Παιδιά και Διαδίκτυο. Όσα χρειάζεται να γνωρίζουμε.

Η σημερινή γενιά παιδιών μεγαλώνει κυριολεκτικά κατακλυσμένη από νέες τεχνολογίες. Πλέον στο σπίτι υπάρχει όχι μόνο η τηλεόραση, αλλά και η έξυπνη τηλεόραση (smart TV), υπολογιστής, laptop, tablet, παιχνιδοκονσόλες, τουλάχιστον 2-3 κινητά και όλα αυτά να συνδέονται φυσικά στο internet, με το wi-fi να έχει μπει στη ζωή μας για τα καλά.

Το διαδίκτυο βέβαια είναι ένα υπερ-πολύτιμο εργαλείο που μας προσφέρει απίστευτες δυνατότητες, γι’ αυτό και λέμε ναι στη χρήση του από τα παιδιά και τους εφήβους, αλλά με όρους και προϋποθέσεις.

Tι χρειάζεται όμως να γνωρίζουμε για τη χρήση του διαδικτύου από τα παιδιά, ώστε να μπορούμε να τα προστατεύσουμε από πιθανούς κινδύνους;

Το πρώτο πράγμα που χρειάζεται να κάνουμε ως γονείς είναι να θέσουμε όρια στον χρόνο ενασχόλησης του παιδιού μας με το internet. Να φτιάξουμε δηλαδή, σε συνεργασία με το παιδί μας, ένα πρόγραμμα χρήσης του διαδικτύου με ξεκάθαρους και λογικούς κανόνες.

Πώς θα ξέρουμε όμως ποιά όρια να θέσουμε; Σύμφωνα με το Ομοσπονδιακό Κέντρο για την Ενημέρωση της Υγείας της Γερμανίας (BZGA) η μέγιστη επιτρεπόμενη ημερήσια έκθεση των παιδιών στην οθόνη (υπολογιστής και τηλεόραση μαζί) είναι μιάμιση ώρα την ημέρα για τα παιδιά στις μεγαλύτερες τάξεις του δημοτικού, ενώ για τα μικρότερα παιδιά (6-10χρ.) το όριο αυτό είναι μία ώρα, και μισή ώρα για τα παιδιά του νηπιαγωγείου. Για τους εφήβους το όριο αυξάνει και μπορεί να φτάνει τις 2 ώρες ημερησίως.

Επίσης, ο υπολογιστής και η τηλεόραση χρειάζεται να βρίσκονται σε κοινόχρηστο χώρο (σαλόνι), και όχι στο δωμάτιο του παιδιού, ώστε να μπορούμε να ελέγξουμε καλύτερα τη διαδικτυακή του δραστηριότητα. Σε κάθε συσκευή που χρησιμοποιείται από παιδιά και παρέχει πρόσβαση στο internet, είναι απαραίτητη φυσικά η εφαρμογή ενός προγράμματος γονικού ελέγχου. Ένα τέτοιο πρόγραμμα, μπλοκάρει την πρόσβαση σε ιστοσελίδες με ακατάλληλο περιεχόμενο (όπως πορνογραφικό υλικό, τζόγος κτλ.) ενώ μας επιτρέπει να παρακολουθούμε και τις διαδικτυακές κινήσεις του παιδιού μας. Επιπλέον, μπορεί να μας εξασφαλίσει ότι θα κλείνει ο υπολογιστής μετά από κάποια συγκεκριμένη ώρα, για τις περιπτώσεις που λείπουμε από το σπίτι και θεωρούμε ότι το παιδί δεν τηρεί τα όρια που έχουμε συμφωνήσει. Υπάρχει μια πληθώρα τέτοιων προγραμμάτων από τα οποία μπορούμε να επιλέξουμε, με κάποια από αυτά να διατίθενται δωρεάν και άλλα με χρέωση.

Για να μπορέσουμε όμως να εφαρμόσουμε με επιτυχία οποιοδήποτε όριο στα παιδιά μας, προϋπόθεση είναι ένα καλό επίπεδο επικοινωνίας στην οικογένεια. Σε αυτή την κατεύθυνση θα βοηθούσε πέρα από τον κατάλληλο τρόπο και η επιλογή της κατάλληλης στιγμής για συζήτηση, η οποία σίγουρα δεν είναι την ώρα που το παιδί μας βρίσκεται στον υπολογιστή ή στο tablet, ούτε όμως και στο τέλος της πλοήγησής του στο διαδίκτυο, όταν πια είναι πολύ κουρασμένο για να μας ακούσει. Προτιμότερο είναι να προσπαθήσουμε να του μιλήσουμε πριν την πλοήγησή του, καθώς έτσι αυξάνονται οι πιθανότητες να μας ακούσει. Επίσης, είναι πολύ σημαντικό να ενθαρρύνουμε το παιδί μας από μικρή ηλικία, πέρα από την ενασχόληση του με την τηλεόραση ή τον υπολογιστή, να υιοθετήσει εναλλακτικές ψυχαγωγικές δραστηριότητες, όπως π.χ. ποδόσφαιρο, ποδηλασία, κολύμπι κτλ., έτσι ώστε να έχει και άλλα ενδιαφέροντα εκτός σπιτιού.

Μια ιδιαίτερα δημοφιλής διαδικτυακή δραστηριότητα στα παιδιά είναι τα online games, τα διαδικτυακά δηλαδή παιχνίδια και κυρίως τα παιχνίδια ρόλων (MMORPG). Προκειμένου να έχουμε μια εικόνα για το αν ένα παιχνίδι είναι κατάλληλο για την ηλικία του παιδιού μας ή όχι, μπορούμε να επισκεφτούμε την ιστοσελίδα www.pegi.info/gr/ (Pan European Game Information), όπου υπάρχουν πληροφορίες για όλα τα διαδικτυακά παιχνίδια (όριο ηλικίας, είδος περιεχομένου κτλ.). Ο καλύτερος όμως τρόπος για να έχουμε πληρέστερη άποψη, είναι να καθίσουμε μια φορά δίπλα στο παιδί μας την ώρα που παίζει και να του ζητήσουμε να μας ξεναγήσει στο κόσμο των παιχνιδιών που απολαμβάνει, αποφεύγοντας όμως τα επικριτικά σχόλια. Άλλωστε από σχετικές έρευνες προκύπτει ότι τα ηλεκτρονικά παιχνίδια, όταν είναι κατάλληλα για την ηλικία του παιδιού και χρησιμοποιούνται με μέτρο, μπορεί να έχουν και πολλές θετικές επιδράσεις, όπως βελτίωση του χρόνου αντίδρασης, του οπτικοκινητικού συντονισμού, της αντίληψης και της προσοχής.

Μια άλλη δημοφιλής διαδικτυακή δραστηριότητα, ιδιαίτερα στους εφήβους, είναι τα social media, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Και μάλιστα παρόλο που η χρήση τους θεωρητικά απαγορεύεται στα παιδιά, στην πράξη ένας πολύ μεγάλος αριθμός παιδιών διατηρεί προφίλ σε κάποιο μέσο κοινωνικής δικτύωσης, αφού τα στοιχεία που δίνονται κατά την εγγραφή (ημερομηνία γέννησης) δεν επαληθεύονται. Χρειάζεται λοιπόν να μάθουμε στα παιδιά μας τι να προσέχουν στη χρήση αυτών των μέσων, δίνοντας ιδιαίτερη προσοχή στη δημοσιοποίηση των προσωπικών τους δεδομένων και στην προστασία της προσωπικής τους ζωής από την υπερέκθεση. Τους εξηγούμε ότι, παρά τον μύθο πως ό,τι δημοσιεύουμε στο διαδίκτυο μπορούμε όποτε θέλουμε να το διαγράψουμε, στην πραγματικότητα ότι ανεβαίνει στο διαδίκτυο δεν διαγράφεται ποτέ! Γι’ αυτό και χρειάζεται να σκεφτόμαστε και μια δεύτερη φορά πριν «ανεβάσουμε» οτιδήποτε.

Επίσης μιλάμε ανοιχτά στα παιδιά για τους κινδύνους που ελλοχεύουν, όπως την προσπάθεια προσέλκυσης μέσω διαδικτύου παιδιών και εφήβων από παιδόφιλους. Τους εξηγούμε ότι αυτός με τον οποίο μιλάμε στο διαδίκτυο δεν είναι πάντοτε αυτός που φαίνεται, γι’ αυτό και δεν εμπιστευόμαστε, ούτε δεχόμαστε να συναντήσουμε άτομα που δεν γνωρίζουμε. Δεν ανοίγουμε την κάμερα του υπολογιστή μας για να συνομιλήσουμε με αγνώστους που γνωρίσαμε στo internet και δεν δεχόμαστε αιτήματα φιλίας από ανθρώπους που δεν γνωρίζουμε. Επίσης ρυθμίζουμε το προφίλ μας έτσι ώστε να είναι ορατό μόνο από τους φίλους μας.

Επιπλέον, προκειμένου να προστατεύσουμε τα παιδιά μας από φαινόμενα ψηφιακού εκφοβισμού (cyberbullying), τα ενημερώνουμε εκ των προτέρων ότι εάν νιώσουν φόβο, ανησυχία ή άλλο δυσάρεστο συναίσθημα κατά την πλοήγησή τους στο διαδίκτυο, να μας ενημερώσουν αμέσως, ξεκαθαρίζοντας ότι δεν θα τιμωρηθούν γι’ αυτό. Τα συμβουλεύουμε, σε περίπτωση που συμβεί κάτι τέτοιο, να κρατήσουν όλα τα αποδεικτικά στοιχεία και να μην τα διαγράψουν. Καταγγέλλουμε το περιστατικό στη Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος και αν παρατηρήσουμε ότι το παιδί μας έχει επηρεαστεί από τον ψηφιακό εκφοβισμό που δέχτηκε, απευθυνόμαστε άμεσα σε κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας (ψυχολόγο ή παιδοψυχίατρο), προκειμένου να μας βοηθήσει να διαχειριστούμε την κατάσταση που έχει δημιουργηθεί.

Τέλος, όπως και σε οποιοδήποτε θέμα διαπαιδαγώγησης των παιδιών, έτσι και στο θέμα της χρήσης του διαδικτύου χρειάζεται εμείς οι γονείς να δίνουμε το παράδειγμα στα παιδιά μας και να αποτελούμε θετικά πρότυπα προς μίμηση με τη δική μας συμπεριφορά. Όταν εμείς δεν έχουμε όρια στη χρήση του facebook ή του κινητού μας ή όταν παίζουμε ατελείωτες ώρες online games, πώς μπορούμε να ζητάμε από το παιδί μας να έχει όρια; Πώς μπορούμε άραγε να το παροτρύνουμε να είναι προσεκτικό στη δημοσιοποίηση των προσωπικών του δεδομένων, όταν εμείς οι ίδιοι «ανεβάζουμε» δεκάδες φωτογραφίες καθημερινά από τις προσωπικές μας στιγμές με τα παιδιά; Ας προσπαθήσουμε, λοιπόν, πρώτα οι ίδιοι να κάνουμε πράξη όσα ζητάμε από τα παιδιά μας και όσο ελεύθερο χρόνο έχουμε (που στις μέρες μας είναι ελάχιστος για τους περισσότερους) να τον περνάμε ποιοτικά μαζί τους και όχι ο καθένας μόνος του μπροστά στη δική του μικρή ή μικρότερη οθόνη!

Και επειδή στο άμεσο μέλλον το internet θα είναι παντού, σε γυαλιά, φακούς επαφής, ρολόγια και οτιδήποτε άλλο μπορούμε να φανταστούμε, χρειάζεται να μάθουμε όχι μόνο να ζούμε με αυτό αλλά και να το χρησιμοποιούμε σωστά. Γι’ αυτό και είναι απαραίτητη τόσο η συνεχής ενημέρωση των γονιών για τις νέες τεχνολογίες, όσο και η σωστή εκπαίδευση των παιδιών στο πλαίσιο του σχολείου, ώστε τα παιδιά μας να μάθουν να απολαμβάνουν τα τεράστια οφέλη του διαδικτύου, αλλά και να προστατεύονται από τους κινδύνους. Και να μην ξεχνάμε ποτέ ότι η ζωή είναι εκεί έξω και ο υπολογιστής και το internet είναι το μέσο για να βελτιώνουμε τη ζωή μας!