Γονείς- φίλοι με τα παιδιά τους – Τα παιδιά τα ρώτησαν;

Τι κρίμα, τα παιδιά δεν έρχονται με manual (εγχειρίδιο χρήσης). Επίσης κρίμα που δεν υπάρχει πρότυπο γονέα να το ακολουθήσουμε και να ξεμπερδεύουμε. Και αυτοί οι ειδικοί παιδαγωγοί και ψυχολόγοι δεν μας λένε κάτι σίγουρο. Ένα από τα βασικά θέματα που απασχολεί τους σημερινούς γονείς είναι κατά πόσο μπορεί να είναι φίλοι με τα παιδιά τους.

Γράφει ο Δημήτρης Τσιριγώτης. Φυσικός

Παλιότερα δεν ετίθετο τέτοιο θέμα αφού οι γονείς ήταν πιο απόμακροι από τα παιδιά τους και είχαν ως κύριο μέλημα την πρακτική φροντίδα για την επιβίωση των παιδιών τους. Σήμερα αυτή η συναισθηματική απόσταση μεταξύ των γονέων και των παιδιών έχει μειωθεί και οι γονείς είναι διατεθειμένοι να είναι φίλοι με τα παιδιά τους. Το θέμα όμως είναι ότι κανείς δεν ρώτησε τα παιδιά αν νιώθουν και εκείνα την ίδια ανάγκη.
Τι εννοούν οι γονείς όταν λένε ότι θέλουν να είναι φίλοι με το παιδί τους
Συνήθως εννοούν ότι θέλουν το παιδί τους να μπορεί να μοιράζεται μαζί τους οποιοδήποτε πρόβλημα το απασχολεί και να ζητά τη συμβουλή τους. Είναι αυτό που πολλοί γονείς λένε με υπερηφάνεια: «εμείς στην δική μας οικογένεια δεν έχουμε μυστικά».

Το θέμα όμως είναι ότι τα παιδιά έχουν μεγάλη ανάγκη να έχουν μυστικά και μάλιστα αυτό θεωρείται βασικό στάδιο της ωρίμανσής τους. Τα παιδιά μέσα από αυτή την διαδικασία δημιουργίας του δικού τους «μυστικού κόσμου» ανεξαρτητοποιούνται νιώθοντας ότι μπορούν να υπάρξουν ως αυτόνομα άτομα και όχι μόνο μέσα από τους γονείς τους.

Η ανεξαρτητοποίηση αυτή γίνεται πλέον με την αναζήτηση βαθύτερων σχέσεων με τους συνομηλίκους φίλους. Και είναι εντελώς διαφορετικό τα παιδιά να ξέρουν καλά πως άμα βρουν τα δύσκολα και δεν μπορούν μόνα τους να αντιμετωπίσουν μια κατάσταση ότι οι γονείς είναι εκεί και άλλο πράγμα να πρέπει να μοιράζονται τα πάντα που τους αφορούν με τους γονείς τους.
Η διαφορά της σχέσης γονέα-παιδιού και της σχέσης μεταξύ δύο φίλων
Ο ρόλος του γονέα και ο ρόλος του παιδιού δεν είναι ισότιμοι μεταξύ τους. Και μάλιστα είναι αυτή η ιεραρχία των ρόλων που δημιουργεί το έδαφος για να ευδοκιμήσει η σχέση. Τα παιδιά ξέροντας ότι ο γονέας είναι πιο δυνατός από εκείνα αισθάνονται την απαραίτητη ασφάλεια και προστασία για να αναπτυχθούν.

Για να ωριμάσουν ψυχοσυναισθηματικά εκτός από αγάπη και αποδοχή χρειάζονται όρια και κανόνες, χρειάζονται ένα σαφώς καθορισμένο πλαίσιο. Μην μας ξεγελάει η απέχθεια που δείχνουν τα παιδιά στα όρια και στους κανόνες. Στην πραγματικότητα αν αυτά δεν υπάρχουν τότε τα παιδιά νιώθουν ανασφάλεια και άγχος.
Αντιθέτως σε μια φιλία οι σχέσεις μεταξύ των δύο φίλων είναι ισότιμες. Δεν υπάρχει ο δυνατός στη σχέση. Η φιλία είναι αμφίδρομη ενώ η σχέση γονέα-παιδιού όχι. Οι φίλοι μοιράζονται τα μυστικά τους μεταξύ τους. Ο γονέας δεν θα μοιραστεί τα δικά του ενδόμυχα μυστικά με το παιδί του και δεν πρέπει άλλωστε. Και φυσικά σε μια φιλία δεν βάζει κάποιος όρια και κανόνες στον άλλον, ούτε τιμωρίες.
Γιατί πολλοί γονείς θέλουν διακαώς να είναι φίλοι με τα παιδιά τους
Ποιοι όμως είναι οι λόγοι που η διακριτότητα των ρόλων γονέα και παιδιού παύει να υπάρχει και μετατρέπεται σε φιλία; Αυτό που θεωρώ σίγουρο είναι ότι καλύπτει περισσότερο τις ανάγκες των γονέων παρά του παιδιού.
Πολλοί γονείς δυσκολεύονται να παίξουν το κομμάτι του ρόλου τους που αφορά τον «κακό της υπόθεσης».

Αυτόν που βάζει τα όρια, τους κανόνες και ενίοτε τιμωρεί όταν αυτά δεν τηρούνται. Φοβούμενοι την απόρριψη από το παιδί συνεχώς υποχωρούν, κάνουν όλα τα χατίρια και ικανοποιούν κάθε επιθυμία του παιδιού τους. Κάνουν το παν για να αποφύγουν την σύγκρουση.

Όμως έτσι στερούν από τα παιδιά τους το πιο απαραίτητο συστατικό για το μεγάλωμα τους. Με το «ναι σε όλα» στερούν κάθε κίνητρο από τα παιδιά τους να αναγνωρίσουν την αξία της επίτευξης στόχου μετά από διεκδίκηση. Έτσι τα παιδιά τους δεν μαθαίνουν να παλεύουν και θεωρούν τα πάντα δεδομένα, με συνέπεια να τρομοκρατούνται σε κάθε στραβοτιμονιά της ζωής τους.
Το μεγάλο στοίχημα είναι να μπορέσει το παιδί να κατανοήσει την αναγκαιότητα των ορίων, των κανόνων και των συνεπειών των πράξεων. Όταν λοιπόν ένας γονέας οριοθετεί ή τιμωρεί την συμπεριφορά του παιδιού του πρέπει να του στέλνει σαφές μήνυμα: «σε αγαπάω αλλά η πράξη σου αυτή δεν είναι αποδεκτή στην οικογένεια μας και για αυτό θα έχει συνέπειες».

Το παιδί πρέπει να μάθει ότι δεν μπορεί ο καθένας να κάνει ότι θέλει. Αν δεν το μάθει αυτό, αύριο που θα μεγαλώσει δεν θα ανέχεται καμία υπόδειξη, καμία αρχή και θα λέει όχι σε όλα. Από την άλλη αν το παιδί δεν αποδεχτεί ότι η τιμωρία αφορά την πράξη του και όχι το πρόσωπό του πιθανά όταν μεγαλώσει να είναι στο άλλο άκρο όπου θα λέει ναι σε όλα και θα ανέχεται τα πάντα που του επιβάλλονται, θα είναι δηλαδή υποταγμένο λόγω του φόβου μιας νέας τιμωρίας.
Τα κίνητρα των γονέων που θέλουν να είναι φίλοι με τα παιδιά τους είναι βαθιά. Κατά τη γνώμη μου πίσω από όλα βρίσκεται ο έλεγχος των παιδιών, ο χειραγώγησή τους ώστε να κάνουν αυτό που κείνοι προσδοκούν από αυτά. Επίσης οι γονείς αυτοί ξέροντας κάθε μυστικό των παιδιών τους ξεπερνούν και τις φοβίες τους σχετικά με τους κινδύνους που παραμονεύουν τα παιδιά τους. Το θέμα όμως είναι ότι αυτά είναι οι δικές τους προσδοκίες , οι δικές τους φοβίες, δεν είναι των παιδιών τους.

Μέσω όμως αυτής της ιδιότυπης φιλίας μεταφέρονται και στα παιδιά τους. Οι γονείς που αρνούνται να αναλάβουν τις ευθύνες του ρόλου τους είναι σαν να αρνούνται την πραγματικότητα: ότι δηλαδή ζωή σημαίνει αλλαγή. Ότι και τα παιδιά αλλά και οι γονείς καλούμαστε να παίξουμε κάποιους ρόλους περνώντας από φάση σε φάση. Είναι σαν να αρνούνται οι γονείς να αφήσουν τα παιδιά τους να μεγαλώσουν και τελικά να φύγουν από κοντά τους, μιας και η φιλία δεν απαιτεί κάτι τέτοιο.
Εφηβεία: εκεί που ο γονέας πρέπει να είναι πιο γονέας από ποτέ αλλά συνήθως νιώθει ως αδικημένος φίλος
Η εφηβεία είναι μεν μια δύσκολη περίοδος για το παιδί αλλά για τους περισσότερους γονείς δεν είναι απλά δύσκολη αλλά τρομακτική. Πολλοί από αυτούς νιώθουν ένοχοι για την εφηβεία του παιδιού τους λες και είναι κάποια αρρώστια που εκείνοι δεν μπορούν να βοηθήσουν το παιδί τους να την ξεπεράσει. Νιώθουν ότι το παιδί τους τους έχει απορρίψει τελείως και ότι δεν τους αγαπά πλέον. Και αναπόφευκτα έρχεται και το αίσθημα του αδικημένου. Σκέφτονται: «αφού εγώ κάνω τόσα για αυτό γιατί μου φέρεται έτσι;»

Η απάντηση είναι: «γιατί δεν μπορεί να κάνει αλλιώς». Είναι όντως τρομακτικό το παιδί να κλείνεται με τις ώρες στο δωμάτιο του , να μην έχει διάθεση για καμία επικοινωνία με τους γονείς του, να γίνεται έξω φρενών με την παραμικρή παρατήρηση ή συμβουλή. Ποιος αλήθεια γονέας δεν έχει αγανακτήσει όταν οι άλλοι του λένε τι κοινωνικό και καλό παιδί έχει και ποιος γονέας δεν θα ήθελε να απαντήσει: «ναι έξω από το σπίτι είναι μια χαρά, αλλά μέσα στο σπίτι καμία σχέση, είναι άλλο παιδί»;
Οι γονείς που θέλουν αν είναι φίλοι με τα παιδιά τους εδώ είναι που παθαίνουν κυριολεκτικά σοκ γιατί εδώ ακριβώς είναι η ώρα που οι ρόλοι γονέα και παιδιού είναι τελείως διακριτοί. Είναι η ώρα που ο γονέας πρέπει είναι περισσότερο γονέας από ποτέ αφού πρέπει να αντέξει την αναπόφευκτη απόρριψη που θα του κάνει το παιδί του. Ένας φίλος δεν θα ανεχόταν μια τέτοια απόρριψη.

Επίσης είναι η ώρα που ο γονέας θα δώσει αγάπη στο παιδί του που όχι απλά δεν θα έχει ανταπόδοση αλλά πιθανά θα του επιστρέφει πίσω ως απόρριψη.
Ας συνειδητοποιήσουμε ότι δεν φταίνε ούτε τα παιδιά μας που νιώθουν έτσι αλλά ούτε και οι γονείς. Βλέπετε είναι ο τρόπος που η φύση έχει επιλέξει να γεννάει, μέσα από τον πόνο. Γιατί η εφηβεία στην ουσία μια δεύτερη γέννα είναι στη ζωή του κάθε ανθρώπου αφού το παιδί μετατρέπεται μέσα από τον πόνο σε μεγάλο. Εδώ ταιριάζει κατά τη γνώμη μου η γνωστή μεταφορά με την κάμπια που μεταμορφώνεται σε πεταλούδα μέσα σε ένα κουκούλι. Μετά η πεταλούδα βιώνει μια ιδιαίτερη επώδυνη εμπειρία αφού βρίσκεται ακόμα εγκλωβισμένη μέσα στο κουκούλι και πρέπει να απελευθερωθεί.

Σπάει σιγά-σιγά το κουκούλι και σπρώχνοντάς το με τα φτερά της. Με αυτό τον τρόπο τα φτερά της αποκτούν την απαραίτητη δύναμη ώστε να μπορεί όταν ολοκληρωθεί η μεταμόρφωσή της να πετάξει. Αλίμονο της όμως αν το κουκούλι είναι μαλακό και σπάσει πιο εύκολα από ότι πρέπει. Τότε θα βρεθεί στον κόσμο με αδύναμα φτερά. Αν την μεταμόρφωση της κάμπιας σε πεταλούδα την πούμε εφηβεία τότε οι γονείς είναι το κουκούλι.
Αυτή η επιθυμία πολλών γονέων τη σημερινή εποχή να είναι φίλοι με τα παιδιά τους είναι ένας από τους βασικούς λόγους που σε σχέση με τις παλαιότερες εποχές η εφηβεία των παιδιών αρχίζει αργότερα και αν τελικά αρχίσει διαρκεί περισσότερο. Στο κάτω κάτω ποιος ο λόγος να μεγαλώσει ένα παιδί αν οι γονείς του του καλύπτουν το κενό της σχέσης του με τους συνομηλίκους του; Αν δεν νιώσει ότι χρειάζεται πλέον περισσότερο τους φίλους του από ότι χρειάζεται τους γονείς του;
Στο φίλο ισχύει το «δούναι και λαβείν» ενώ στο γονέα το «λαβείν» είναι το ίδιο το «δούναι»
Η διαφύλαξη του ρόλου τους από τους γονείς με ό, τι αυτός συνεπάγεται, είναι κρίσιμα σημαντική για την ωρίμανση των παιδιών τους. Τα όρια της οικειότητας με τα παιδιά τους πρέπει να είναι ξεκάθαρα. Όμως αυτό δεν σημαίνει ότι οι γονείς πρέπει να είναι σκληροί ή αυταρχικοί.

Μπορεί απλά να είναι φιλικοί γονείς αλλά όχι φίλοι με τα παιδιά τους. Φυσικά και είναι καλό να υπάρχουν αμέτρητες στιγμές χαράς, τρυφερότητας και παιχνιδιού με τα παιδιά τους αλλά και στιγμές που θα πρέπει να είναι αυστηροί και αν χρειαστεί να συγκρουστούν με αυτά. Ο γονέας που είναι πλήρως συνειδητοποιημένος στο ρόλο του έχει αποδεχτεί το πιο βασικό από όλα: δεν δίνει ποτέ στο παιδί του για να λάβει πίσω, το «λαβείν» είναι το ίδιο το «δούναι».