Μαρία Μοντεσσόρι: Η παιδαγωγός που άλλαξε την εκπαίδευση

“Η διαμόρφωση του χαρακτήρα δεν διδάσκεται. Προέρχεται από την εμπειρία και όχι από την εξήγηση”.

Η Μαρία Θέκλα Αρτεμισία Μοντεσσόρι, η Ιταλίδα γιατρός και παιδαγωγός που ταυτίστηκε με τη μέθοδο που φέρει το όνομα της, προσέφερε στα 40 χρόνια της αδιάκοπης δράσης κάτι εξαιρετικά σημαντικό: Άλλαξε την κουλτούρα και την αντίληψη της εκπαίδευσης.

Γεννήθηκε στις 31 Αυγούστου 1870 στο Κιαραβάλε της Ανκόνα.

Ο πατέρας της Αλεσάντρο Μοντεσσόρι ήταν υπάλληλος του Υπουργείου Οικονομικών και διηύθυνε ένα κρατικό καπνεργοστάσιο και η μητέρα της Ρενίλντε Στοπάνι ήταν μία ιδιαιτέρως μορφωμένη και καλλιεργημένη γυναίκα.

Σε ηλικία τριών ετών η Μαρία μετακομίζει με την οικογένειά της στη Φλωρεντία και το 1875 στη Ρώμη, λόγω της δουλειάς του πατέρα της. Τελειώνει το δημοτικό το 1883 και εγγράφεται στο Τεχνικό Σχολείο «Μικελάντζελο Μπουοναρότι», όπου διδάσκεται, μαθηματικά, λογιστικά, ιστορία και γεωγραφία. Το 1886 συνεχίζει τις σπουδές της στο Τεχνικό Σχολείο «Λεονάρντο Ντα Βίντσι».

Παίρνει πτυχίο το 1890 με δίπλωμα στη φυσική και τα μαθηματικά και τον ίδιο χρόνο επιχειρεί να γραφτεί στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου «Λα Σαπιέντσα» της Ρώμης.

Δεν γίνεται αμέσως δεκτή και παρακολουθεί ένα πρόγραμμα σπουδών που περιελάμβανε φυτολογία, ζωολογία, πειραματική φυσική, ιστολογία, ανατομία, χημεία, Ιταλικά και Λατινικά.

Το 1893 πλέον, πληρούσε όλες τις προϋποθέσεις οπότε δεν μπόρεσαν να της αρνηθούν την εγγραφή στην Ιατρική Σχολή.

Το 1896 ολοκληρώνει τις σπουδές της στην Ιατρική με τις ειδικότητες της παιδιάτρου και της ψυχιάτρου έχοντας, ήδη, κλινική εμπειρία: Επί δύο χρόνια εργάστηκε στη ψυχιατρική κλινική του Πανεπιστημίου μελετώντας τη συμπεριφορά νέων με νοητική υστέρηση.

Λίγο μετά την αποφοίτηση της διορίζεται καθηγήτρια του πανεπιστημίου, γρήγορα, όμως, αντιλαμβάνεται ότι η αγάπη της για τα παιδιά υπερτερεί.

Η Μαρία είναι 26 χρονών και η διαπίστωση ότι οι νέοι αυτοί δεν έχουν στη διάθεση τους κάποιο παιχνίδι ή δράση που θα μπορούσε να «ξεκλειδώσει» την αντιληπτική ικανότητα τους, τη συγκλονίζει.

Συνεχίζει τις σπουδές της στη Φιλοσοφία και την Ψυχολογία, κατανοώντας πλέον, ότι για τη θεραπεία των παιδιών με νοητική υστέρηση απαιτείται η συνεργασία παιδαγωγικής και ιατρικής.

Το 1907 ανοίγει στη λαϊκή συνοικία της Ρώμης, Σαν Λορέντζο, το πρώτο «Σπίτι των παιδιών» (Casa dei bambini) όπου εφαρμόζει τη μέθοδό της σε φτωχά, εγκαταλειμμένα παιδιά.

Όταν ιδρύει την πρώτη «Casa dei Bambini» η Μοντεσσόρι είναι ήδη γνωστή στην πατρίδα της. Επρόκειτο άλλωστε, για την πρώτη γυναίκα πτυχιούχο Ιατρικής στην Ιταλία, αλλά και για μια μάχιμη φεμινίστρια.

Στο Casa dei Bambini δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στα εποπτικά μέσα διδασκαλίας δικής της εμπνεύσεως προκειμένου τα μαθήματα -θετικά και θεωρητικά- να γίνονται κατανοητά μέσω των αισθήσεων. Σε σύντομο χρονικό διάστημα τα παιδιά μεταμορφώνονται, μαθαίνουν μόνα τους να γράφουν και να διαβάζουν, να φροντίζουν τον χώρο τους, να εργάζονται με ηρεμία, να συνεργάζονται.

Το βιβλίο «Η μέθοδος της επιστημονικής παιδαγωγικής», που δημοσιεύθηκε στην Περούτζια (1909), μεταφράζεται και σιγά σιγά αγκαλιάζεται από όλο τον κόσμο με ενθουσιασμό.

Αλλά, στην αρχή ταράζει τα νερά…

Για πρώτη φορά παρουσιάζεται μια διαφορετική και ως εκ τούτου θετική εικόνα του παιδιού, μέσω μίας μεθόδου πρόσφορης για την ομαλή φυσική του ανάπτυξη.

Από το 1913 η Μοντεσσόρι αρχίζει ένα επιστημονικό οδοιπορικό, με ταξίδια σε Αμερική, Ισπανία, Ολλανδία και αλλού, διαδίδοντας τη μέθοδο της.

Το 1922 αναλαμβάνει επικεφαλής επιθεώρησης των σχολείων της Ιταλίας,

To 1929 ιδρύεται ο Διεθνής Οργανισμός Μοντεσσόρι.

Αλλά το 1934 εξορίζεται στην Ισπανία από τη φασιστική κυβέρνηση Μουσολίνι.

Λόγω της στάσης και των απόψεων της, τα βιβλία της ρίχνονται στην πυρά ως μη συμβατά με την ιδεολογία του καθεστώτος. Με την επικράτηση του Φράνκο, δεν μπορεί να ζήσει ούτε στην Ισπανία, οπότε εγκαθίσταται στην Ολλανδία.

Το 1939, καθώς η Ολλανδία βρίσκεται υπό ναζιστική κατοχή φεύγει ξανά και μεταναστεύει στην Ινδία, αποδεχόμενη την πρόσκληση της Θεοσοφικής Εταιρείας της Ινδίας.

Εγκαθίσταται στο Μαντράς (σημερινό Τσενάι), περιμένοντας το τέλος του πολέμου.

Στην Ιταλία επέστρεψε το 1947, με τον γιο της Μάριο -ο οποίος έμελε να είναι και ο συνεχιστής του έργου της- μετά από απουσία δεκατριών ετών, όμως το 1949 επιστρέφει στην Ολλανδία όπου και θα ζήσει μέχρι το τέλος της ζωής της.

Η ακούραστη Μοντεσσόρι ήταν παρούσα όχι μόνο όσον αφορά στη διάδοση της μεθόδου της,  αλλά και στην επιστημονική έρευνα, πάντα με όραμα την απελευθέρωση της παιδικής ηλικίας και την υπεράσπιση του παιδιού.

Η Μαρία Μοντεσσόρι έθεσε τις βάσεις για μία νέα αγωγή, υπογραμμίζοντας την ανάγκη για ελευθερία στην έκφραση, ανανέωσε και προώθησε τις εκπαιδευτικές αντιλήψεις, μιλώντας για τη δυνατότητα του παιδιού να διδάσκεται μόνο του. Κατάφερε να μετατρέψει τη διδασκαλία σε παιχνίδι ενδιαφέροντος ανάμεσα στο διδάσκοντα και τον διδασκόμενο.

Τη δράση της είχαν εξάρει μεταξύ άλλων ο Γκάντι, αλλά και ο Φρόιντ, ο οποίος θαύμαζε το έργο της και διατηρούσε αλληλογραφία μαζί της, ενώ η κόρη του, Αννα Φρόιντ, επίσης ψυχαναλύτρια, υπήρξε ένθερμη υποστηρίκτρια της. Όπως της είχε γράψει ο ίδιος ο Φρόιντ σε μία από τις επιστολές του «…. η κόρη μου θεωρεί τον εαυτό της μαθήτρια σας».

Η Μοντεσσόρι είχε προταθεί τρεις φορές για το Νόμπελ Ειρήνης.

Απεβίωσε το 1952, σε ηλικία 82 ετών στο Noordwijk της Oλλανδίας στην οποία είχε εγκατασταθεί.

Ο δεκάλογος της Μαρίας Μοντεσσόρι

• Ο σεβασμός στην προσωπικότητα του παιδιού είναι η πρώτη αρχή της μεθόδου.
• Η ελευθερία που θα βγει από την πειθαρχία.
• Η εσωτερική και εξωτερική τάξη στη συγκρότηση του ανθρώπου.
• Ο σεβασμός στο έμψυχο και άψυχο περιβάλλον.
• Η ατομική προσπάθεια αλλά και η καλή συνεργασία με τον κόσμο του περιβάλλοντος.
• Η μάθηση μέσω της έρευνας, που θα δώσει τη χαρά για τη δουλειά και την ικανοποίηση για το αποτέλεσμα.
• Η παντοειδής άσκηση για την απόκτηση δυνατοτήτων.
• Ικανός άνθρωπος ίσον ευτυχής άνθρωπος.
• Ζωντανά παιδιά, ικανά, ήρεμα, με ψυχική υγεία, συγκεντρωμένα, λογικά, έτοιμα να συνεργαστούν για την αντιμετώπιση κάθε προβλήματος.
• Παιδιά ελευθερωμένα, που ξέρουν να συνομιλούν με σεβασμό και κατανόηση σαν ίσος προς ίσο.

Ο διεθνής οργανισμός «Association Montessori International» καθοδηγεί και εποπτεύει τα Μοντεσσοριανά Σχολεία σε όλο τον κόσμο. Στην Ευρώπη, στις Η.Π.Α, στον Καναδά, στην Αφρική και στην Ασία, σε δεκάδες κράτη στον κόσμο λειτουργούν σήμερα Μοντεσσοριανά σχολεία.

Το πρώτο μοντεσοριανό νηπιαγωγείο στην Ελλάδα άνοιξε το 1936 στην Αθήνα από την ελληνορωσίδα εκπαιδευτικό Μαρία Εντελστάιν-Γουδέλη (1906-1991),

με τη βοήθεια του παιδαγωγού Δημήτρη Γληνού.

tvxs.gr