Η φυγή του εφήβου από το σπίτι είναι ένα φαινόμενο που απασχολεί σε σημαντικό βαθμό τις οικογένειες, ειδικά στις δυτικές κοινωνίες, όπου οι απαιτήσεις είναι μεγαλύτερες, συνεπώς…
και οι συγκρούσεις περισσότερες και εντονότερες.

Η ηλικία κατά την οποία εκδηλώνεται αυτή η ακραία συμπεριφορά είναι κατά μέσο όρο τα 14 με 15 χρόνια και δεν έχουν καταγραφεί σημαντικές διαφορές ανάλογα με το φύλο ή την κοινωνική τάξη.

Ποιο είναι το προφίλ των εφήβων που «το σκάνε» από το σπίτι;

1. Οι μοναχικοί ή συναισθηματικά ψυχροί έφηβοι, που επιλέγουν την φυγή ως αντίδραση και διέξοδο από το προβληματικό, κακοποιητικό ή απορριπτικό περιβάλλον στο οποίο ζουν. Συνήθως, αυτοί οι έφηβοι είναι απελπισμένοι και βιώνοντας αισθήματα απόγνωσης, επιλέγουν την φυγή ως σωτήρια λύση στον ενδοψυχικό πόνο που τους προκαλεί η μακρόχρονη περίοδος συγκρούσεων και αρνητικών εμπειριών (σωματική και λεκτική βία, αλκοολισμός, χρήση ναρκωτικών κλπ.)

2. Οι έφηβοι που αντιμετωπίζουν ψυχοπαθολογικά προβλήματα και η φυγή τους παίρνει τη μορφή επιθετικής αντικοινωνικής συμπεριφοράς. Η επιθετική τους συμπεριφορά έχει στόχο, κυρίως, τους γονείς ή οποιοδήποτε άλλο πρόσωπο εξουσίας (καθηγητές, αστυνομία, συγγενείς κλπ.)

3. Οι έφηβοι οι οποίοι είναι ενταγμένοι σε μια ομάδα παραβατών. Σε αυτή την φάση ανάπτυξης η παρέα συνομηλίκων, συνήθως, επηρεάζει περισσότερο τους εφήβους από ότι οι γονείς. ιδιαίτερα όταν οι γονείς δείχνουν αδύναμοι να χειριστούν τις αλλαγές στην συμπεριφορά των εφήβων.

4. Οι έφηβοι οι οποίοι βιώνουν σε υπερβολικό βαθμό την ανάγκη να ανακαλύψουν τον κόσμο, να ελέγξουν και να κυριαρχήσουν στην ζωή τους, να ανακαλύψουν την ταυτότητά τους, να ζήσουν την περιπέτεια.

Γενικότερα, φαίνεται πως η ανάγκη του εφήβου να απομακρυνθεί από συγκρουσιακές οικογενειακές ή διαπροσωπικές σχέσεις και οι αμφιβολίες–ανασφάλειες του σχετικά με τη ταυτότητά του, τον οδηγούν στο να αναζητήσει την ελευθερία του -όπως ήδη την έχει φαντασιωθεί- μακριά από κάθε είδους περιορισμούς.

Πόσο διαρκεί συνήθως η περιπλάνηση των εφήβων;

Η χρονική διάρκεια της περιπλάνησης μπορεί να κυμαίνεται από λίγες μέρες (2-3 εικοσιτετράωρα), βδομάδες έως και μήνες, χρόνια. Μερικοί έφηβοι προετοιμάζονται και οργανώνουν καλά την φυγή τους, ενώ άλλοι φεύγουν μη έχοντας εξ’ αρχής σκοπό να απομακρυνθούν για καιρό.

Τι πετυχαίνει ο έφηβος με τη φυγή;

Η φυγή οδηγεί σε μια βίαιη ρήξη με το οικογενειακό περιβάλλον. Ένα οικογενειακό περιβάλλον μέσα στο οποίο ο έφηβος, πιθανόν, ασφυκτιά, βιώνει ψυχικό πόνο και δεν βρίσκει τις διεξόδους που αναζητά. Μέσα από το «παιχνίδι» της περιπλάνησής του, ο έφηβος, από τη μία πλευρά καταφέρνει να επιβεβαιώσει την ταυτότητά του απέναντι στους άλλους και να μειώσει τα αισθήματα ανεπάρκειας που βιώνει, ενώ ταυτόχρονα εκδικείται τους γονείς για την άδικη συμπεριφορά απέναντί του ή την αδυναμία τους να λύσουν τα προβλήματα που προκύπτουν.

Η σπουδαιότητα της σχέσης πατέρα-γιου

Το πρότυπο του πατέρα παίζει καθοριστικό ρόλο στο πως θα αντιδράσει το έφηβο αγόρι. Τα αγόρια (υποσυνείδητα) ανταγωνίζονται την πατρική εικόνα που έχουν στο νου τους και προσπαθούν να την ξεπεράσουν, έτσι ώστε να νιώσουν ότι οι άλλοι τους αναγνωρίζουν ως ισχυρούς. Αν ο πατέρας δεν συνειδητοποιήσει αυτή την ανάγκη του εφήβου, και παραμείνει άκαμπτος και αδιάλλακτος στις θέσεις του, μπορεί να οδηγήσει το αγόρι σε καταστροφικές συμπεριφορές. Το ίδιο αποτέλεσμα μπορεί να επέλθει και με έναν πατέρα που αδυνατεί να ελέγξει τις ακραίες συμπεριφορές του εφήβου. Οι μη αποφασιστικοί και ευαίσθητοι πατέρες βιώνονται τελικά ως αδύναμοι, χωρίς κύρος. Η απότομη απομυθοποίηση της πατρικής εικόνας έχει επιπτώσεις στον ψυχισμό του αγοριού, το οποίο νιώθει να καταρρέει μέσα του το πρότυπο ταύτισης του.

Τι πρέπει να προσέχουν οι γονείς για να αποφευχθούν τέτοιες καταστάσεις;

Αξίζει να τονιστεί ότι ο έφηβος που συμβιώνει αρμονικά με το οικογενειακό του περιβάλλον σπάνια εμφανίζει περιστατικά φυγής λόγω συγκρούσεων. Για να υπάρχουν αρμονικές σχέσεις ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας προαπαιτείται:
σεβασμός στην προσωπικότητα κάθε μέλους.
αναγνώριση δικαιωμάτων αλλά και υποχρεώσεων σε όλα τα μέλη.
αποφασιστικότητα των γονέων και τοποθέτηση ορίων όταν χρειάζεται.
αποκατάσταση μη λειτουργικών τακτικών.
αποφυγή διαιώνισης άλυτων προβλημάτων.
αποκατάσταση της οικογενειακής ισορροπίας μετά από ρήξη.
διαλλακτικότητα-επικοινωνία.
συναισθηματική εκφόρτιση των μελών.