Ύμνος στην έρευνα

Πώς μπορούν να λυθούν τα διάφορα προβλήματα στην εφαρμογή της διδασκαλίας της μεθοδολογίας αλλά και στην άσκηση μιας ερευνητικής εργασίας στο σχολείο, σε κάθε εκπαιδευτική δομή

Του Νίκου Τσούλια

Aπαιτείται συνεχής παρακολούθηση, διαρκής αξιολόγηση, εκτέλεση μέρους της έρευνας μέσα στο σχολείο / πανεπιστήμιο, διαμόρφωση έγκυρης βιβλιογραφίας κλπ. Εννοείται ότι βασικό κλειδί είναι η σχετική προς την έρευνα επάρκεια των εκπαιδευτικών, δηλαδή συγκροτημένη επιμόρφωση, διάθεση έντυπου και ψηφιακού υλικού, σχηματοποίηση πλούσιας βιβλιογραφίας, χρήση των νέων τεχνολογιών κλπ. Ακόμα οφείλουμε να προσθέσουμε ότι υπάρχουν τόσες μηχανές αναζήτησης για τα επιστημονικά θέματα, τόσες ιστοσελίδες διεθνώς αναγνωρισμένων πανεπιστημίων και θεσμικών φορέων, που δίνουν φοβερές δυνατότητες για διεξαγωγή έρευνας.

«Το πρώτο βήμα, είναι ίσο με τη μισή διαδρομή», λέει μια ξένη παροιμία και μια άλλη ακόμα πιο αισιόδοξη αποφαίνεται ότι «τον δρόμο τον φτιάχνεις περπατώντας». Μαζί με την έρευνα θα αλλάξουν νοοτροπίες και αντιλήψεις. Το παιδί θα βιώσει έναν διαφορετικό και πιο δημιουργικό τρόπο λειτουργίας της εκπαίδευσης.

Είναι δυνατόν με παραδοσιακές αντιλήψεις οι νέοι μας να έχουν συγκριτικά πλεονεκτήματα έναντι των νέων των άλλων χωρών; Είναι δυνατόν στη σημερινή έκρηξη της πληροφορίας και της γνώσης να στεκόμαστε μόνο σε δομές και λειτουργίες παλιών δεκαετιών; Και αναρωτιόμαστε γιατί οι Έλληνες νέοι μεγαλουργούν ασυγκρίτως περισσότερο σε χώρες με έντονη ερευνητική κουλτούρα απ’ ό,τι στη χώρα μας!

Σήμερα, όμως υπάρχει γενικότερη τάση των σύγχρονων εκπαιδευτικών συστημάτων να κινούνται σε μια κατεύθυνση ανάπτυξης όλων των «πλευρών» του τριγώνου «εκπαίδευση, γνώση / έρευνα, καινοτομία», προκειμένου οι νέοι να έχουν μια πιο σωστή κοινωνική και επαγγελματική εξέλιξη.

Στην Ε.Ε. αυτός ο στόχος θεωρείται θεμελιακός εκπαιδευτικός στόχος. Επίσης στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, ο πρόεδρος Ομπάμα είχε εξαγγείλει το πρόγραμμα «Εκπαίδευση για Καινοτομία» (Εducate to Ιnnovate), θέτοντας ως πρώτιστη εθνική προτεραιότητα την εξεύρεση τρόπων για να γίνουν τα μαθηματικά και οι επιστήμες θελκτικά στα μάτια των παιδιών. Είχε προσδιορίσει και ένα διαφορετικό αναπτυξιακό μοντέλο, ισχυριζόμενος ότι «για να ξεπεράσουμε την κρίση χρειάζεται να αντλήσουμε από τη νέα γενιά όχι απλώς καταναλωτές, αλλά δημιουργούς».

Σωστά αναφέρεται ότι «η γραμμική σχέση έρευνα – καινοτομία – ανάπτυξη είναι λάθος», αφού είναι πολλαπλή αλλά και συστημική η λειτουργία της γνώσης. Αναφύονται κάποια ευλογοφανή ερωτήματα: α) είναι δυνατόν η Ελλάδα να ασχοληθεί με την έρευνα όταν έχει τόσα άλλα βασικά προβλήματα να λύσει; και β) πού θα βρεθούν τα χρήματα για τη σωστή εφαρμογή αυτού του θεσμού; Οι απαντήσεις είναι απλές. Ίσα – ίσα η ανάπτυξη της έρευνας, η επένδυση στη γνώση είναι κλειδιά για την αντιμετώπιση της κρίσης.

Τα χρήματα που διατίθενται στην έρευνα επιστρέφουν πολλαπλασιαστικά στην κοινωνία και στην παραγωγή. Για να δούμε τη σημερινή εικόνα της χώρας μας αρκεί να δώσουμε το εξής στοιχείο: Η χρηματοδότηση της έρευνας στην Ελλάδα είναι δημόσια κατά ¾ και ιδιωτική κατά 1/4 , ενώ στην Ε.Ε. είναι δημόσια κατά 1/3 και ιδιωτική κατά 2/3. Είναι, φυσικά, γνωστό ότι το συνολικό ποσοστό που δίνει η χώρα μας για την έρευνα είναι το χαμηλότερο στην Ε.Ε.

Η έρευνα δεν είναι πολυτέλεια, είναι η βάση για την πρόοδο του εκπαιδευτικού συστήματος, της οικονομίας, της ίδιας της χώρας. Δεν υπάρχει πλέον και η παραδοσιακή διχοτόμηση και διαμάχη μεταξύ βασικής και εφαρμοσμένης έρευνας. Η διάκριση βασικής και εφαρμοσμένης έρευνας είναι επιστημολογικά χωρίς περιεχόμενο, π.χ. στις βιοεπιστήμες κανένας δεν μπορεί να οριοθετήσει αυτές τις δύο όψεις της έρευνας.

Χρήσιμη έρευνα είναι η άριστη έρευνα, είναι η έρευνα υψηλής ποιότητας χωρίς εξαρτήσεις, χωρίς εμπορευματοποίηση. Η γνώση έχει αυταξία και έχει «νόημα» ξεχωριστό η έρευνα όταν είναι καρπός της προσπάθειας σε κάθε εκπαιδευτικό θεσμό. Εδώ έγκειται η γοητεία της μόρφωσης, εκείνης της μόρφωσης που έχει και κοινωνικοποιητικό χαρακτήρα αλλά και χαρακτήρα πνευματικής καλλιέργειας.