«Να σπουδάζουν ή όχι οι νέοι μας;»

Υπάρχει μια γενική παραδοχή. Η χώρα μας χρειάζεται μικρομεσαία στελέχη για την αγορά εργασίας και όχι αθρόα παραγωγή πτυχιούχων.

Του Νίκου Τσούλια

Τίθενται αυτονόητα σχετικά ερωτήματα. Η οικονομία θα καθορίζει το τι επαγγελματίες χρειαζόμαστε ή η πρωτόλεια επιθυμία των νέων ή θα συλλειτουργούν και τα δύο πεδία; Αν οι νέοι μας δημιουργούν περισσότερα μορφωτικά προσόντα από όσα χρειάζεται η οικονομία, μήπως χρειαζόμαστε ένα άλλο παραγωγικό μοντέλο;

Το γεγονός ότι στην τελευταία δεκαετία έχουν εγκαταλείψει την Ελλάδα μισό εκατομμύριο νέοι με υψηλά επιστημονικά προσόντα για το εξωτερικό, πώς το ερμηνεύουμε και πώς το αξιολογούμε; Ευθύνονται αυτοί που δεν υπάρχουν ανάλογες των προσόντων τους θέσεις εργασίας ή οι δομές της οικονομίας μας, που αγνοούν την τέταρτη βιομηχανική επανάσταση και τη δυναμική των κοινωνιών της Γνώσης; Μήπως η οικονομία μας προσαρμόζεται σε ένα συμπληρωματικό ρόλο στην ευρωπαϊκή πορεία της και αγνοεί τις βαθύτερες κοινωνικές ανάγκες;

Μήπως έχουμε ξεχάσει ότι το εκπαιδευτικό σύστημα δεν διαμορφώνει κυρίως επαγγελματίες αλλά πρωτίστως πολίτες; Έχουμε διεθυνόμενη οικονομία, που μπορεί να επιβάλλει επαγγελματικούς προσανατολισμούς; Αν θέλει ένα μέρος των νέων μας να μορφωθεί και να γευθεί τη χαρά της επιστήμης, που μόνο το πανεπιστήμιο μπορεί δώσει, ανεξάρτητα από την επαγγελματική επιλογή, θα πρέπει να στομώσουμε τη φιλοδοξία του και την επιλογή του;

Θα μας άρεσε να μην έχουμε υψηλή πανεπιστημιακή ζήτηση; Αν, δηλαδή, δεν επιζητούσε την εισαγωγή στο πανεπιστήμιο το 80% των νέων αλλά το 30%, θα ήταν προς το συμφέρον της κοινωνίας μας και του μέλλοντος της χώρας μας;

Προφανώς δεν μπορούν να σπουδάζουν όλοι. Προφανώς και υπάρχει πλασματική πανεπιστημιακή ζήτηση – και απτή απόδειξη είναι η σε μεγάλο βαθμό εγκατάλειψη των σπουδών, αν και συνεργούν προς τούτο και άλλοι παράγοντες. Χρειαζόμαστε εκλογίκευση της πλασματικής πανεπιστημιακής ζήτησης.

Όμως, αυτό δεν μπορεί να γίνει με τεχνικό τρόπο αλλά με δυνατότητα πολλαπλών επιλογών στους νέους, με δυνατότητα εναλλακτικών διαδρομών (με αναβαθμισμένη Επαγγελματική Εκπαίδευση, με συστηματικό επαγγελματικό προσανατολισμό, με δυνατότητα σπουδών on job κλπ). Επίσης, αυτοί που λένε να μην σπουδάσουν οι νέοι αλλά να ακολουθήσουν ένα άλλο επάγγελμα, που δεν απαιτεί πανεπιστημιακή εκπαίδευση, το απευθύνουν και στα παιδιά τους ή μόνο στα παιδιά των άλλων;

Υπάρχουν ακόμα τέσσερα συναφή και άκρως σημαντικά ζητήματα. α) Υποτίθεται ότι όλοι θέλουμε να έχουν οι νέοι μας ίσες ευκαιρίες για τις σπουδές τους και για την επαγγελματική τους εξέλιξη. Εξασφαλίζονται αυτές ή τις διεκδικούμε με συστηματικό τρόπο ή είναι μια θεωρία διαφυγής; Με δεδομένο μάλιστα το όλο και πιο πυκνό πλέγμα των ανισοτήτων, που γίνεται πιο αδιαπέραστο με τις συνεχείς κρίσεις αλλά και με το νέο ψηφιακό χάσμα, μπορούμε να ισχυριζόμαστε ότι υπάρχει ευνοϊκό έδαφος για διαμόρφωση «ίσων ευκαιριών»;

β) Τι γίνεται με την κοινωνική κινητικότητα, που διασφαλίστηκε εν πολλοίς από τη μαζικοποίηση της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης τη δεκαετία του 1980 και της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης τη δεκαετία του 1990 και άλλαξε τη ζωή και το κοινωνικό status σε εκατοντάδες χιλιάδες Ελλήνων, θα θεωρηθεί ότι έληξε η ισχύς της;

γ) Υπάρχει ακόμα μείζον παιδαγωγικό πρόβλημα. Αναρωτιόμαστε το πως νιώθουν οι μαθητές, που πλήττονται είτε από την οικονομική δυσπραγία των οικογενειών τους είτε από το ελλειμματικό πολιτισμό κεφάλαιο των γονέων τους, μέσα στην σχολική αίθουσα και πώς βλέπουν τη δική τους μορφωτική σκευή να είναι τόσο φτωχή σε σχέση με αυτές των άλλων συμμαθητών τους, πώς νιώθουν που απαξιώνεται σιωπηλά αλλά πολύ σκληρά η προσωπικότητά τους, πώς ξεφτίζουν τόσο πρόωρα τα όνειρά τους; Ας μην ηθικολογούμε λοιπόν τόσο προκλητικά και τόσο υποκριτικά. Δεν υπάρχει εκπαιδευτικός, που δεν νιώθει δέος αλλά ακόμα και ενοχή για τις τόσες και τόσες ανισότητες, που πλήττουν τους «μαθητές των πίσω θρανίων»…

δ) Το αξιακό φορτίο και τα πρότυπα της σύγχρονης κοινωνίας μας δεν εμπεριέχουν ισχυρή ιεράρχηση και μάλιστα τέτοιας μορφής, που συμπεριλαμβάνει και την προσωπικότητα του ίδιου του ανθρώπου; Ζητάμε να επιλέγουν οι νέοι μας επαγγέλματα χαμηλής κοινωνικής αναγνώρισης και φτηνής οικονομικής εικόνας και την ίδια στιγμή απαξιώνουμε πολλαπλά ακόμα και στις κοινωνικές και στις διαπροσωπικές σχέσεις μας τα ταπεινά επαγγέλματα και τα επαγγέλματα που δεν βγάζουν πολλά χρήματα.

Πολλούς σπασμένους καθρέφτες έχουμε στήσει παντού. Προσπαθούμε να παραμορφώσουμε τις αξίες μας, για να ηθικολογήσουμε με τον πιο σκαιό τρόπο όσον αφορά το ζήτημα των επιλογών των νέων μας. Η άποψή μου είναι απλή. Και έχει ιεράρχηση: πολίτες: παιδεία και μόρφωση, μαθητές: άμβλυνση των ανισοτήτων και αγώνας για ίσες ευκαιρίες, επαγγελματίες: ελεύθερη επιλογή πολλαπλών διαδρομών.

Γραμματέας του Τομέα Παιδείας του ΠΑ.ΣΟ.Κ. – Κινήματος Αλλαγής