Θα ήθελα να διατυπώσω, με εφόδιο τη δωδεκάχρονη εμπειρία μου στο δημόσιο σχολείο ( ως φιλόλογος κυρίως στο Λύκειο ) και ως γονιός ( με παιδιά από την Ε’ Δημοτικού μέχρι την Γ’ Λυκείου ), κάποιες ενδεικτικές προτάσεις (άλλες πιο γενικές και άλλες πιο ειδικές) πώς, κατά τη γνώμη μου, μπορεί να βελτιωθεί η κατάσταση στο εκπαιδευτικό μας σύστημα:
Κάθε εκπαιδευτική μεταρρύθμιση να είναι συμφωνημένη από την πλειοψηφία των βουλευτών, γενικότερα του πολιτικού κόσμου σε συνεργασία, διάλογο με πανεπιστήμια, εκπαιδευτικούς, ειδικούς ( ψυχολόγους, παιδοψυχολόγους κλπ) γονείς, μαθητές και φοιτητές. Να υπάρχει συμφωνία σε κάποια κοινά, βασικά, ουσιώδη, τα οποία θα βρίσκονται στην κορυφή των προτεραιοτήτων μας και σε συνεργασία να προσπαθήσουμε να τα υλοποιήσουμε, κάνοντας αμοιβαίες υποχωρήσεις με οδηγό το όραμα η κάθε μαθήτρια/ο κάθε μαθητής να μπορέσει να γίνει μία ολοκληρωμένη προσωπικότητα συναισθηματικά, ηθικά, διανοητικά. Ένα σχολείο που προωθεί την ισότητα, ένα σχολείο δημοκρατικό, ένα σχολείο που νοιάζεται για το κάθε παιδί ξεχωριστά, ένα σχολείο συνεργατικό, ένα σχολείο που ο κάθε συνεργαζόμενος, εκπαιδευτικός, γονιός, μαθητής να νιώθει όμορφα σε αυτό.
Καμία μεταρρύθμιση δεν μπορεί να πετύχει, εάν δεν υπάρχει εμπιστοσύνη της Πολιτείας στον εκπαιδευτικό, του εκπαιδευτικού στην Πολιτεία, των γονιών στους εκπαιδευτικούς και στην Πολιτεία και οι μαθητές/μαθήτριες στην Πολιτεία και στους εκπαιδευτικούς, εμπιστοσύνη που συνεχώς θα ανανεώνεται στην πράξη. Ε-μπι-στο-σύ-νη!
Υπουργός Παιδείας διακομματικής συναίνεσης, ευρείας αποδοχής και με προβλεπόμενη διασφαλισμένη μακρόχρονη θητεία, για να μπορέσει να προχωρήσει τα σχέδια του. Υπουργός Παιδείας, η οποία /ο οποίος θα προέρχεται από το χώρο της εκπαίδευσης, θα ‘χει θητεύσει στην εκπαίδευση και θα είναι αποδεδειγμένο το επιστημονικό και παιδαγωγικό της/του έργο. Βεβαίως, και θα υποστηρίζεται από το ανάλογο συμβούλιο επιστημόνων παιδαγωγών και βεβαίως, όταν θα προχωρήσει στην μεταρρύθμιση του θα λάβει υπόψιν τις προϋποθέσεις που ανέφερα πιο πριν.
Αύξηση κατά πολύ των κονδυλίων που προσφέρονται για την Παιδεία. Όπως έχει η κατάσταση, το μεγαλύτερο μερίδιο του προϋπολογισμού πηγαίνει στους μισθούς των εκπαιδευτικών. Χρησιμοποιώ τον προσδιορισμό “κατά πολύ”, για να μπορέσουν να καλυφθούν και ελλείψεις από την μέχρι σήμερα υποχρηματοδότηση.
Οι αλλαγές να μην αφορούν μόνο το τέλος της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, όπως συνήθως γίνεται, δηλαδή μόνο τις πανελλαδικές εξετάσεις. Αντίθετα, να
ξεκινούν – διατηρώντας μία ενιαία φιλοσοφία – από το νηπιαγωγείο και να υπάρχει συνεργασία ανάμεσα στις βαθμίδες και όχι μεταβαίνοντας τα παιδιά από την μία βαθμίδα στην άλλη να νιώθουν ότι υπάρχει ένα χάσμα. Και βεβαίως να υπάρχουν και εναλλακτικές πέρα από τον “μονόδρομο” των πανελληνίων.
Έγκαιρη στελέχωση – μέχρι το αργότερο το τέλος της πρώτης σχολικής εβδομάδας κάθε έτους- του διδακτικού προσωπικού, έτσι ώστε να μην υπάρχει κενό διδακτικό σε κανένα σχολείο στην Ελλάδα. Συγχωρούνται κενά στα ιδιωτικά σχολεία ή μήπως επιστρατεύονται λυτοί και δεμένοι, για να καλυφθούν τα κενά αυτά; Γιατί το σχολείο το δημόσιο να το αφήνουμε να απαξιώνεται;
Το Λύκειο δεν μπορεί να προχωρήσει, να υλοποιήσει τους μαθησιακούς στόχους, αν ταυτόχρονα λειτουργεί το φροντιστήριο ή τα ιδιαίτερα μαθήματα εκπαιδευτικών της δημόσιας εκπαίδευσης ή εκπαιδευτικών της ιδιωτικής εκπαίδευσης ή πτυχιούχων (εδώ σηκώνει πολλή κουβέντα η ηθική πτυχή του θέματος. Παράβαλε παραδείγματος χάριν την περίπτωση καθηγήτριας/καθηγητή που δίνει την ψυχή της/του μέσα στην τάξη και λόγω του πενιχρού μισθού και των υποχρεώσεων, παιδιά, ηλικιωμένοι γονείς, ενοίκια κλπ αναγκάζεται να κάνει ιδιαίτερα, για να συμπληρώνει το μισθό της/του και την περίπτωση καθηγήτριας/ καθηγητή πού αδιαφορεί για το μάθημα στην αίθουσα διδασκαλίας, το θεωρεί αγγαρεία και δίνει τον καλύτερο εαυτό της/του στα ιδιαίτερα μαθήματα, συχνά μαθητριών/μαθητών του σχολείου στο οποίο διδάσκει, ενώ συνεχώς αναζητεί νέα πελατεία).
Μετατροπή των φροντιστηρίων σε ιδιωτικά σχολεία. Έτσι όπως έχει η κατάσταση σήμερα, είναι λες και τα παιδιά του Λυκείου να φοιτούν σε δύο σχολεία: στο ένα κατά κύριο λόγο από υποχρέωση και σαν αγγαρεία, και στο δεύτερο, επειδή θεωρούν θα τους προσφέρει το κλειδί για την επαγγελματική αποκατάσταση και την αναγνώριση. Το δεύτερο το πληρώνουν οι γονείς αδρά.
Σχολεία ανοιχτά για συζητήσεις, ομιλίες, διαλέξεις ειδικών. Να έρχονται άνθρωποι που μπορούν να ανοίξουν τα μυαλά των παιδιών, να ακουστούν διαφορετικές
απόψεις, να βοηθήσουν τα παιδιά να σκέφτονται και πέρα από τα καθιερωμένα.
Να προσπαθούμε (Πολιτεία και εκπαιδευτικοί) όλα τα παιδιά να προχωρούν μπροστά, ή με την αντιστροφή διατύπωση κανένα να μη μένει πίσω, να μην υπάρχουν κενά ή όσο το δυνατόν λιγότερα. Άρα, εάν παρουσιάζονται ελλείψεις από τις πρώτες τάξεις του Δημοτικού, ήδη από το Νηπιαγωγείο να επισημαίνονται και να καλύπτονται, να ενισχύεται η πρόοδος, γιατί στη συνέχεια οι διαφορές αυτές μπορεί να εξελιχθούν και να γίνουν χαώδεις (παραδείγματος χάρη παιδί που διατυπώνει με θάρρος και σαφήνεια την άποψη του από τις πρώτες τάξεις του Δημοτικού, του προσφέρεται περισσότερος χρόνος στην τάξη, συνεχώς ενθαρρύνεται από τον καθηγητή και το περιβάλλον, αφού ικανοποιεί άλλωστε και την ανάγκη του εκπαιδευτικού να έχει αποτέλεσμα η διδασκαλία του, σε σχέση και σε αντίθεση με παιδιά πιο ντροπαλά και πιο αδύναμα στη διατύπωση).
Κατάργηση βαθμών. Κατάργηση βαθμών, γιατί το κίνητρο της βαθμολογίας οδηγεί στον ανταγωνισμό. Υπάρχει η ένσταση ότι είναι μία ανταγωνιστική κοινωνία αυτή στην οποία ζούμε, άρα χρειάζεται να προετοιμάσουμε τους μαθητές να είναι ανταγωνιστές. Είναι θέμα οράματος. Θέλουμε μία κοινωνία Ειρήνης, Γαλήνης , Αλληλεγγύης και Συνεργασίας ή μία κοινωνία που θα προσπαθεί ο ένας να κυριαρχήσει πάνω στον άλλον, να φάει ο ένας τον άλλον;
Επίσης, εκτός από την κατάργηση της βαθμών όχι επίσης χαρακτηρισμοί που μοιάζουν με βαθμούς (στην περιγραφική αξιολόγηση): παραδείγματος χάρη “καλά”, “πολύ καλά”, “άριστα”, “μέτρια” και τα λοιπά, αλλά αξιολόγηση που δίνει έμφαση στα δυνατά σημεία του μαθητή, εντοπίζει αδυναμίες και γίνεται βάση για τον σχεδιασμό ενεργειών που θα βοηθήσουν την μαθήτρια/τον μαθητή να γίνει καλύτερος. Αν υπάρχει σύγκριση, αυτή να γίνεται με τον εαυτό μου σε προγενέστερο στάδιο: πώς ήμουν πιο πριν , πώς προχωράω τώρα, τι μπορώ να κάνω, για να γίνω καλύτερος κλπ.
Αυτή τη στιγμή στο ωρολόγιο πρόγραμμα του Λυκείου διδάσκεται μόνο η Κοινωνική Παιδεία δύο ώρες, ενώ έχουν εξοβελιστεί γενικότερα οι κοινωνικές επιστήμες από Β’ και Γ’ Λυκείου, δηλαδή λίγο πριν από την ενηλικίωση των παιδιών. Τη στιγμή μάλιστα που το μυαλό τους έχει την ανάγκη να δεχτεί τροφή και ερεθίσματα από τις/ τους εκπαιδευτικούς ή τα εγχειρίδια της συγκεκριμένης επιστήμης, έτσι ώστε να διαμορφώσουν μία προσωπικότητα, όπως λέμε χρήσιμη για την κοινωνία. Να γίνει ο/η νέος/α άνθρωπος μία/ένας πολίτης ενεργή/ενεργός, αλληλέγγυα/αλληλέγγυος προς τις/τους άλλους, που ενδιαφέρεται για τα κοινά, για τη βελτίωση της κοινωνίας. Η Κοινωνιολογία απετέλεσε για σύντομο χρονικό διάστημα πανελληνίως εξεταζόμενο μάθημα, άρα αφιερώνονταν αρκετές ώρες για την διδασκαλία της. Γρήγορα όμως αντικαταστάθηκε από τα Λατινικά χωρίς όμως κάποια επαρκή τεκμηρίωση για την αλλαγή αυτή.
Αναλόγως: αύξηση των ωρών της Γυμναστικής. Η σωματική άσκηση αποτελεί βασική προϋπόθεση για την σωματική ψυχική και πνευματική υγεία.
Ξανά τα Εικαστικά στο Λύκειο. Μπορούν να μειωθούν οι ώρες για παράδειγμα των Αρχαίων Ελληνικών στην Α’ Λυκείου που είναι πέντε.
Εξετάσεις για την είσοδο στο Πανεπιστήμιο σε σύνδεση με τις ανάγκες του Πανεπιστημίου, αλλά και εξετάσεις/δοκιμασίες και προϋποθέσεις από το Πανεπιστήμιο. Γιατί στην ιατρική να μπαίνουν μόνο όσοι/όσες έχουν φτάσει στην υψηλότερη βαθμολογία και γιατί να μην υπάρχει μία βαθμολογία υψηλής βάσης παραδείγματος χάρη 16.000 μόρια; Να υπάρχουν κι άλλα κριτήρια, άρα και ένας μαθητής/μαθήτρια που έχει πιάσει μία πολύ καλή απόδοση και την αντίστοιχη βαθμολογία, ίσως όχι άριστη να έχει τις πιθανότητές να μπει στη σχολή και να γίνει γιατρός. Καλός γιατρός γίνεται μόνο ο “καλός”….συγνώμη “άριστος”….. συγνώμη και πάλι “υπεραρίστος” μαθητής/μαθήτρια;
Κάποια μαθήματα χρειάζονται σε συγκεκριμένες σχολές. Παραδείγματος χάριν τα Λατινικά μπορεί να είναι μάθημα επιλεγόμενο για τις καθηγητικές σχολές φιλολογίας ή κάποιες άλλες που θεωρείται απαραίτητη η γνώση των Λατινικών, αλλά όχι για τις υπόλοιπες.
Υποδομές: καλά εξοπλισμένα εργαστήρια πληροφορικής, φυσικών επιστημών, χημείας, γυμναστήρια, κολυμβητήρια, εργαστήρια φωτογραφίας, ξυλουργικής, τεχνολογίας και τα λοιπά.
Σχολεία ως προσεγμένοι δημόσιοι χώροι που θα εποπτεύονται από την Πολιτεία το Σαββατοκύριακο, να μη δημιουργούνται φθορές, ανοιχτά τα απογεύματα για άθληση και ψυχαγωγία.
Διδακτική και παιδαγωγική κατάρτιση των εκπαιδευτικών από το πανεπιστήμιο, έτσι ώστε να είναι έτοιμοι/ες να διδάξουν (να συντονίσουν τη μάθηση) τα γνωστικά αντικείμενα στο σχολείο. Δεν υπάρχει σύνδεση υπάρχει μικρή σύνδεση της πραγματικότητας στο σχολείο με το πρόγραμμα σπουδών του πανεπιστημίου, το οποίο μάλλον σε προορίζει περισσότερο, αν θες να προχωρήσεις στη γνώση, για ακαδημαϊκή καριέρα.
Όσον αφορά τις υποστηρικτικές δομές και τις ειδικότητες που υποστηρίζουν μαθητές, γονείς και εκπαιδευτικούς να δοθεί ιδιαίτερη σημασία. Παράδειγμα: μπορεί να γίνονται τριετείς συμβάσεις σε σχολικούς ψυχολόγους. Οι σχολικοί/ες ψυχολόγοι θα έχουν υπό την εποπτεία τους ένα έως δύο το πολύ σχολεία ( εξαρτάται και από τον αριθμό των μαθητών), για να μπορέσουν να προσφέρουν με επάρκεια το πολύτιμο έργο τους.
Υπάρχουν κι άλλα. Και εγώ μπορώ να προσθέσω και άλλες/άλλοι ίσως πολύ περισσότερα. Όμως, κι αυτά, αν ξεκινήσουν να γίνονται, θα υπάρξει μεγάλη βελτίωση. Χρειάζεται και η πλειοψηφία, βέβαια, των εκπαιδευτικών να κινηθούμε, για να κινηθούν και να ανακινηθούν τα πράγματα.