδρύματος Εκπαίδευσης, Κέντρου Δια βίου Μάθησης και Επιμόρφωσης Ενηλίκων και επιμορφώτρια στα σεμινάρια για τον σχολικό εκφοβισμό που πραγματοποιούνται σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη και σε άλλες πόλεις.

Το επόμενο σεμινάριο: «Εκπαιδευτικές Δράσεις για την Πρόληψη του Σχολικού Εκφοβισμού» διοργανώνεται στην Αθήνα, στις 16 Δεκεμβρίου στις εγκαταστάσεις του Ανοικτού Ιδρύματος Εκπαίδευσης. Τα βιβλίο της αποτελεί εγχειρίδιο για τους εκπαιδευτικούς για την προετοιμασία σχεδίων δράσης που εστιάζουν στην πρόληψη και αντιμετώπιση του φαινομένου του σχολικού εκφοβισμού και στην ψυχική ενδυνάμωση των μαθητών, καθώς και στην ανάπτυξη συνεργατικών στρατηγικών.