Κριτική σκέψη και μέσα κοινωνικής δικτύωσης

Η κριτική σκέψη, ο αναστοχασμός και η ενεργή εκτίμηση των δεδομένων που μας περιβάλλουν είναι το μεγαλύτερο στοίχημα της σύγχρονης εκπαίδευσης και κοινωνίας.

Ταμπουρέας Νικόλαος Εκπαιδευτικός,παιδαγωγικός σύμβουλος

Σαν κριτική σκέψη κυρίως εννοούμε την ικανότητα του ατόμου να εντοπίζει τα δυνατά και αδύνατα σημεία της σκέψης του, να προσαρμόζει τις σκέψεις με βάση τα ερεθίσματα που δέχεται και τις συνθήκες που βρίσκεται, να χρησιμοποιεί στρατηγικές ελέγχου αυτών, να δυναμώνει τη νοητική και ψυχοσυναισθηματική λειτουργία που ενεργοποιεί ποικίλες δεξιότητες , να κάνει λογικούς συλλογισμούς με μεταγνωστικές μεθόδους, μακριά από προκαταλήψεις, φαντασίες, ανύπαρκτες θεωρίες…

Καταλαβαίνει εύκολα κάποιος οτι τα άτομα που κατακτούν σιγά σιγά κάποια από τα χαρακτηριστικά αυτά και σκέφτονται κριτικά (ένα ποσοστό ατόμων κατά την ενηλικίωση έχει κατακτήσει ελάχιστες από τις παραπάνω δεξιότητες) είναι ενεργά μέλη της κοινωνίας, ενεργοί πολίτες, που γνωρίζουν πολύ καλά τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους, ξέρουν να σκέφτονται και να διεκδικούν, έχουν ¨ανοιχτό¨ μυαλό και ευελιξία σκέψης, περιορίζουν την ανομία και την στρεβλότητα, είναι τελικά, ανάχωμα στην αυθαιρεσία από όπου και εαν αυτή προέρχεται.

Σκοπός του άρθρου αυτού δεν είναι να εξετάσουμε εάν το σημερινό σχολείο, η κοινωνία και οι γονείς προάγουν την κριτική σκέψη και σε ποιο βαθμό. Προφανώς γίνεται ατελώς και όχι στο βαθμό που θα έπρεπε, διότι εαν γινόταν με πληρότητα, άλλη κατεύθυνση θα είχαν πάρει τα πράγματα στον τόπο μας… Θα μπούμε, όμως, στον πειρασμό να δούμε τι συμβαίνει με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (τουίτερ, φέισμπουκ κτλ.) και πως αυτά δυστυχώς, αποτελειώνουν την όποια χρήσιμη πρόσληψη των παιδιών και όχι μόνο.

Ας δούμε π.χ. τι είπαν για το Φέισμπουκ πρώην ‘’μετανοημένα’’ υψηλόβαθμα στελέχη όπως ο Chamath Palihapitiya. Πριν μερικά χρόνια δήλωσε: ¨Διαλύει τον κοινωνικό ιστό, διαβρώνει τα βασικά θεμέλια του τρόπου συμπεριφοράς των ανθρώπων, νιώθω ένοχος γι΄ αυτό…¨. Παρεμφερείς απόψεις εξέφρασαν και άλλα πρώην στελέχη της εταιρείας αυτής, αλλά τα λόγια τους είναι ενδεικτικά και κάποιος θα μπορούσε να σκεφτεί για τα κίνητρα αυτής της εκφοράς, ετεροχρονισμένα.

Ας πάμε στα ξεκάθαρα δεδομένα που δεν χωρούν καμία αμφιβολία:
1. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με την απίστευτα γρήγορη διάχυση απόψεων, ιδεών, λόγων, προσκλήσεων, συνθημάτων, διαφημίσεων, δεν δίνουν τη δυνατότητα στο άτομο να σκεφτεί και να επεξεργαστεί τον όγκο των πληροφοριών.
2. Ο κοινωνικός έλεγχος και η λογοδοσία σε μεγάλο βαθμό βγαίνει και εξατμίζεται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
3. Ο εγκέφαλος με τη μνήμη δεν μπορεί να κρατήσει παρά ελάχιστες πληροφορίες λόγω της πολυδιάσπασης των εικόνων και των κειμένων.
4. Λόγω της ταχύτητας και της πολυδιάσπασης των ερεθισμάτων δεν διακρίνεται πάντα το πραγματικό από το φανταστικό.
5. Λειτουργεί καθηλωτικά η κυρίαρχη προπαγάνδα των likes και των συμβόλων που ακυρώνουν το υγιές κριτήριο της αντίστασης όπου χρειάζεται.
6. Ο δημόσιος διάλογος, πολλές φορές γίνεται ζωντανά, αλλά με ¨μπετοναρισμένο ακροατήριο¨.
7. Η ψηφιακή εκκλησία του Δήμου διαμορφώνει τάσεις ανα δευτερόλεπτο.
8. Καταγράφονται και καταλογραφούνται οι συμπεριφορές μας με πρωτοφανή τρόπο.
9. Τελικά ναρκώνεται όλο μας το είναι.

Και τι προτείνεται να γίνει; Νομίζω χρειάζεται από όλους ένα μέτρο και μια ισορροπία ανάμεσα στον πραγματικό κόσμο και τον εικονικό. Επειδή, όμως και αυτό στην πραγματικότητα είναι δύσκολο να εφαρμοστεί, η ιδέα ενός διαλέιμματος είναι η καλύτερη επιλογή. Ένα διάλειμμα για να αφουγκραστούμε τον μέσα μας εαυτό, να βγούμε στη φύση, να πιάσουμε τα στοιχεία που μας περιβάλλουν, να διαβάσουμε ένα καλό βιβλίο, να μυρίσουμε τις όμορφες μυρωδιές, να αγαπήσουμε την προσωπική επικοινωνία, να βρεθούμε με τα μέλη της οικογένειας, να γευτούμε το χάδι του ήλιου μακριά από τα βλέμματα (έστω και μισά)στα κινητά και τις ταμπλέτες. Εάν δεν συμβεί αυτό η επόμενη γενιά θα είναι πνευματικά ανάπηρη να λειτουργήσει τους όρους δημιουργίας μιας ανθρώπινης κοινωνίας. Αποξενωμένη και νωθρή θα γίνεται έρμαιο στις ορέξεις καθενός.