Πολλά ή και μόνο ένα πράγμα. Ας δούμε πρώτα τα πολλά, αφού προηγηθεί μια παρένθεση. Η επιταγή το να επιλέξεις τα βιβλία που θα διαβάσεις πηγάζει πιο πολύ από έναν περιορισμό. Τον ανέφερε σε εγκαίνια Έκθεσης Βιβλίου ο τότε πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας, Κωστής Στεφανόπουλος. «Επειδή η ζωή μας είναι μικρή, δεν προλαβαίνουμε να διαβάσουμε τα βιβλία που θα θέλαμε. Γι’ αυτό πρέπει να διαλέξουμε». Κάτι παρόμοιο είχε εκφράσει και ο Μ.Ν. Ράπτης, σε συνέντευξή του στον γράφοντα, την τελευταία πριν πεθάνει: «Στη ζωή μας πρέπει να διαβάζουμε γύρω στα 500 βιβλία, καλά επιλεγμένα, αλλά να τα διαβάσουμε καλά».
Αλλά το διάβασμα για να «σου δώσει», πρέπει να έχεις μια αγωγή διαβάσματος… Τα κριτήρια επιλογής των βιβλίων συναρτώνται με το τι περιμένουμε από το διάβασμά τους. Πρώτο και ίσως κύριο κριτήριο είναι να διαλέξω τα κλασικά βιβλία.
Να συνδεθώ, δηλαδή, με τις μεγάλες αφηγήσεις του ανθρώπου.
Αυτό το υφάδι του διαβάσματος των διαχρονικών κειμένων:
με εισάγει στη θεμελιώδη κοινωνία των γραμμάτων και του πνεύματος, με ενώνει με εκατοντάδες εκατομμύρια αναγνωστών όπου γης και όπου χρόνου, με εμπνέει στα θεμελιώδη ερωτήματα της ζωής, καλλιεργεί την πνευματικότητά μου, αναπτύσσοντας έναν πλούτο χαρισμάτων, ανατροφοδοτεί τον συναισθηματικό μου κόσμο.
Το διάβασμα οφείλει:
να δημιουργεί μια ένταση ζωής,
να ανοίγει νέες δυνατότητες κατανόησης της πραγματικότητας,
να ανασύρει από το αόρατο στο ορατό κρίσιμα σημάδια,
να μας βρίσκει την ηχώ της φωνής του παρελθόντος μας,
να αρδεύει άγονες περιοχές υστέρησης στην αντίληψή μας,
να δοκιμάζει τις αντοχές και τα όρια των πνευματικών μας δυνατοτήτων, τις ακρώρειες της κατανόησής μας, ακόμα και αν νιώθεις πως απολαμβάνεις μέρος το όλου σε κρίσιμα έργα, όπως, για παράδειγμα, στο «Είναι και ο Χρόνος» του Χάιντεγκερ, ή στο «Η αισθητική θεωρία» του Αντόρνο.
Το διάβασμα:
με την αφαιρετική και κριτική σκέψη, με τον υπαινικτικό λόγο, με τη λογοτεχνικότητα μπορεί να μας οδηγήσει σε μονοπάτια συνάντησης δικών μας συλλογισμών, δικών μας αγωνιών και αναζητήσεων·
με την επιστημονική τεκμηρίωση διευρύνει το διαρκώς διαστελλόμενο σύμπαν του Λόγου μας,
με τα στοχαστικά εργαλεία ανιχνεύει την ιερότητα των πραγμάτων, καταλαγιάζει αλλά και αναστατώνει παράλληλα την υπαρξιακή μας αγωνία.
Το διάβασμα σε βοηθά:
να φανταστείς μια θεωρία για τη ζωή, να καλλιεργήσεις ένα αισθητικά καλύτερο είδωλο για τον εαυτό σου,
να ξεδιπλώνεις σα βεντάλια τις άπειρες πτυχές και του πιο απλού πράγματος, να του χρωματίζεις την ύπαρξη, ώστε και το πιο απλό σκουπίδι να ονειρεύεται και να νιώθει ότι είναι ένα όμορφο λουλούδι.
Το διάβασμα:
μας πάει μακρινή βόλτα σε τόπους μακρινούς, σε χρόνους αλλοτινούς, σε κόσμους εσωτερικούς και άβατους·
σε περνάει από ταραγμένες εποχές, από αβέβαιες ιστορίες,
σου αποκαλύπτει προκαταλήψεις και πυκνή άγνοια μέσα στα χωράφια της γνώσης σου, σε πηγαίνει να βρεις νέες κατοικίες των θεών, νέες εστίες καταγωγής.
Το διάβασμα συνεργεί:
να νοσταλγήσεις μια ελιά, ένα σπίτι φτωχικό, το μικρό λαγκάδι που κουβάλαγε το νερό των παιχνιδιών σου στη μεγάλη έξοδο της άγνωστης θάλασσας,
να βρεις ίχνη από το ιδρυτικό σου παρελθόν, από την καταγωγική σου μήτρα, από το απροσδιόριστο μέλλον.
Μεγάλα ερωτήματα, έντονες εικόνες, δρώσες αναπαραστάσεις, αφηγηματική δύναμη σε οδηγούν σε μια θεωρία ζωής.
Συναναστρέφεσαι με αλλοπαρμένους και με διανοητές, με ταπεινούς και ευφάνταστους. Ξαναζείς τα παραμύθια με μια νέα αγωγή ψυχής, ανιχνεύοντας μια άλλη μαγεία του κόσμου μετά την απομάγευση της ωριμότητας, ξανασυναντάς την παιδική σου ματιά, γι’ αυτό νιώθεις πάντα νέος, όταν διαβάζεις.
Αποκτάς νέες δυνατότητες ερμηνείας του κόσμου, άλλα θραύσματα νοήματος, ταξιδεύεις στον εαυτό σου, σε ένα ταξίδι που δεν έχει τελειωμό, βρίσκεις τα «πετραδάκια» των ανείπωτων συλλογισμών σου που δεν θα εκφραστούν ποτέ,
βάζεις αρχιμήδεια σημεία στο άπειρο και ταραχώδες σύμπαν των σκέψεών σου, βλέπεις έξω από ό,τι σε περιβάλλει και σε εγκλείει,
και αν δίνεσαι ολοκληρωτικά, παθιάζεις και μπαίνεις μέσα στις γραμμές, αμέτρητες σκέψεις ξεφυτρώνουν από παντού και αναδημιουργείς το δικό σου κόσμο.
Το διάβασμα μπορεί να είναι ένα και μόνο πράγμα:
να σε κάνει να νιώθεις πιο αυθεντικά τον εαυτό σου,
να γεύεσαι, δηλαδή, με απόλυτο τρόπο τη ζωή σου…