Το χάρισμα της δυσλεξίας και πώς να το διατηρήσουμε

Η μαθησιακή δυσκολία είναι η μια μόνο πλευρά της Δυσλεξίας,αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε τις ειδικές ικανότητες του χαρισματικού δυσλεξικού ατόμου, που μπορούμε να τις συνοψίσουμε ως εξής:

Οι παραπάνω ικανότητες μπορεί να καταπιεσθούν, να ακυρωθούν ή να καταστραφούν από τις άστοχες

Η Δυσλεξία είναι η μητέρα των μαθησιακών δυσκολιών. Η δυσλεξία δεν έχει βιολογικό υπόβαθρο αλλά είναι το αποτέλεσμα μιας αντίδρασης στο αίσθημα της σύγχυσης. Ο άνθρωπος χρησιμοποιεί δύο είδη σκέψης: α) λεκτική β) εικονική Η φυσική ομιλία έχει ταχύτητα 150 λέξεων το λεπτό ή 2,5 λέξεις ανά δευτερόλεπτο.Ένας εκφωνητής ραδιοφώνου μπορεί να φτάσει τις 200 λέξεις.Πάνω από 250 λέξεις το λεπτό η ομιλία δεν γίνεται κατανοητή. Η εικονική σκέψη είναι πολύ γρηγορότερη. Το δυσλεξικό άτομο συνήθως σκέπτεται εικονικά και δεν χρησιμοποιεί τον εσωτερικό μονόλογο και γιαυτό διαβάζει δυνατά για να ακούει αυτό που διαβάζει. Το διάβασμα όμως μπορεί να παρουσιάσει κενά με τις λέξεις, που δεν ανταποκρίνονται στην εικονική σκέψη με αποτέλεσμα το άτομο να περιέλθει σε κατάσταση σύγχυσης.

Στην περίπτωση του αποπροσανατολισμού όλες οι αισθήσεις εκτός από τη γεύση υπολειτουργούν καθώς επίσης και η αίσθηση της αφής, της ισορροπίας, της κίνησης και της αίσθησης του χρόνου.Οι δυσλεξικοί από μόνοι τους δημιουργούν καταστάσεις αποπροσανατολισμού που οδηγούν σε καταστάσεις ονειροπόλησης.

Στην Αγγλική γλώσσα υπάρχουν 200 λέξεις που δημιουργούν καταστάσεις αποπροσανατολισμού επειδή δεν γίνονται κατανοητές και αφήνουν κενά στο νόημα

(trigger words).Συνήθως είναι τα άρθρα, οι μονοσύλλαβες λέξεις και μερικές δισύλλαβες

Η ανάγνωση είναι η πιο περίπλοκη λειτουργία του εγκεφάλου. Η ποικιλία των γραμμάτων και οι καλλιτεχνικές παραστάσεις τους δημιουργούν προβλήματα στα δυσλεξικά άτομα. Η αγγλική γλώσσα είναι η δυσκολότερη για τους δυσλεξικούς, γιατί περιέχει 44 διαφορετικούς χαρακτήρες στην προφορά.

Η αναριθμησία ή δυσαριθμησία δεν απαντάται σε όλα τα δυσλεξικά παιδιά (acalculia or dyscalculia).Τα συμπτώματα αυτά συμβαίνουν στην περίπτωση που υπάρχει δυσκολία στην αίσθηση του χρόνου που επιδρά στον αποπροσανατολισμό της οπτικής και ακουστικής αντίληψης και στην αίσθηση της ισορροπίας. Η αίσθηση του χρόνου έχει σχέση με το εσωτερικό ρολόι, που μπορεί να επιβραδύνει ή να επιταχύνει την αντίληψη του χρόνου και εξαρτάται από την έκκριση της ντοπαμίνης. Άμεση σχέση με την αίσθηση του χρόνου έχει και η έννοια της ακολουθίας των χρονικών γεγονότων και της διαδοχής των αριθμών.

Τα απλά και τα ανώτερα μαθηματικά συντίθενται από την έννοια της διαδοχής και του χρόνου.Για τα δυσλεξικά παιδιά πρέπει να εμπεδωθούν τρείς έννοιες α) χρόνος β) διαδοχή ως προς την ποσότητα,το μέγεθος,το χρόνο ή τη σημασία γ) τάξη ως προς τα αντικείμενα στις κατάλληλες θέσεις και συνθήκες. Αξίζει να σημειωθεί ότι χρόνος,διαδοχή και τάξη έχουν άμεση σχέση με τη μουσική γιαυτό πολλοί μαθηματικοί είναι και καλοί μουσικοί.

Η αγραφία ή δυσγραφία είναι προβλήματα που σχετίζονται με τον αποπροσανατολισμό των δυσλεξικών.Οι δίοδοι του εγκεφάλου που χρησιμοποιούνται έχουν την τάση να ισχυροποιούνται.Ιδιαίτερη δυσκολία παρατηρείται στις διαγώνιες γραμμές όχι μόνο στα γράμματα οπως το Α και το Μ αλλά και στην αναπαράστασή τους με πλαστελίνη.Για να διορθωθεί αυτή η κατάσταση πρέπει να ανοίξει το κανάλι του εγκεφάλου με τον κατάλληλο προσανατολισμό στο χώρο και το χρόνο.

Η εύκολα αποσπώμενη προσοχή πολλές φορές συνοδεύεται και από την υπερκινητικότητα. Χαρακτηριστικό της ικανότητας προσοχής είναι η επικέντρωσή της σε ένα συγκεκριμένο έργο ή αντικείμενο.Τα δυσλεξικά άτομα έχουν τη δυνατότητα επικέντρωσης της προσοχής σε ένα θέμα,μπορούν όμως παράλληλα να έχουν μεγαλύτερη αντίληψη του περιβάλλοντος απ’οτι τα κανονικά παιδιά.

Τα δυσλεξικά παιδιά επίσης επειδή έχουν μεγαλύτερη περιέργεια και μπορούν να επικεντρώνουν την προσοχή τους σε ό.τι τα ενδιαφέρει. Η ανία επίσης καταλαμβάνει συχνά τα δυσλεξικά παιδιά που προσφεύγουν στην ονειροπόληση ή στη διάσπαση της προσοχής

Η υπερκινητικότητα δημιουργεί μεγάλα προβλήματα στη σχολική τάξη. Στα δυσλεξικά παιδιά συνυπάρχει με την αποδιογράνωση, τον αποπροσανατολισμό και με την παραμόρφωση της αίσθησης της ισορροπίας και της κίνησης.

Μερικά δυσλεξικά παιδιά πάσχουν από αδεξιότητα (dyspraxia). Χαρακτηριστική είναι η παροιμία: δεν μπορεί να περπατήσει και να μασά τσίχλα συγχρόνως..Η κατάσταση αυτή οφείλεται στην έλλειψη της αίσθησης ισορροπίας και κίνησης.Το βασικό χαρακτηριστικό του προσανατολισμού είναι η σταθερή και ακριβής αντίληψη του χώρου και του χρόνου με συντονισμό των κινήσεων της γενικής και της λεπτής κινητικότητας.

Όταν το άτομο μάθει πώς να εξαφανίζει τις πολλαπλές αντιλήψεις του περιβάλλοντος τότε μπορεί να προσανατολισθεί αυτόματα.

Η ικανότητα της σκέψης με τις λεγόμενες trigger words λύνει το πρόβλημα του αποπροσανατολισμού.Η συνεχής παρουσίαση λέξεων σε καρτέλες επιτείνουν την ανία και τον αποπροσανατολισμό.Φαίνεται όμως ότι μόνο οι ευχάριστες και ελκυστικές εμπειρίες διατηρούνται στη μνήμη. Προτείνεται η τρισδιάστατη κατασκευή των γραμμάτων και των λέξεων με πλαστελίνη ή πηλό και η φωναχτή απαγγελία.

Ζαν Πιαζέ: Κάθε φορά που διδάσκουμε ένα παιδί κάτι το εμποδίζουμε από το να το ανακαλύψει μόνο του!

Η θεωρία της σχετικότητας στον Αϊνστάιν συνελήφθη σε κατάσταση ονειροπόλησης (daydream) κατά την οποία ταξίδευε σε μια ακτίνα φωτός χρησιμοποιώντας την εικονική σκέψη, που είναι 400-2000 φορές γρηγορότερη από τη λεκτική σκέψη.εξ ού και η παροιμία: Μιά εικόνα αξίζει όσο χίλιες λέξεις.

Για την αντιμετώπιση της ονειροπόλησης συνιστάται η θεραπεία με την έρπυση λόγω του ότι οι δυσλεξικοί θεωρείται ότι δεν την βίωσαν, αλλά περπάπτησαν απευθείας.

Χαρακτηριστικά του δυσλεξικού είναι η εικονική σκέψη, η διαισθητική σκέψη, η πολυδιάστατη σκέψη και η περιέργεια.

Οι κυριότερες αισθήσεις που πάσχουν στον αποπροσανατολισμόείναι η όραση η ακοή, η ισορροπία, η κίνηση και ο χρόνος.

Όραση: Σχήματα και ακολουθίες γραμμάτων ανεστραμμένες, λάθη στην ορθογραφία, πήδημα γραμμών στην ανάγνωση και τη γραφή, απάλειψη σημείων της στίξης, παράλειψη γραμμάτων και αριθμών

Ακοή: Δυσκολία παραγωγής φθόγγων και συμπλεγμάτων, λάθος ήχοι από λάθος χώρο

Ισορροπία/κίνηση: Ζάλη και ναυτία, υπερκινητικότητα, έλλειψη συντονισμού κινήσεων

Χρόνος: Υπερ ή υπό-κινητκότητα, δυσκολία εκμάθηση ώρας, υπερβολική ονειροπόληση, δυσκολία αλληλουχίας.

Καταναγκαστικές λύσεις: Ηχητικό αλφάβητο, απομνημόνευση, ακατάλληλες στάσεις του σώματος, εξάρτηση από τους άλλους. Αποφυγή έργου.

Το επίκεντρο της αντίληψης. Το συγκεκριμένο σημείο μπορεί να έχει διαφορετικές θέσεις (Mind’s eye) Το φανταστικό σημείο αναφοράς, που βοηθά στον προσανατολισμό.Τα δυσλεξικά άτομα περιφέρουν το μάτι τους γύρο από ένα αντικείμενο ή γράμμα όπως ο έλικας του ελικοπτέρου.

Το παιδί κατασκευάζει όλα τα γράμματα με πλαστελίνη και απαντά ότι αυτό το κατασκεύασμα είναι δικό του, στη συνέχεια αγγίζει και λέει με τη σειρά τις ονομασίες των γραμμάτων από το α ως το ω και αντίστροφα. Στη συνέχεια μαθαίνει το προηγούμενο και το επόμενο γράμμα με τη σειρά και με τυχαία σειρά( να θυμηθούμε και λίγο την παλιά παιδαγωγική,που τα παιδιά μάθαιναν πρώτα τα γράμματα απέξω και ανακατωτά!) Η γενίκευση μπορεί να επεκταθεί με εντοπισμό γραμμάτων στα λεξικά.Το κόμμα και η τελεία γράφονται και λεκτικά προκειμένου να μπούν στη θέση τους.Η ίδια διαδικασία μπορεί να γίνει και με τα μαθηματικά σύμβολα. Στη διδασκαλία των λέξεων προηγείται η αναπαράσταση με πλαστελίνη (touch and say) και μετά γίνεται η γραφή.

Στη διδασκαλία της Γραμματικής ως προς την έννοια του ουσιαστικού γίνεται με την αναπαράσταση προσώπου, ζώου και πράγματος.

Η σύγχυση αριστερού-δεξιού με μαλακό μπαλάκι που δεν αναπηδά κατά προτίμηση από πλαστικό. Από απόσταση 2 έως 3 μέτρα ρίχνουμε τη μια μπάλα στοχεύοντας στο στήθος του παιδιού για να την πιάσει με το ένα χέρι και τη δεύτερη μπάλα να την πιάσει με το άλλο χέρι χωρίς να χάσει την ισορροπία του. Μετά ρίχνουμε ταυτόχρονα και τις δυο μπαλες για να πιάσει τη μια με το ένα χέρι και την άλλη με το άλλο, μετά τις πετάμε προς τη μια και την άλλη πλευρά του σώματος.

Έχοντας ορίσει ένα σημείο αναφοράς στον τοίχο ζητάμε από το παιδί να επικεντρώσει εκεί την προσοχή του και να ισορροπίσει στο ένα πόδι.

Η ψυχοδιαγνωστική αξιολόγηση συντελείται με μια σειρά διαγνωστικών εργαλείων με τη χρησιμοποίηση και των νέων τεχνολογιών.Ο εκπαιδευτικός μπορεί με τη συστηματική παρατήρηση και τη χρήση εκπαιδευτικών διαγνωστικών μέσων να εντοπίσει δυνατότητες και αδυναμίες. Τα βιβλία του ΟΕΔΒ Δραστηριότητες Μαθησιακής Ετοιμότητας, είναι και διαγνωστικά εργαλεία με το συστηματικό τσεκάρισμα των αδυναμιών για κάθε παιδί ξεχωριστά.

Η θεωρία της πολλαπλής νοημοσύνης μας δίνει μια εικόνα των δυνατοτήτων των παιδιών με δυσλεξία έτσι ώστε να μην εντοπίζουμε μόνο τις αδυναμίες,αλλά και τις δυνατότητές τους.