Τα αντανακλαστικά της ελληνικής κοινωνίας όσον αφορά το βίντεο με την φραστική επίθεση του μαθητή του ΕΠΑΛ στην καθηγήτριά του που βγήκε, ως δια μαγείας, στο φως της δημοσιότητας είναι μεν αυτόματα αλλά κατά κύριο λόγο συντηρητικά. Ο νοικοκυραίος μέσα μας για να διώξει μακριά τους «δαίμονές» του γίνεται, ηθελημένα ή αθέλητα, ο ίδιος «δαίμονας».
Επιμέλεια Δημήτρης Τσιριγώτης. Φυσικός
Αν στον μαθητή βάλουμε ταμπέλα «ασταθής» ή «επικίνδυνος» τότε εμείς μάλλον γινόμαστε εκείνοι που διαπράττουμε έγκλημα. Επίσης, αν επικεντρωθούμε στο «τις πταιεί για την ανάρμοστη συμπεριφορά του μαθητή», πιθανότατα θα οδηγηθούμε στο δίδυμο το οποίο η ελληνική κοινωνία αρέσκεται να ενοχοποιεί για όλα τα δεινά της: από τη μία τους γονείς πως δίνουν ελλιπή ανατροφή στα παιδιά τους και από την άλλη τους εκπαιδευτικούς πως είναι ανίκανοι να επιβάλουν την τάξη και το σεβασμό στους μαθητές τους. Έχοντας κατηγορήσει ως αποτυχημένους τους κύριους εμπλεκόμενος στην ανατροφή των παιδιών (γονείς και τους εκπαιδευτικούς) έχει λιπανθεί το έδαφος ώστε οι μηχανισμοί καταστολής παρομοίων φαινομένων να αναλάβουν δράση σε μια λογική τύπου «αφού δεν γίνεται αλλιώς».
Είναι νόμιμη η προβολή του βίντεο από τα κανάλια;
Ας ξεκινήσουμε με την πολιτική ηγεσία του τόπου. Θα περίμενε κανείς την άμεση απαγόρευση της προβολής του βίντεο από όλα τα τηλεοπτικά κανάλια. Αν η βιντεοσκόπηση μέσα στο σχολείο είναι παράνομη τότε πώς είναι νόμιμη η δημόσια προβολή του παράνομου προϊόντος ; Το γεγονός πως το υπουργείο Παιδείας επιτρέπει την προβολή δημιουργεί υποψίες ειδικά όταν πρόκειται για μία κυβέρνηση που έχει κάνει σημαία της την τήρηση των νόμων. Μήπως απλά είναι ένας εύκολος τρόπος ώστε να προετοιμαστεί η κοινή γνώμη για ένα αυταρχικό και αστυνομοκρατούμενο σχολείο; Μήπως είναι μια αφορμή η κοινωνία να ζητήσει μόνο της, για άλλη μία φορά, να θυσιάσει την ελευθερία της για λίγη ασφάλεια παραπάνω;
Η μηδενική ανοχή στη νεανική επιθετικότητα, στην ουσία τη θρέφει
Η συντριπτική πλειοψηφία του κόσμου για την παραβατική συμπεριφορά των μαθητών προτείνει ως λύση τις αυστηρότερες ποινές. Κατά την γνώμη μου αυτή η άποψη απλά μεταθέτει το πρόβλημα μεγεθυμένο προς το μέλλον. Γιατί αν έχουμε αστυνομοκρατούμενα σχολεία, τέτοια περιστατικά μπορεί όντως να μην εκδηλώνονται τόσο συχνά, αλλά αυτό δεν σημαίνει πως η επιθετικότητα των μαθητών θα έχει πραγματικά καταλαγιάσει ή εκτονωθεί.
Κάποια στιγμή έξω από το σχολείο ή μετά από την αποφοίτηση από το σχολείο είναι πολύ πιθανό να εκδηλωθεί ξανά πολλαπλασιασμένη. Εκτός και αν είμαστε της άποψης: «ας περάσει το πρόβλημα στον επόμενο».
Ας δούμε το παράδειγμα των ΗΠΑ. Το 1999 με σειρά νόμων προσπάθησαν να περιορίσουν την σχολική βία με σύνθημα τη μηδενική ανοχή (zero-tolerance). Είκοσι χρόνια μετά οι ίδιοι οι Αμερικανοί παραδέχονται πως η ποινικοποίηση κάθε νεανικής επιθετικότητας φέρει τα αντίθετα αποτελέσματα από τα αναμενόμενα. Χρειάστηκε βέβαια να θρηνήσουν πολλά θύματα μαθητών και καθηγητών για να το καταλάβουν αυτό.
Η νεανική επιθετικότητα, τόσο από την πλευρά εκείνων των παιδιών που την ασκούν όσο και από αυτών που την υφίστανται, δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί σωστά μέσω της ποινικοποίησής της. Το να απαγορεύσουμε κάθε αρνητική συμπεριφορά στα σχολεία με σκοπό να αποτρέψουμε φαινόμενα σχολικής βίας είναι ίσως πιο επικίνδυνο από την ίδια την σχολική βία. Το σχολείο είναι ο χώρος που τα παιδιά θα μάθουν να διαχειρίζονται και τις επιθετικές συμπεριφορές. Αν έχουμε μηδενική ανοχή στην επιθετικότητα πώς θα μάθουν τα παιδιά που την εμφανίζουν να την ελέγχουν ή αυτά που την δέχονται να προστατεύονται από αυτή; Και αύριο μεθαύριο όταν τα παιδιά αυτά θα ενηλικιωθούν πώς θα τα καταφέρουν σε έναν σκληρό κόσμο που θα τους φέρνει συχνά αντιμέτωπους με την επιθετικότητα των άλλων ή τη δική τους;
Οι εκπαιδευτικοί δεν είναι ούτε δικαστές, ούτε χωροφύλακες. Είναι παιδαγωγοί
Οι εκπαιδευτικοί δεν είναι η αιτία της σχολικής βίας, μπορούν όμως να δώσουν τη λύση. Αν όμως δηλώσουν πως άλλοι είναι υπεύθυνοι για τη λύση του προβλήματος τότε θεωρώ πως δίνεται πρωτοβουλία των κινήσεων σε όλους εκείνους τους μηχανισμούς που ναι μεν παρουσιάζονται ως σωτήριοι αλλά που στην ουσία έχουν σκοπό να χειραγωγήσουν και να ελέγξουν.
Εννοείται πως η πράξη του μαθητή πρέπει να τιμωρηθεί. Αν μείνουμε όμως μόνο στην τιμωρία έχουμε αποτύχει παντελώς παιδαγωγικά. Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως πρόκειται για ένα παιδί και πως το σχολείο δεν είναι δικαστήριο. Μετά λύπης μου άκουσα πολλές φωνές να λένε πως πρέπει ο μαθητής να αποβληθεί από κάθε σχολείο της χώρας. Αυτές οι φωνές γνωρίζουν άραγε πως το πρώτο συναίσθημα που ωθεί κάποιον να επιτεθεί ή να γίνει βίαιος είναι η απόρριψη; Το σχολείο οφείλει να βλέπει κάθε πράξη του παιδιού ως παιδαγωγικά αξιοποιήσιμη. Ειδικά τις επιθετικές πράξεις. Και ο λόγος είναι πως η συμπεριφορά του παιδιού ακόμα μπορεί να διαμορφωθεί. Αν όμως το σχολείο μείνει στην τυπική υποχρέωση (επιβολή ποινής) και δεν ασχοληθεί ουσιαστικά με το πρόβλημα τότε το μεταθέτει και το ενισχύει σε μελλοντικό χρόνο όπου η συμπεριφορά είναι πολύ πιο δύσκολο να βελτιωθεί.
Το σχολείο είναι ο χώρος όπου αντιμετωπίζονται και τα καλά και τα άσχημα. Και αντιμετωπίζονται παιδαγωγικά, ούτε νομικά , ούτε ιατρικά. Εκτός από κάποιες ακραίες περιπτώσεις όπου πρώτα έχουν αποτύχει όλες οι παιδαγωγικές προσπάθειες. Η παιδαγωγική θα αντιμετωπίσει τέτοια θέματα στο φυσικό περιβάλλον των παιδιών (σχολείο) με την αλληλεπίδραση των παιδιών μεταξύ τους και των παιδιών με τους εκπαιδευτικούς , έτσι ώστε να ωθηθούν να ωριμάσουν.
Ο μαθητής του παραπάνω συμβάντος είναι σίγουρο ότι θα είχε μια άλλη στάση αν είχε πιο καλλιεργημένη την ενσυναίσθησή του, την αυτοπειθαρχία του, τον σεβασμό προς τους άλλους, την ικανότητα επιχειρηματολογίας, τις ηθικές αξίες του, τη σωστή συμπεριφορά και όλα αυτά τα στοιχεία που μπορεί να του προσφέρει η παιδαγωγική. Το μεγάλο ερώτημα βέβαια είναι πού να βρει χώρο να ευδοκιμήσει η παιδαγωγική στο σχολείο όταν όλα έχουν καλυφθεί από βαθμούς και εξετάσεις. Δυστυχώς, η εκπαιδευτική πολιτική της τωρινής κυβέρνησης έχει σκοπό να μετατρέψει το σχολείο σε ακόμα πιο ανταγωνιστικό και εξεταστικοκεντρικό. Σε ένα μανιασμένο αγώνα δρόμου για την αριστεία όπου τα παιδιά που δεν θα μπορούν να ακολουθήσουν θα νιώθουν το σχολείο όπως ακριβώς το νιώθει και ο μαθητής του παραδείγματος: εχθρό.
Σσσς…. Κάποιοι ακούνε τι ζητάμε όταν φοβόμαστε
Οφείλουμε να είμαστε πολύ προσεχτικοί στο τι ζητάμε όταν φοβόμαστε. Όταν ζητάμε την καταστολή κάθε επιθετικής συμπεριφοράς των μαθητών υπάρχει μεγάλος κίνδυνος να κλείσουμε το μάτι σε εκείνους που ψάχνουν αφορμή να εξαφανίσουν κάθε επαναστατική διάθεση και κάθε τάση αμφισβήτησης από την πλευρά των νέων. Και δεν υπάρχει τίποτα πιο ανακουφιστικό για ένα σύστημα εξουσίας από τους χειραγωγήσιμους νέους.
Και ως γονείς οφείλουμε να είμαστε πολύ προσεχτικοί στο τι ζητάμε όταν φοβόμαστε. Επικρατεί βέβαια στους γονείς η αίσθηση πως η επιθετικότητα των νέων έχει αυξηθεί στις μέρες μας. Αναρωτιέμαι όμως μήπως απλά οι γονείς σήμερα είναι πολύ πιο φοβισμένοι και υπερπροστατευτικοί; Αν ζητήσουμε ασφάλεια με κάθε τίμημα στα σχολεία, προκείμενου να ηρεμήσουμε από κάθε αγωνία μην πληγωθούν τα παιδιά μας, τότε διαγράφεται έντονα ο κίνδυνος το σχολείο να γίνει ένας χώρος απολύτου ελέγχου και αστυνομοκρατίας που θα έχει απολέσει κάθε πνοή ελευθερίας και παιδείας.
Και ως εκπαιδευτικοί οφείλουμε να είμαστε πολύ προσεχτικοί στο τι ζητάμε όταν φοβόμαστε. Παρατηρώ από αρκετούς εκπαιδευτικούς με αφορμή το βίντεο μία αντίδραση του τύπου «τι τραβάμε και εμείς οι εκπαιδευτικοί;» Δεν θα διαφωνήσω επί της ουσίας. Είναι όντως απροστάτευτοι οι εκπαιδευτικοί, όχι όμως απέναντι στην παραβατικότητα των μαθητών, αλλά λόγω της μη απόδοσης αξίας στο ρόλο τους από όλους τους υπόλοιπους. Ας είμαστε προσεχτικοί λοιπόν στο τι ζητάμε γιατί κάποιοι είναι πρόθυμοι δήθεν να μας συμπονέσουν και για το καλό μας να μας απαλλάξουν από «αυτά που τραβάμε
». Δεν θέλει και πολύ να υποβαθμιστεί και άλλο ο ρόλος μας και από παιδαγωγοί να γίνουμε παιδονόμοι (υπεύθυνοι επιτήρησης παιδιών). Καταλαβαίνω βέβαια πως σκηνές σαν αυτές του επίμαχου βίντεο μπορεί να ξυπνούν τα φοβικά ένστικτα του εκπαιδευτικού κόσμου. Ο φόβος όμως είναι ο χειρότερος σύμβουλος για τον τρόπο αντιμετώπισης του προβλήματος γιατί απαιτεί συνήθως σωφρονιστική αντιμετώπιση: «σκληρή τιμωρία για να μην το ξανακάνει». Το ερώτημα όμως είναι: όταν αναστείλουμε το σύμπτωμα γιατρεύεται και η αιτία του προβλήματος;
Θεωρώ πως είναι ιερή υποχρέωση για ένα εκπαιδευτικό να μην φοβηθεί τα «μικρά «τερατάκια που κάποιες φορές θέλουν να παραστήσουν τους κακούς δράκους. Όπως αναφέρει καλύτερα ο Ράινερ Μαρία Ρίλκε: «Ίσως όλοι οι δράκοι της ζωής μας να είναι πριγκίπισσες, που δεν προσμένουν παρά την ώρα που θα μας δουν όμορφους και τολμηρούς. Ίσως καθετί τρομακτικό να είναι, στο απώτατο βάθος του, έρημο και αβοήθητο και να περιμένει από μας βοήθεια».
Ακολουθείστε το iPaidia στο Google News
