«Έπρεπε να ντρέπεστε… Πώς έχετε καταντήσει έτσι τα σχολεία;». Με αυτά και άλλα χυδαία λόγια με επέπληττε η γηραιά κυρία βλέποντάς με να χειροκροτώ μαθητές και μαθήτριες που χόρευαν με περισσή χαρά και ομορφιά στην πίστα του ρεμπετάδικου. Πρόλαβα να ψελλίσω ένα «καλά δεν έχετε μάθει να σκέπτεστε;», πριν η κυρία φύγει γρήγορα – γρήγορα. Είχα αιφνιδιαστεί. Δεν περίμενα μια τέτοια κατηγορία. Δεν είχα καταλάβει το περιεχόμενό της. Ήταν λάθος που τα παιδιά χόρευαν και διασκέδαζαν;
Είχαμε πάει με τη πρώτη τάξη λυκείου του σχολείου μας εκδρομή σε ένα σύνολο αρχαιολογικών και ιστορικών χώρων σε Μεσσηνία, Αρκαδία και Λακωνία με έδρα την Καλαμάτα, όπου συνέβη και το περιστατικό. Είχαμε κάνει και το λάθος μάλιστα να φορτώσουμε το εκπαιδευτικό – μορφωτικό περιεχόμενο της εκδρομής περισσότερο από ό,τι μπορούσε αντικειμενικά να πραγματοποιηθεί και τα βραδινά ήταν – όπως πάντα βέβαια – μια ξεχωριστή «όαση» για τους μαθητές. Δεν ένιωσα καμιά ενοχή για την άδικη κατηγορία που τόσο προκλητικά εκστόμισε η εν λόγω κυρία – αντίθετα χάρηκα και ένιωθα συγκίνηση όταν οι μαθητές χορεύουν όμορφα. Αλλά επειδή το σχολείο είναι κοινωνικός θεσμός μέγιστης σημασίας, θεωρώ σημαντικό το γεγονός να έχουν άποψη για το περιεχόμενό του κάθε πολίτης. Και θεωρώ σημαντικό να έχουμε – εμείς οι εκπαιδευτικοί – «ανοιχτή σκέψη» για να μπορούμε να ακούμε διαφορετικές αντιλήψεις και να μην οχυρωνόμαστε σε παγιοποιημένες θεωρήσεις και σε άκαμπτους δογματισμούς.
Αλλά ας πάμε στην ουσία του περιστατικού. Το να χαίρονται οι νέοι και οι νέες είναι κατηγορητέο; Θεωρούμε το σχολείο ως κυψέλη σκυθρωπών και «συννεφιασμένων» παιδιών με τη σκέψη μόνιμα στις επιταγές του πίνακα και της παραδοσιακής λειτουργίας της σχολικής αίθουσας; Δεν πρέπει τα παιδιά να χαίρονται την ηλικία τους και τη ζωή τους; Το σχολείο ως μορφωτικός θεσμός δεν πρέπει να προάγει την «έννοια» της χαράς και της ομορφιάς; Είναι φανερό ότι πολλοί Έλληνες μεγάλης ηλικίας σκέπτονται με βάση τη δική τους, τη βιωματική τους σχολική εικόνα. Μπορεί να έχουν ως στερεότυπο τα μαύρα χρόνια της χούντας που τα γυμνάσια ήταν χωρισμένα σε αρρένων και θηλέων, που απαγορευόταν να κυκλοφορείς μετά από μια ορισμένη ώρα το βραδάκι, που το κούρεμα στα αγόρια και η ποδιά στα κορίτσια ήταν σύμβολα πειθαρχίας και …αγωγής, που απαγορευόταν ο κινηματογράφος και ήταν υποχρεωτική η εξομολόγηση – πήγαιναν τα παιδιά χωρίς ερώτημα θρανίο – θρανίο (!) – που…
Φυσικά και όλα τα προαναφερθέντα ανήκουν σε μια «άλλη εποχή» και δεν πρέπει να τα κρίνουμε με το σημερινό πνεύμα. Αλλά υπάρχει μια δυνατότητα σχετικής θεώρησης που οδηγεί σε κάποια επιμέρους συμπεράσματα. Ένα σχολείο αυστηρής και χωρίς νόημα πειθάρχησης, ένα σχολείο χειραγώγησης και τυπολατρίας όπου και όποτε αναπτύχθηκε, οδήγησε τα εκπαιδευτικά πράγματα σε πνευματική καθήλωση, σε μορφωτική υστέρηση.
Σαφώς και το σχολείο πρέπει να έχει κανόνες και προγραμματισμένη λειτουργία και κανένας δεν μπορεί να
συλλάβει τη θέσπιση του σχολείου χωρίς ένα συγκροτημένο περίγραμμα στοχοθεσίας. Αλλά σε καμιά περίπτωση το σχολείο δεν μπορεί να αποπνέει κατήφεια και «σκοτεινή ακτινοβολία», σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί να εκδιώκει τη χαρά και την ομορφιά. Όλοι οι μεγάλοι παιδαγωγοί – Έλληνες και ξένοι – και πρώτοι ανάμεσά τους ο Δελμούζος και ο Ντιούι τόνιζαν την ανάγκη της χαράς όχι μόνο στη λειτουργία της σχολικής μικροκοινωνίας με την ευρύτερη έννοια αλλά και στη διαδικασία αυτής καθ’ εαυτής της μάθησης.
Και δεν είναι μόνο η έγκυρη επιστημονική βιβλιογραφία που τονίζει τη σημασία της χαράς και της δημιουργίας ευχάριστου μαθησιακού κλίματος. Κάθε εκπαιδευτικός γνωρίζει πολύ καλά ότι όταν οι μαθητές νιώθουν – με τη δική του παιδαγωγική παρέμβαση – ευχάριστα μέσα στο μάθημα, τότε η μάθηση είναι μια πολύ εύκολη διαδικασία και η απόδοσή της είναι εντυπωσιακή. Οι σημερινοί μαθητές έχουν να αντιμετωπίσουν ένα δύσκολο επαγγελματικό και εργασιακό περιβάλλον και πρέπει να προσπαθήσουν με μεγαλύτερη θέληση και αποφασιστικότητα από ό,τι οι παλιότερες γενιές. Θα ζήσουν πολλά χρόνια στους εκπαιδευτικούς θεσμούς (δημοτικό, γυμνάσιο, λύκειο, πανεπιστήμιο, ΤΕΙ, μεταπτυχιακά κλπ) και πρέπει να εμπεδώσουν μια κουλτούρα διαρκούς μάθησης. Αλλά όλη αυτή η διαδρομή δεν εμπεριέχει μόνο μελέτη και προσπάθεια, αγώνα και επιμονή. Εμπεριέχει και εκφράζει ζωή και νιάτα, ομορφιά και χαρά.
Αλλά πέραν τούτων, είναι δυνατόν να πηγαίνουν τα σχολεία εκδρομή και να μην διασκεδάζουν τα παιδιά; Είναι δυνατόν να μη χαιρόμαστε τη ζωή και την ομορφιά βλέποντας τα παιδιά να χορεύουν; Είναι δυνατόν σε ένα σκηνικό που εσύ νομίζεις ότι «είναι χαρά Θεού» και ομορφιά της νιότης και του ανθρώπου, ο άλλος να βλέπει «το χαλασμό του κόσμου»;
Ακολουθείστε το iPaidia στο Google News
