Εάν η έντονη ενεργητικότητα και «απροσεξία» του παιδιού συνεχίσουν να υφίστανται και να δημιουργούν δυσκολίες σε διάφορους τομείς της ζωής του, είναι πολύ πιθανή η διάγνωση της διαταραχής ελλειμματικής προσοχής – υπερκινητικότητας.

“Ο γιος μου συνεχώς χαζεύει”
“Στριφογυρίζει διαρκώς στην καρέκλα του, χάνει το μολύβι από τα χέρια του και δεν συγκεντρώνεται με τίποτα στα μαθήματά του”
“Γίνεται ενοχλητικός και θέλει να είναι όλη την ώρα μέσα στα πόδια μας”
“Κάνουμε 3 ώρες να τελειώσουμε μια άσκηση 10 λεπτών”
“Δε με ακούει”
“Είναι έξυπνος, αλλά βαριέται”

Όλα τα παιδιά, ειδικά τα παιδιά προσχολικής ηλικίας, τείνουν συχνά να μην μπορούν να ελέγξουν τις ορμές τους ή να περιορίσουν την κινητικότητά τους. Εν μέρει, αυτό θεωρείται δικαιολογημένο. Ωστόσο, εάν η έντονη ενεργητικότητα και «απροσεξία» συνεχίσουν να υφίστανται και σε μετέπειτα εξελικτικά στάδια, δημιουργώντας δυσκολίες σε διάφορους τομείς της ζωής του παιδιού, είναι πολύ πιθανό η διάγνωση να είναι ΔΕΠ-Υ. H αιτιολογία της διαταραχής αυτής μπορεί να είναι βιολογική, ψυχολογική ή κοινωνική, ενώ τα βασικά συμπτώματά της είναι τρία: η υπερδραστηριότητα, η απροσεξία και η παρορμητικότητα.

Αναφορικά με την υπερδραστηριότητα, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη πως είναι κάτι το αναμενόμενο στις μικρές ηλικίες. Ωστόσο, ως «υπερκινητικά» χαρακτηρίζονται τα παιδιά που σηκώνονται συνεχώς από τη θέση τους τόσο στο σπίτι, όσο και στο σχολείο, που τρέχουν εδώ κι εκεί ή σκαρφαλώνουν συνεχώς σε αντικείμενα σε ακατάλληλες στιγμές, που δυσκολεύονται να παίξουν με ηρεμία και κουνούν νευρικά τα χέρια και τα πόδια τους.

Η απροσεξία μπορεί να οφείλεται σε διάφορες αιτίες, όπως πλήξη, ονειροπόληση, δυσκολία έργου. Όμως, στα παιδιά με ΔΕΠ-Υ η έλλειψη προσοχής χαρακτηρίζει ποικίλες πτυχές της καθημερινότητάς τους και έχει να κάνει με αντιδράσεις όπως η αδυναμία συγκέντρωσης σε λεπτομέρειες και η απροσεξία στις εργασίες του σχολείου, η αδιαφορία για τις οδηγίες που τους δίνονται σχετικά με καθημερινές ή σχολικές εργασίες, η δυσκολία να οργανώσουν τη δουλειά και τις δραστηριότητές τους. Επιπρόσθετα, τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ τείνουν να ξεχνούν τις καθημερινές υποχρεώσεις τους, να χάνουν πράγματα αναγκαία για την υλοποίηση των εργασιών τους και να αποφεύγουν καθήκοντα που απαιτούν έντονη πνευματική προσπάθεια.

Η παρορμητικότητα αναφέρεται στη δυσκολία του παιδιού να περιμένει τη σειρά του, στο να διακόπτει ή να γίνεται ενοχλητικό στους άλλους, καθώς και στην τάση του να «πετάγεται» δίνοντας απαντήσεις πριν την ολοκλήρωση μιας ερώτησης.

Οι συνέπειες της ΔΕΠ – Υ στην καθημερινότητα του παιδιού:
• Μαθησιακά ελλείμματα και κακή επίδοση στο σχολείο
• Δυσκολίες αναφορικά με τον καλό συντονισμό των κινήσεων, με αποτέλεσμα το παιδί να φαίνεται αδέξιο
• Δυσκολίες αναφορικά με την οργάνωση του γραπτού λόγου, αλλά και της ομιλίας
• Δυσλειτουργίες σε κοινωνικό και συναισθηματικό επίπεδο, με αποτέλεσμα τη μειωμένη ικανότητα για σύναψη και διατήρηση κοινωνικών σχέσεων
• Συχνές συγκρούσεις τόσο στο σπίτι, όσο και στο σχολείο, κυρίως λόγω της αδυναμίας του παιδιού να ελέγξει την παρορμητικότητά του
• Αυξημένο στρες και χαμηλή αυτοεκτίμηση
• Εμφάνιση προβλημάτων στη διαγωγή, προκλητική συμπεριφορά και αδυναμία συμμόρφωσης σε κανόνες

Τι νομίζετε θα ήθελε να πει ένα παιδί με ΔΕΠ-Υ;

• Δεν μπορώ να συγκεντρωθώ πουθενά και δυσκολεύομαι να ακούσω μια εντολή
• Όλα είναι μπερδεμένα μέσα στο μυαλό μου και νιώθω σαν να δέχομαι πολλές πληροφορίες ταυτόχρονα
• Δεν μπορώ να ελέγξω τη σκέψη μου και τείνω να μεταπηδώ από το ένα θέμα στο άλλο
• Κουράζομαι εύκολα και πιστεύω πως δεν θα τα καταφέρω
• Όταν μου φωνάζετε ή με μαλώνετε, αποσυντονίζομαι περισσότερο και θυμώνω απίστευτα
• Νιώθω ότι δεν με αγαπάει και δεν με θέλει κανείς
• Όταν με απειλείτε, αναγκάζομαι να λέω περισσότερα ψέματα, γιατί φοβάμαι την τιμωρία
• Όταν μου κάνετε συνέχεια παρατηρήσεις, θέλω να κλείσω τα αυτιά μου
• Μη με συγκρίνετε διαρκώς με τους συμμαθητές μου! Δεν είμαι “κακό παιδί”. Είμαι μοναδικός!
• Μη μου κάνετε όλα τα χατίρια. Ζητάω πολλά, γιατί σας δοκιμάζω. Έχω ανάγκη από πρόγραμμα, οργάνωση και όρια
• Θέλω να με αγαπάτε και να είστε περήφανοι για μένα

Πώς μπορώ να βοηθήσω το παιδί με ΔΕΠ – Υ;

Η οργάνωση και η καθημερινή ρουτίνα λειτουργούν ευεργετικά για τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ. Επομένως:
• Φτιάξτε ένα πρόγραμμα με τις καθημερινές δραστηριότητες και υποχρεώσεις του παιδιού και αναρτήστε το σε ένα ορατό σημείο (π.χ. πίνακας ανακοινώσεων στο δωμάτιό του, ψυγείο, κλπ)
• Είναι βοηθητικό να υπενθυμίζετε στο παιδί τι θα ακολουθήσει στη συνέχεια. Έτσι, το παιδί θα είναι πιο ήρεμο
• Δείξτε στο παιδί τρόπους οργάνωσης της μελέτης του
• Επιλέξτε κάποιους βασικούς κανόνες που αναμένετε να τηρεί το παιδί μέσα στο σπίτι και κολλήστε τους σε ένα ευδιάκριτο σημείο. Θυμηθείτε ότι το παιδί με ΔΕΠ-Υ δυσκολεύεται να δομηθεί από μόνο του
• Καθιερώστε μια τακτική επικοινωνία και συνεργασία με τον εκπαιδευτικό του παιδιού σας
• Διατυπώστε με συντομία και σαφήνεια τις εντολές που ζητάτε να ακολουθήσει το παιδί (π.χ. όχι: “μάζεψε το δωμάτιό σου”, αλλά: “βάλε τα παιχνίδια σου στο ντουλάπι”)
• Μην ξεχνάτε να μιλάτε στο παιδί σας με ηρεμία και σταθερότητα
• Επιβραβεύστε κάθε προσπάθεια του παιδιού να υιοθετήσει μια λειτουργική συμπεριφορά ή να συμμορφωθεί σε έναν κανόνα. Προσπαθήστε να είστε συγκεκριμένοι (π.χ. “μπράβο που περίμενες να τελειώσω με το μαγείρεμα, για να σε βοηθήσω” και όχι: “μπράβο που ήσουν ήσυχος”)
• Ενισχύστε το παιδί σας να ασχοληθεί με εξωσχολικές δραστηριότητες που συμβάλουν στην εκτόνωση της ενέργειάς του (π.χ. κολυμβητήριο, ποδόσφαιρο, στίβος, κλπ)
• Αποφύγετε να μιλάτε προσβλητικά ή υποτιμητικά στο παιδί σας μπροστά σε φίλους ή γνωστούς
• Βοηθήστε το παιδί σας να αποκτήσει φίλους και να έχει καλές σχέσεις με τους συμμαθητές του
• Μη διστάσετε να ζητήσετε τη βοήθεια των ειδικών (π.χ. ψυχολόγου, εργοθεραπευτή). Η έγκαιρη διάγνωση της ΔΕΠ – Υ οδηγεί στην αποτελεσματικότερη αντιμετώπισή της, μέσω της εφαρμογής ενός εξατομικευμένου προγράμματος το οποίο στοχεύει στην ολόπλευρη διαχείριση των δυσκολιών του παιδιού

Το ποσοστό των παιδιών που φαίνεται ότι έχουν ΔΕΠ – Υ είναι 3 – 5% περίπου του γενικού πληθυσμού, 80% εκ των οποίων είναι αγόρια. Σύμφωνα με έρευνες το 50 – 70% των παιδιών που διαγνώστηκαν με ΔΕΠ – Υ εξακολουθούν να εμφανίζουν προβλήματα και στην εφηβεία. Επομένως, κρίνεται απαραίτητη η άμεση παρέμβαση, που μάλιστα θα είναι αποκλειστικά σχεδιασμένη για το εκάστοτε παιδί και θα δίνει έμφαση στην ενίσχυση της αυτοεκτίμησής του.