Γίνεται διάλογος μεταξύ των βιβλίων;

Συνομιλούν οι εποχές μεταξύ τους; Είναι δυνατόν; Φυσικά και βρίσκονται σε συνεχή διάλογο όσον αφορά βασικά στοιχεία τους στον κόσμο του πολιτισμού, των Γραμμάτων, της επιστήμης, της φιλοσοφίας.

Του Νίκου Τσούλια

Η κλασική φυσική του Νεύτωνα δεν βρίσκεται σε συνεχή επιστημονική συζήτηση με την θεωρία της Σχετικότητας και την Κβαντομηχανικής; Δεν έχουν ως κοινό στόχο την Ενιαία Θεωρία στη φυσική; Ο Σπινόζα κάτι δεν έχει να πει στον Αριστοτέλη και ο Μακιαβέλι στον Νίτσε είτε είναι σε κανονική χρονική εξέλιξη ή και αντιστρόφως μέσα από τις ατέλειωτες και πολλαπλές επιστρώσεις των αναγνώσεών τους και των μελετών τους; Αλλιώς δεν διαβάζεται σήμερα ο Ηράκλειτος και διαφορετικά στον Μεσαίωνα ή στην Αναγέννηση;

Ο Καμύ θα συμφωνήσει αλλά παράλληλα δεν θα αντιπαρατεθεί στο πεδίο του Υπαρξισμού με τον Σαρτρ; Ο Μαρξ θα συνεννοηθεί με τον Χέγκελ όσον αφορά τη μέθοδο της διαλεκτικής, αλλά δεν θα συγκρουστεί μετωπικά στα μείζονα ιδεολογικά και κοσμοθεωρητικά ρεύματα του ιδεαλισμού και του υλισμού; Ο Παπαδιαμάντης ανατέμνει την ανθρώπινη ψυχή με τις ηθογραφίες του αλλά πάντα οι σκέψεις του και οι στοχασμοί του δεν θα διασταυρώνονται με τις σκέψεις και τις αναζητήσεις του Φρόιντ;

Ο διάλογος μεταξύ των συγγραφέων γίνεται στη σκέψη των ανθρώπων, στη διαμόρφωση των χαρακτήρων των αναγνωστών τους και είναι διάλογος ατέλειωτος και εν πολλοίς αδιόρατος – αν και κραταιός και διαχρονικός! Άλλωστε, οι βιβλιοφάγοι ξέρουν πολύ καλά και συνειδητοποιούν ότι δεν είναι μόνο το τι διαβάζεις, αλλά και ποιες σκέψεις σου πλημμυρίζουν το πνεύμα σου και το συναίσθημά σου. Και όλα αυτά είναι υφάδι, για να πλέκεται το νήμα της πνευματικής τους καλλιέργειας αλλά και της ίδιας της ζωής τους.

Και επειδή μου αρέσουν οι συμβολισμοί, κάνω τεχνικά παιχνίδια με τα βιβλία των μεγάλων μορφών του πνεύματος του ανθρώπου. Αλλάζω τη διευθέτησή τους στις βιβλιοθήκες μου ανάλογα με τη θεματική τους αλλά και με τη σπουδαιότητά τους. Έτσι οι κλασικοί κάνουν παρέα με τους ομόλογούς τους και όταν εμφανιστεί κάποιος σύγχρονος που λέει κάτι πολύ σημαντικό και ιδιαίτερα ξεχωριστό, αν δηλαδή δεν ερμηνεύει απλά και μόνο τους παλιότερους αλλά λέει και κάτι δικό του και δημιουργεί ένα ρεύμα σκέψης ή μια συμπεριληπτική και συνεκτική θεωρία για τη ζωή ή τον πολιτισμό ή την επιστήμη, τότε προάγεται.

Αλλά αν με το πέρασμα του χρόνου, η αξιολόγηση που έχω κάνει όσον αφορά τη σπουδαιότητά του – συμπεριλαμβάνουσα και τις ανάλογες των ειδικών, των κριτικών αλλά και κυρίως τις εξελίξεις της ίδιας της ζωής – δεν αντέχει στη δοκιμασία των καιρών, τότε αποκαθηλώνεται και αλλάζει κατηγορία.

Είναι ένα παιχνίδι συζητήσεων, που το οργανώνω και το σκηνοθετώ πολλές φορές και οι πολυσύνθετοι συνδυασμοί κάνουν το παιχνίδι της μάθησης να μην έχει τελειωμό. Άλλωστε, η ζωή ενός βιβλιοφάγου κρύβει παραξενιές, γιατί δημιουργεί ένα ξεχωριστό σύμπαν. Ο βιβλιοφάγος ζει δύο ζωές, τη συνηθισμένη και τη ζωή των βιβλίων του, που είναι και ξεχωριστές αλλά και επικοινωνούν μεταξύ τους αλληλοτροφοδοτούμενες δημιουργικά και γοητευτικά.

Έτσι, λοιπόν, ως βιβλιοφάγος, κάθε φορά που απογοητεύομαι ή που βρίσκομαι σε πνευματική έξαρση ή που απλά ηρεμώ και στοχάζομαι – δηλαδή πάντοτε –, καταφεύγω με ορμή και πάθος στα βιβλία. Βυθίζομαι στο απέραντο χάος τους. Απολαμβάνω τις ακρώρειες των συλλογισμών τους. Λέω: εδώ είναι το περιβάλλον μου, ο κόσμος μου. Εδώ οι αξίες είναι ουσιαστικές και κρυστάλλινες.

Αλλά όλα αυτά με μια απαραίτητη συνθήκη. Να συμμετέχω στο διάλογο των βιβλίων και των συγγραφέων τους, συνθέτοντάς τους ή υιοθετώντας τους εν όλω ή εν μέρει ή απορρίπτοντας ή τροποποιώντας τις απόψεις τους. Και αυτό το παιχνίδι της σύνθεσης δεν είναι σταθερό αφού και οι ηλικίες μου κουβαλούν άλλα φορτία και κρύβουν άλλα σημάδια για το παρόν μου και για το μέλλον μου.

Χωρίς αυτή τη συνθήκη το διάβασμα χάνει τους χυμούς του! Μεταπίπτει σε απλή ανάγνωση και εξατμίζεται σαν το νερό στην έρημο… Γιατί το διάβασμα θέλει άποψη!