Ουδόλως αναρωτιόμαστε πώς και κατά πόσο επιδρά το πολιτικό κλίμα στην εκπαιδευτική – παιδαγωγική λειτουργία των σχολείων και στην κοινωνικο-ηθική διαμόρφωση των νέων. Πολλές αναλύσεις αναλώνονται για τις επιπτώσεις της πολιτικής ατμόσφαιρας στην οικονομία και στην ψυχολογία της αγοράς, αλλά καμιά μνεία δεν γίνεται στο πώς προσλαμβάνουν οι νέοι μας το γενικό αξιακό σύστημα.
Του Νίκου Τσούλια
Συνηθισμένοι, άλλωστε, να προσεγγίζουμε τα κοινωνικά δρώμενα μόνο μέσω των δημοσκοπήσεων και των τηλεοπτικών στείρων και μονομερών απεικονίσεων δεν αντιλαμβανόμαστε τις βαθύτερες διεργασίες που γίνονται στους κόλπους της κοινωνίας και ιδιαίτερα της νεολαίας.
Οι κοινωνιολόγοι της εκπαίδευσης, ωστόσο, συχνά επισημαίνουν τις πολλαπλές επιδράσεις της σφαίρας της οικονομίας και της πολιτικής επί των εκπαιδευτικών συστημάτων, αφού το σχολείο βρίσκεται στην κορυφή του παραγωγικού εποικοδομήματος και συγκροτείται πάνω στις νόρμες και στις προτεραιότητες της οικονομικής και πολιτικής βάσης. Έτσι, οι γονείς σπάνια επιζητούν την ποιότητα της διαπαιδαγώγησης στο σχολείο, αγχωμένοι από τις χρησιμοθηρικές επιταγές του υπέρτατου σκοπού για πρόσβαση στην «καλύτερη σχολή» της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, αγνοώντας, όμως, ότι αυτή η στείρα πρώιμη επαγγελματοποίηση της ζωής χωρίς τη διαμόρφωση μιας ισχυρής προσωπικότητας και ενός άρτιου ήθους πολίτη στους νέους δεν μπορεί να έχει καμιά ουσιαστική προοπτική και φυσικά δεν προάγει μια κοινωνία πραγματικής προόδου.
Γιατί, αν το εκπαιδευτικό σύμπαν οριοθετείται μονομερώς στις προσταγές της αγοράς εργασίας, οι αυριανοί πολίτες θα είναι χειραγωγημένοι από τις ποικίλες εκφάνσεις της εξουσίας και αλλοτριωμένοι σε τέτοιο βαθμό που να μην μπορούν να διακρίνουν ούτε καν τα συμφέροντά τους.
Το σχολείο από τη γένεσή του έχει τρία κορυφαία παιδαγωγικά «παραδείγματα» (με τη φιλοσοφική έννοια του όρου), τον Προμηθέα, την Αντιγόνη και τον Οιδίποδα. Και υπάρχει ένας οδηγητικός μίτος που ενώνει αυτά τα πρόσωπα – σύμβολα: η αμφισβήτηση της εξουσίας και της συνακόλουθης βίας της, η χειραφέτηση του ανθρώπου με τη γνώση και την αυτογνωσία, η προαγωγή και η κατάκτηση του δίκαιου και της ηθικής από τους ανθρώπους, η αγάπη για τον άνθρωπο και ο διαρκής και επίμονος αγώνας για την κατάκτηση αυτών των αγαθών. Ανάγεται δε αυτό το οδηγητικό νήμα σε κορυφαία αντιπαράθεση μεταξύ ανθρώπων αφενός και θεών / εξουσίας / μοίρας αφετέρου, προκειμένου ο άνθρωπος να δημιουργήσει τον δικό του εξανθρωπισμένο κόσμο.
Όλο αυτό το στερέωμα οδηγεί σε μια παιδαγωγική που προάγει θεμελιακές αξίες: α) του συνεχούς και συστηματικού αγώνα προκειμένου ο αυριανός πολίτης να διαμορφώσει το δικό του μέλλον και να δώσει νόημα στη ζωή του, β) της ανάδειξης των ανθρώπινων σχέσεων και της αλληλεγγύης, για να μπορούν να καλλιεργηθούν κοινωνίες με προοπτική, γ) του πάθους της γνώσης και της μόρφωσης με σκοπό την προαγωγή της αρετής.
Σήμερα, η κρατούσα κοσμοθεώρηση της αγοράς επιχειρεί να διαμορφώσει έναν αντίθετο σε αυτές τις αξίες κόσμο, έναν κόσμο ανισοτήτων, λατρείας του χρήματος, εκμετάλλευσης, αδικίας και χειραγώγησης της ανθρώπινης σκέψης. Απαξιώνει την εργασία, την επίμονη προσπάθεια και την αγωνιστική κουλτούρα, τη δημιουργικότητα και την αυτο-ολοκλήρωση του ανθρώπου. Η παλιά γνωστή επώνυμη ρήση «ηθικό είναι το νόμιμο», είναι η κορύφωση μιας ακραίας και επικίνδυνης συλλογιστικής, αρκεί να σκεφτούμε ότι εισάγει τη θεώρηση ότι η ηθική μπορεί να συγκροτηθεί με τη διαμόρφωση νόμων.
Το σχολείο, λοιπόν, δοκιμάζεται σκληρά, γιατί η εκπαιδευτική κουλτούρα και οι ανθρωπιστικές αξίες πλήττονται από μια αντίληψη πλήρως αντι-παιδαγωγούσα. Παρόλα αυτά μάχεται για πρότυπα και αξίες, που συνδέονται με τη διαχρονική αγωνία εξανθρωπισμού του ανθρώπου και διαρκούς εκδημοκρατισμού της κοινωνίας, ενώ πολλές συμπεριφορές των νέων έχουν ως υπόστρωμα την αντίθεση στο παρακμιακό νεφέλωμα του άνομου πλουτισμού και της παντελούς έλλειψης στόχου, για μια κοινωνία ορθολογικού ιδεότυπου – και μέσω μιας κουλτούρας αμφισβήτησης προαπεικονίζουν αναζητήσεις και επιδιώξεις μιας δίκαιης κοινωνίας.
Ακολουθείστε το iPaidia στο Google News
