Στο σύγχρονο σχολείο η επιθυµητή συµπεριφορά δεν είναι αυτονόητη και αναµενόµενη. ∆εν είναι πάντοτε κάτι που ο µαθητής το κατέχει και το εκφράζει, αλλά είναι ένα είδος κοινωνικής µάθησης, το οποίο αποκτά σταδιακά. Σύµφωνα µε ταπορίσµατα των ερευνών, παράµετροι που συµβάλλουν στην εγκαθίδρυση των επιθυµητών συµπεριφορών είναι:

της Βασιλικής Τσιτούρα καθηγήτρια Αγγλικής Φιλολογίας Σχολική Σύμβουλος

η προσωπικότητα του εκπαιδευτικού, -ο δάσκαλος ηγέτης δεν είναι ούτε ανεκτικός ούτε αυταρχικός, είναι στοργικός και φιλικός, αλλά και αυστηρός µαζί, αποφεύγει τις υπερβολές (φιλικότητα, οικειότητα, αυστηρότητα), δεν εξουσιάζει αλλά καθοδηγεί, δεν κατακρίνει αλλά ενθαρρύνει, δεν επιβάλλει ιδέες αλλά προτείνει ιδέες,

– οι διαπροσωπικές σχέσεις µεταξύ εκπαιδευτικού-µαθητών και µαθητών µεταξύ τους,
– ο τρόπος οργάνωσης της σχολικής τάξης – αλληλοσεβασµός, συλλογικότητα και συµµετοχή όλων στο µάθηµα και στη λήψη
αποφάσεων,
– τα πρώτα µηνύµατα στο ξεκίνηµα της σχολικής χρονιάς- συναποφασίζονται οι γενικοί κανόνες συµπεριφοράς, συζητούνται οι διαδικασίες της καθηµερινής ρουτίνας, διαµορφώνεται το συµβόλαιο µάθησης,
– η ποιότητα του µαθήµατος –σχεδιασµός και προετοιµασία του µαθήµατος, διατήρηση της µαθητικής προσοχής κατά τη διεξαγωγή της διδασκαλίας µε τη δηµιουργία κινήτρων, ανάθεση εργασιών ανάλογα µε τις δυνατότητες κάθε µαθητή, διαφοροποιηµένη διδασκαλία,
– τα µέσα στήριξης της επιθυµητής συµπεριφοράς, – το θετικό πρότυπο, ο αιτιολογηµένος έπαινος.

Ως ανεπιθύµητες θεωρούµε τις συµπεριφορές που παρεµποδίζουν τις διαδικασίες της διδασκαλίας και της µάθησης, διότι αποκλίνουν από τις κανονιστικές αρχές και αναιρούν τις συνθήκες της εκπαιδευτικής λειτουργίας. Απροσεξία στο µάθηµα,
αντίδραση προς τα διδασκόµενα και τους διδάσκοντες, υπερκινητικότητα κατά την ώρα του µαθήµατος, επιθετικότητα, εριστικότητα και βιαιοπραγία, βανδαλισµοί και κλοπές στο σχολικό χώρο, περιφρόνηση προς τις µορφές εξουσίας και εναντίωση σε
κάθε σχέδιο οργανωµένης ζωής αποτελούν µορφές ανεπιθύµητης συµπεριφοράς που προοιωνίζουν παραβατική συµπεριφορά.

Τι δεν πρέπει να ξεχνάµε ως εκπαιδευτικοί

-Η σχολική πειθαρχία είναι το κλειδί για τη σχολική ασφάλεια. Η επιβολή κανόνων πρέπει να αντιμετωπισθεί πολύ σοβαρά από όλο το ανθρώπινο δυναμικό του σχολείου. Η μη τήρησή τους οδηγεί σε λογικές ή φυσικές συνέπειες.
– Οι δυνατότητες και το δυναμικό του ανθρώπου μπορούν να φθάσουν σε υψηλές βαθμίδες δημιουργικότητας μόνο αν το κάθε ανθρώπινο πλάσμα νιώθει σιγουριά για την αξία του μέσα στην κοινωνία που ζει. Οι περισσότερες ανεπιθύμητες συμπεριφορές έχουν τις ρίζες του στην ανασφάλεια του μαθητή και τη χαμηλή αυτό-εκτίμησή του.
-Πολλές φορές οι μαθητές δείχνουν ότι απαξιώνουν το μάθημά μας. Είναι λάθος να εκλαμβάνουμε ότι απαξιώνουν εμάς, τους εκπαιδευτικούς. Μπορούμε και πρέπει να βρούμε δημιουργικούς τρόπους για να δείξουμε στα παιδιά τη χρησιμότητα του μαθήματος που διδάσκουμε. Ο εκπαιδευτικός που δεν πιστεύει στην αξία του μαθήματος που διδάσκει δεν μπορεί να πείσει ένα μαθητή να προσέχει το μάθημα.
-Ο εκπαιδευτικός που υποφέρει στη σκέψη ότι πρέπει να πάει στο σχολείο, δημιουργεί τις συνθήκες για να αντιμετωπίσει εκτός από προβλήματα υγείας και προβλήματα πειθαρχίας.Είναι ανάγκη να βρει τρόπο να κάνει την επαγγελματική του ζωή ενδιαφέρουσα
-Ο εκπαιδευτικός που προσέρχεται στο μάθημα με ενθουσιασμό, αυτοπεποίθηση, καλά οργανωμένος, χρησιμοποιεί ποικίλες τεχνικές διδασκαλίας για όλα τα μαθησιακά στυλ των μαθητών του , τρόπους εναλλακτικής αξιολόγησης, χαίρει της εκτίμησης και του σεβασμού των μαθητών, ακόμη και των πλέον αδιάφορων.
-Τις περισσότερες φορές η γκρίνια, οι επαναλαμβανόμενες συμβουλές κι επικρίσεις , είναι χάσιμο χρόνου. Η αθόρυβη δράση είναι πιο αποτελεσματική από τα λόγια. Εμπλέκοντας τους μαθητές σε μια συντονισμένη συζήτηση με σκοπό να αναπτύξουν γλωσσικές δεξιότητες, να ανταλλάξουν ιδέες, να δημιουργήσουν, να καταστρώσουν σχέδια για την τάξη, αποτρέπουμε ανεπιθύμητες συμπεριφορές και δεν κουράζουμε με την πολυλογία ή την ηθικολογία.
-Ο τόνος της φωνή του εκπαιδευτικού μπορεί να έχει μεγάλη σημασία στην αποφυγή της ανεπιθύμητης συμπεριφοράς. Αν αποδώσει μια πρόταση με ενθαρρυντικό τρόπο, θα φέρει το επιθυμητό αποτέλεσμα. Αν προτιμήσει τον αποθαρρυντικό τρόπο θα έχει αρνητικά αποτελέσματα.
-Όταν ο εκπαιδευτικός βρεθεί αντιμέτωπος με μια θορυβώδη τάξη, αν προσθέσει και το δικό του θόρυβο στο θόρυβο των παιδιών, δείχνοντας τον εκνευρισμό του, εμπλέκεται προσωπικά ο ίδιος, μεταστρέφοντας το καλύτερο αποτέλεσμα σε μια ανώφελη σωφρονιστική πράξη, να καταλήξει σε τιμωρία κάποιων μαθητών. Θα ήταν προτιμότερο να μαλακώσει τη φωνή του, να κοιτάξει με νόημα τα παιδιά, να σκεφθεί κάτι θετικό που θα αποσπούσε την προσοχή τους κι έτσι σιγά- σιγά η τάξη θα σιωπούσε και θα παρακολουθούσε με προσοχή. Αν διαθέτει καλή αίσθηση του χιούμορ, να μη διστάσει να το χρησιμοποιήσει.
– Η τιμωρία προκαλεί αντεκδίκηση και αυτό δε λύνει το πρόβλημα, αλλά το επιτείνει. Είναι προτιμότερο να γνωρίζει και να υφίσταται κάθε μαθητής τις φυσικές και λογικές συνέπειες της πράξης του. Οι λογικές συνέπειες δείχνουν σεβασμό στο παιδί και του δίνουν το περιθώριο να επιλέξει τη συμπεριφορά του.
-Αν καθιερωθεί σε τακτά χρονικά διαστήματα κάποια ώρα συζήτησης, μέσα στην τάξη των προβλημάτων που εμφανίζονται, ο εκπαιδευτικός πετυχαίνει να μην εμπλακεί ο ίδιος σε ανώφελη διαμάχη με το μαθητή και οι μαθητές της τάξης μαθαίνουν να σκέφτονται εποικοδομητικά και να διαμεσολαβούν στην επίλυση προβλημάτων με αντικειμενικό τρόπο.
-Οι ερευνητές αποδίδουν την προβληματική συμπεριφορά σε τέσσερις σκοπούς: στην επιδίωξη της προσοχής, στην επίδειξη δύναμης, στην εκδίκηση και στην επίδειξη ανεπάρκειας. Οφείλονται σε εσφαλμένη λογική του μαθητή, σε παρερμηνείες της πραγματικότητας. Το πρόβλημα αντιμετωπίζεται μόνο αν καταλάβουμε τα αίτια που το προκαλούν και εφαρμόσουμε διορθωτικές παρεμβάσεις. π.χ αν προσπαθεί με προκλητική συμπεριφορά να δείξει ότι έχει μεγαλύτερη δύναμη, δε χρειάζεται αγωνιστούμε για να του αλλάξουμε γνώμη, αλλά να τον επιστρατεύσουμε να βοηθήσει κάποιο συμμαθητή του διοχετεύοντας τη δύναμή του σε δημιουργικές πράξεις. Επιπλέον, η ανάληψη κάποιου καθήκοντος, κάποιας υπευθυνότητας θα του προσθέσει γόητρο και θα τον ηρεμήσει.
-Ό, τι συμβαίνει μέσα στην τάξη μπορεί να ελεγχθεί και να αλλάξει. Αυτό που δεν αλλάζει είναι το παρελθόν. Να μη δημιουργήσουμε καταστάσεις που ενθαρρύνουν το πρόβλημα του παιδιού. Προσπαθούμε να οικοδομήσουμε πάνω στα θετικά στοιχεία του παιδιού.
– Να μην ξεχνάμε ότι εμείς οι εκπαιδευτικοί είμαστε ενήλικες που έχουμε φθάσει στην πλήρη ωρίμανσή μας και μπορούμε να ελέγξουμε τα συναισθήματά μας και να σκεφθούμε ήρεμα και λογικά. Επίσης να μην ξεχνούμε ότι ο εκπαιδευτικός είναι και σημαντική προσωπικότητα στη ζωή του παιδιού. Η γνώμη του εκπαιδευτικού για το μαθητή μετράει πολύ παρά το γεγονός ότι κάποιοι μαθητές προσπαθούν να μας δείξουν το αντίθετο.

Αντιδράσεις σε προβληµατικές καταστάσεις

•∆ε δραµατοποιώ αµέσως το πρόβληµα. Σκέπτοµαι τρόπους να ξεπεράσω τις δυσκολίες. ∆εν πανικοβάλλοµαι. ∆εν αντιδρώ απλά τιµωρώντας το παιδί, αποβάλλοντάς το από το µάθηµα. Ενεργώ σαν ντετέκτιβ, µαζεύω πληροφορίες που µπορεί να βοηθήσουν Το καλώ να µιλήσουµε και ακούω προσεκτικά τι έχει να πει.Εντοπίζω τις δυνατότητες και τις αδυναµίες του.

•Βελτιώνω τη συναισθηµατική επαφή µας. ∆εν ξεχνώ τη σηµασία που έχει το χιούµορ στην εξοµάλυνση των δυσκολιών.

4

•Ενθαρρύνω την παρέα του µε άλλα παιδιά. Οι σχέσεις κάνουν τη διαφορά, η µοναξιά είναι το χειρότερο πρόβληµα, τα περισσότερα παιδιά που παρουσιάζουν δυσκολίες µάθησης ή προσαρµογής στην τάξη συχνά δεν έχουν φίλους. Προσπαθώ να το πείσω να συµµετέχει σε εκδηλώσεις ή να το εντάξω στην οµάδα της τάξης.

•Μιλώ µε τους φίλους του και µε συναδέλφους µου. Επιδιώκω το καλύτερο.

•Καλώ για συζήτηση τους γονείς. Μιλώ µε αγάπη κι ενδιαφέρον για το παιδί τους. Τους συµβουλεύω να αλλάξουν αν µπορούν επιζήµιες συνήθειες που µπορεί να υπάρχουν (αργοπορία ύπνου-φαγητού-προσέλευσης στο σχολείο). Ζητώ να
προσθέσουν ποιοτικές δραστηριότητες στις ώρες που περνούν µαζί του. Τους συµβουλεύω να ζητήσουν τη βοήθεια ειδικών αν το παιδί φαίνεται να έχει προβλήµατα υπερκινητικότητας ή µαθησιακές δυσκολίες που το οδηγούν σε
ανεπιθύµητη συµπεριφορά.

•Στις περιπτώσεις, στις οποίες δεν µπορούµε να αλλάξουµε το πρόβληµα, αλλάζουµετον εαυτό µας (λεξιλόγιο, ύφος, κίνηση, κ.λ.π.). Σκεφτόµαστε το πρόβληµα µε πολλούς και διαφορετικούς τρόπους. Χρησιµοποιούµε την τεχνική της αναπλαισίωσης του προβλήµατος. Τι κάνει ο µαθητής; Πότε το κάνει; Ποιος άλλος αναµιγνύεται; Ποια ερµηνεία έδωσα στο πρόβληµα µέχρι τώρα; Ποια θετική εναλλακτική ερµηνεία µπορεί να δοθεί στη συµπεριφορά του; Αναγνωρίζω τα θετικά κίνητρα. Πώς πρέπει να ενεργήσω σύµφωνα µε αυτήν την ερµηνεία; Π.χ. Όταν ένας µαθητής πετάγεται διαρκώς στο µάθηµα, το ερµηνεύουµε ως άτοµο µε ιδιαίτερο
ενδιαφέρον κι όχι ως άτοµο που προσπαθεί να τραβήξει την προσοχή, Μπορούµε νατου πούµε: «Πιστεύω ότι ο ενθουσιασµός σου θα εκδηλώνεται πότε – πότε µε τρόπους απροσδόκητους. Αυτό θα περίµενε κανείς από ένα δραστήριο άτοµο σαν και σένα». Ή ακόµη «Είµαι πραγµατικά ευχαριστηµένος/η που έχω ένα µαθητή σαν εσένα, µε τόσο ενδιαφέρον για το µάθηµα. ∆ε θα µε ξάφνιαζε, αν µερικές φορές απαντούσες χωρίς να ερωτηθείς». Με τον τρόπο αυτόν υπάρχει περίπτωση να
βελτιώσει τη συµπεριφορά του την επόµενη φορά.

•Αν η κατάσταση δε βελτιωθεί, απευθύνοµαι σε ειδικούς για συµβουλές και υποστήριξη, ίσως προτείνουν τρόπους αντιµετώπισης και προσέγγισης των µαθητών ή των γονιών. Κάνοντας όλες αυτές τις προσπάθειες που βασίζονται στις αρχές της Παιδαγωγικής
για την οµαλή ένταξη του µαθητή στη σχολική ζωή, είναι βέβαιο ότι σε πολλές περιπτώσεις δε θα χρειασθεί να χρησιµοποιήσουµε την επιβολή της τιµωρίας, µε σκοπό να συνετισθεί ο µαθητής µε τον τρόπο αυτό. Το σπουδαιότερο, θα αποφύγουµε
τις συγκρούσεις που καταστρέφουν την ψυχική µας υγεία. Οι περιπτώσεις, στις οποίες όλοι οι εκπαιδευτικοί µιας τάξης παρά τις προσπάθειές τους συναντούν τις ίδιες ανεπιθύµητες συµπεριφορές από συγκεκριµένους µαθητές, αντιµετωπίζονται από το σύλλογο των εκπαιδευτικών εφαρµόζοντας την εκπαιδευτική νοµοθεσία.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:
Αυξήσεις μισθών: Πώς θα ενισχυθεί το εισόδημα σε ιδιωτικό και δημόσιο τομέα