«Ο δάσκαλος είναι ψυχή και η όλη αποτελεσματικότητα του έργου του εξαρτώνται από εκείνο που φωλιάζει (αισιοδοξία; απογοήτευση;) στην ψυχή του.»

επιμέλεια: Παππά Άννα

Η παιδεία μας συνεχίζει να εστιάζει την προσοχή της στις ακαδημαϊκές δεξιότητες, παρόλο που η υψηλή νοητική νοημοσύνη δεν εγγυάται ούτε την ευδαιμονία, ούτε την ευτυχία στη ζωή και αγνοεί όλα όσα έχουν σχέση με το προσωπικό πεπρωμένο και με την ατομική πορεία ανάπτυξης των εκπαιδευτικών που παράγει (Goleman D., 1998). Καταγράφεται όμως συχνά ότι το πεδίο στο οποίο ο σημερινός δάσκαλος χρειάζεται σημαντική υποστήριξη είναι η συναισθηματική και ψυχολογική του σφαίρα. Στις μέρες μας συζητιέται πλέον και στη χώρα μας το φαινόμενο της ψυχικής κόπωσης του δασκάλου (teacher stress) που οφείλεται  κυρίως στο αίσθημα  εγκατάλειψής του από την πολιτεία (Neave G., 1998). Επίσης, το χρόνιο άγχος θεωρείται ότι οδηγεί σε καταστάσεις που χρήζουν ειδικής αντιμετώπισης όπως συμβαίνει στην περίπτωση του συνδρόμου της επαγγελματικής εξουθένωσης (burnout) που φαίνεται να επηρεάζει ιδιαίτερα τους επαγγελματίες των χώρων της Παιδείας και της Υγείας (Αβεντισιάν-Παγοροπούλου και λοιποί, 2001). Κατά Huberman το 20 % των ατόμων που έχουν επαγγέλματα τα οποία βασίζονται στις ανθρώπινες σχέσεις υφίστανται την «εξάντληση» burnout. Πολλές έρευνες επίσης, μιλούν για τις φάσεις από τις οποίες περνάει ο δάσκαλος (άγχος,εξάντληση burnout, ρουτίνα).

 

Όλοι συμφωνούν ότι ο δάσκαλος έχει υποχρέωση να δίνει προσοχή στην καλλιέργεια των μαθητών του ως προσώπων. Πολλοί δάσκαλοι παρέχουν βοήθεια και στήριξη στους μαθητές τους επειδή πιστεύουν ότι αυτό αποτελεί μια αναπόσπαστη διάσταση του ρόλου τους. (Χατζηχρήστου Χ., 2004). Δε γίνεται όμως, ταυτόχρονα, συζήτηση και για την υποχρέωση της πολιτείας να υποστηρίξει τον δάσκαλο ως πρόσωπο. Εννοείται ότι ο δάσκαλος από μόνος του, οφείλει να δίνει προσοχή στην καλλιέργεια της δικής του αξίας. Να αναπτύσσει την αυτοεκτίμησή του, τη συναισθηματική του επάρκεια, τις επικοινωνιακές δεξιότητές του. Να διευρύνει την αυτογνωσία και την ενσυναίσθησή του (Πετρόπουλος Ν., Παπαστυλιανού Α., 2001). Γιατί το νιώθει, ως αυτονόητο, ότι έτσι εκπέμπει ακεραιότητα, ειλικρίνεια, υπευθυνότητα, συμπόνια, αγάπη.

 

Όταν στη διαμόρφωση του σχολικού κλίματος, η λογική και το συναίσθημα ισορροπούν, τότε οι μαθητές μαθαίνουν καλύτερα, έχουν περισσότερα κίνητρα για μάθηση και ο δάσκαλος είναι πιο αποτελεσματικός (Weare K., Gray G., 2000). Η ικανότητα λογικής μπορεί να μειωθεί ή και να απολεσθεί όταν συνοδεύεται από ανεπάρκεια συναισθήματος. Η συναισθηματικότητα  μπορεί ή να πνίξει τη γνώση ή να την εμπλουτίσει. Πολύ συχνά και κάποιες παράλογες συμπεριφορές εκπαιδευτικών και μαθητών είναι αποτέλεσμα της εξασθένησης της ικανότητας συναισθηματικής αντίδρασης (Morin E., 2000). Οι διάφορες συμπεριφορές που οργανώνουν τις αναπαραστάσεις και τις στάσεις των δασκάλων επηρεάζουν, σε μεγάλο βαθμό, τις επιδόσεις των μαθητών. Σε έρευνες καταδείχθηκε πόσο σημαντικό είναι να έχουν αναπτυγμένες δεξιότητες επικοινωνίας, να είναι δηλαδή ικανοί να εκφράσουν σεβασμό, κατανόηση και αυθεντικότητα. (έρευνα των Aspey D, Roebuck F., στο Weare K., Gray G., Αθήνα 2000).
Προτείνεται να διοργανώνονται υποστηρικτικά προγράμματα με συστηματικό τρόπο και με σκοπό την ανάπτυξη της αυτοεκτίμησης, της συναισθηματικής επάρκειας και της επικοινωνιακής δεξιότητας των εκπαιδευτικών.Θα πρέπει να δημιουργηθούν μόνιμες δομές που να παρέχουν συμβουλευτική υποστήριξη όχι μόνον στους μαθητές, αλλά και στους δασκάλους. Τέτοια υποστηρικτικά προγράμματα μπορούν να ενταχθούν βεβαίως στις προπτυχιακές σπουδές του μελλοντικού δασκάλου. Θα είχε μεγάλη αξία όμως να ενσωματωθούν και στις επιμορφωτικές δράσεις κατά τη διάρκεια της επαγγελματικής σταδιοδρομίας του «μαχόμενου» εκπαιδευτικού. Τότε που δεν επαρκεί μόνον η καλή γνώση του αντικειμένου διδασκαλίας, η διδακτική δεξιότητα, η ερευνητική διάθεση, η ικανότητα αξιολόγησης, η ετοιμότητα για συνεχή εκπαίδευση, αλλά απαιτούνται επιπλέον, συμβουλευτικές δεξιότητες, επικοινωνιακή ικανότητα και παιδαγωγική λειτουργία (Ξωχέλλης Π., 2005).

 

Η επαγγελματική πορεία του δασκάλου, λοιπόν και η ποιότητα του εκπαιδευτικού έργου που παράγει, πρέπει να συνδέεται άμεσα και με την ανάπτυξη της αυτοεκτίμησής του, της συναισθηματικής του επάρκειας και της επικοινωνιακής του δεξιότητας.

Απόσπασμα από την περίληψη εισήγησης του Κωνσταντίνου Κιουρτσή, Βιολόγου & της Στεφανίας Ταρπάνη, Φιλολόγου, στο 1ο Εκπαιδευτικό Συνέδριο της Περιφερειακής Διεύθυνσης Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Ηπείρου