Της Στεφανίας Καρκαμάνη(Ψυχολόγος-Συγγραφέας)
Ένα από τα αιώνια δεινά της ζωής – η ορφάνια – τα τελευταία δύο ή τρία χρόνια, άρχισε να αυξάνει τις επισκέψεις στα σπίτια των Ελλήνων. Θάνατοι από καρδιακές προσβολές, σε ανθρώπους ως τότε υγιείς και νέους, που το άγχος που έφερε η ανεργία και η κρίση τους κατέλαβε αιφνιδίως. Πατέρες και μητέρες που κοιμήθηκαν και δεν ξύπνησαν ποτέ και ραγισμένα παιδιά και έφηβοι να προσπαθούν να καταλάβουν τι συνέβη. Αυτό έχω να αντιμετωπίσω ως κομμάτι της δουλειάς μου. Αν σας αφορά άμεσα ή έμμεσα το θέμα, τα παρακάτω στοιχεία, θα σας φανούν χρήσιμα. Το πρώτο πράγμα που πρέπει να γνωρίζετε, είναι πως τα παιδιά και οι έφηβοι θρηνούν και μάλιστα περνούν από τα ίδια ακριβώς στάδια πένθους με τους ενήλικες.
Τα πέντε στάδια του πένθους αν θέλαμε λίγο ανορθόδοξα ως προς την ανάλυση της επιστήμης, να τα αναφέρουμε ονομαστικά, είναι τα εξής:

1. Άρνηση / 2. Θυμός / 3. Διαπραγμάτευση / 4. Κατάθλιψη / 5. Αποδοχή

 Εάν θέλουμε να βοηθήσουμε το παιδί να περάσει από το πρώτο στάδιο, αυτό της άρνησης, στο πέμπτο της αποδοχής, το τελευταίο πράγμα που θέλουμε να κάνουμε είναι να αρνηθούμε εμείς το γεγονός, να το κουκουλώσουμε και να το «πασπαλίσουμε με χρυσόσκονη», προσπαθώντας συνεχώς να κάνουμε το παιδί να «ξεχαστεί». Καταλαβαίνει πάρα πολύ καλά τί έγινε και η βασική του ανάγκη είναι να μη μειώνει κανείς τα συναισθήματά του. Το παιδί δεν χρειάζεται απλλώς να ξεχνιέται, αλλά χρειάζεται να μιλήσει γι’ αυτό, να κλάψει γι’ αυτό, να θυμώσει, να ξεσπάσει, να βιώσει τον πόνο, ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ ΚΑΙ ΕΧΕΙ ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΝΑ ΘΡΗΝΗΣΕΙ!

 Όταν ο θάνατος του αγαπημένου προσώπου είναι φυσικός ή αναμενόμενος, τότε οι άνθρωποι περνούμε ομαλά από το ένα στάδιο στο άλλο και το γιατρικό του χρόνου είναι αρκετό. Όταν πρόκειται, όμως, για αιφνίδιο θάνατο, τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Χρειάζεται πολύ περισσότερος χρόνος και δύναμη, ενώ η μετάβαση στα στάδια δεν είναι ομαλή, παρά υπάρχουν παλινδρομήσεις και πισωγυρίσματα. Η στήριξη του ψυχολόγου παιδιών και εφήβων καθίσταται σε αυτές τις περιπτώσεις απαραίτητη, ενώ στη θεραπευτική διαδικασία παίζει θεμελιώδη ρόλο, η καλή συνεργασία του γονιού ή κηδεμόνα του παιδιού με τον ψυχολόγο.

 Στο στάδιο της άρνησης, τα παιδιά είναι σε μία μουδιασμένη ψυχολογική κατάσταση και αισθάνονται πως απλά υπάρχουν, αλλά δεν ζούνε. Αισθάνονται απέραντη μοναξιά και διαφορετικοί από τους φίλους τους, αφού ο θάνατος του γονιού είναι κάτι που τα μεγαλώνει απότομα, κόβοντας τα ουσιαστικά σημεία επαφής με τους συνομηλίκους. Τα παιδιά, τα οποία βρίσκονται στο στάδιο της «μαγικής σκέψης», καταλήγουν πολλές φορές να κατηγορούν τον εαυτό τους για το θάνατο του γονιού, λόγω μιας ευχής που έκαναν πάνω στον καβγά μαζί του «να μην υπήρχε η μαμά» για παράδειγμα κι έπειτα θεωρούν πως ο Θεός τους άκουσε ή λόγω συγκρουσιακής σχέσης με το γονιό αυτό καθαυτό γενικότερα. Τόσο τα παιδιά όσο και οι έφηβοι, έχουνε κάποια στιγμή της διαδικασίας πένθους τους, αυτοκτονικές σκέψεις, ενώ πιο επίφοβοι σε αυτό το θέμα είναι οι έφηβοι. Αυτό δε σημαίνει ότι όλοι οι ορφανοί έφηβοι προσπαθούν να κάνουν αυτές τις σκέψεις πραγματικότητα, αλλά η ψυχολογική πίεση του περιβάλλοντος που μπορεί να υπάρξει λόγω λάθους αντιμετώπισης, πιθανό να οδηγήσει σε απονενοημένες πράξεις.

 Φίλοι και συγγενείς προσπαθούν να τους κάνουν να γελάσουν και να παίξουν, πράγμα φυσικά πολύ σημαντικό. Ακόμα σημαντικότερο, όμως, είναι να έχουν αυτά τα παιδιά κάποιον να μιλήσουν για τα πραγματικά τους συναισθήματα. Ο γονιός που τους έχει απομείνει, δεν πρέπει να προσποιείται πως δεν έχουν πένθος, γιατί είναι εξάλλου έκδηλο σε κάθε συμπεριφορά του. Δεν πρέπει να προσπαθεί να τους κάνει να πιστέψουν πως τα πράγματα είναι ίδια, γιατί δεν είναι και δεν θα είναι εκ των πραγμάτων και εκ φύσεως πλέον ποτέ. Πρέπει να τα ακούει προσεκτικά, να ανησυχεί όταν δεν κλαίνε κι όχι όταν μόνο κλαίνε και να τα προτρέπει να μιλούν για τα συναισθήματά τους.

 Ο ψυχολόγος στηρίζει τα παιδιά και τους εφήβους στην διαδικασία θρήνου, τους μαθαίνει να είναι περήφανοι για τα συναισθήματα και τη δύναμή τους, τους δίνει εργαλεία και τρόπους να εκφράσουν σκέψεις βαθιά κρυμμένες και τους προσφέρει ένα ασφαλές έδαφος για να μιλήσουν για πράγματα που δεν μπορούν να πούν σε κανένα. Ο απώτερος στόχος είναι να βιώσουν τον θρήνο της απώλειας και να βγούνε από αυτόν με την ικανότητα και τη δύναμη να επενδύσουν στη νέα πραγματικότητα. Η ζωή τους θα συνεχιστεί και οι πληγές θα πάψουν να αιμορραγούν, αρκεί να μην κάνουνε το λάθος οι ενήλικοι της ζωής τους να προβάλουν τη δική τους ψυχική κούραση πάνω τους. Κάτι που συμβαίνει, όταν περιμένουμε από ένα ορφανό παιδί, ένα εξάμηνο ή ένα χρόνο μετά τον θάνατο του γονιού, να τα πηγαίνει καλά στο σχολείο, να είναι πλήρως λειτουργικό και να έχει πάψει να θρηνεί. Το παιδί νιώθει ότι του ζητείται κάτι παράλογο, πως οι γύρω του μειώνουν την αξία και την ένταση των συναισθημάτων του και πάνω από όλα, του αφαιρούν το ανθρώπινο δικαίωμά του να θρηνήσει και να πάρει τον απαραίτητο χρόνο ώστε να αναρρώσει ψυχικά.
Αναδημοσίευση:

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:
Πρόγραμμα Πανελληνίων 2025