Γράφει η Ειρήνη Κιάμου Μ.Α. CCC-SLP Παθολόγος Λόγου & Ομιλίας

Σύμφωνα με το νόμο, τα παιδιά πρέπει να εγγραφούν στο σχολείο σε μια συγκεκριμένη ηλικία. Ο νόμος ορίζει ότι : «Στην πρώτη τάξη εγγράφονται υποχρεωτικά όσοι μαθητές συμπληρώσουν το έκτο έτος της ηλικίας μέχρι την 31η Δεκεμβρίου του έτους εγγραφής».

Το δεδομένο ότι όσα παιδιά είναι έξη ετών, είναι έτοιμα για το σχολείο επειδή αυτό λέει η χρονολογική ηλικία τους, είναι αποφασισμένο στο πλαίσιο του «περίπου». Είναι γνωστό σε όλους ότι η χρονολογική ηλικία δεν συμπίπτει πάντοτε με τη βιολογική ηλικία ή αλλιώς με τον αναμενόμενο βαθμό ωρίμανσης. Ακριβώς όπως τα παιδιά αρχίζουν να περπατούν ή να μιλούν σε διαφορετικές ηλικίες ανάλογα με τον ατομικό τους ρυθμό, έτσι αναπτύσσουν και τις ψυχολογικές και κοινωνικές δεξιότητες που απαιτούνται για το σχολείο, σε διαφορετικές ηλικίες.

Πολλοί γονείς και εκπαιδευτικοί υποστηρίζουν ότι τα σχολεία πρέπει να διαθέτουν ειδικά προγράμματα και να προσαρμόζονται στην διαφορετικότητα του καθενός, κάτι που πρακτικά είναι σχεδόν ανέφικτο. Μια νεώτερη παιδαγωγική προσέγγιση δίνει έμφαση στο σχεδιασμό των σχολικών προγραμμάτων, έτσι ώστε να μπορούν να καλύπτουν τις ανάγκες όλων των παιδιών ή καλύτερα ενός ευρέως φάσματος παιδιών τα οποία βρίσκονται μεν στην ίδια χρονολογική ηλικία, αλλά με διαφορετικό βηματισμό σε ότι αφορά στην ικανότητά τους να επεξεργάζονται τις νέες πληροφορίες. Συμπερασματικά , δεν είναι δυνατόν να διαμορφώνονται σχολεία«στα μέτρα» του κάθε παιδιού, αλλά σχολεία που να ανταποκρίνονται στις ανάγκες ενός κατά το δυνατόν μεγαλύτερου εύρους ικανοτήτων και δεξιοτήτων παιδιών.

Όταν πλησιάζει ο χρόνος που το παιδί θα πρέπει να ενταχθεί στη σχολική κοινότητα, σκεφτείτε τις ικανότητες και τις δυνατότητες που διαθέτει σε συνδυασμό με τις συνθήκες που θα αντιμετωπίσει μέσα στη σχολική τάξη. Συγκεντρώστε ακριβείς πληροφορίες σχετικά με την ανάπτυξη του, ειδικά τις δεξιότητες επικοινωνίας, της ανάπτυξης του λόγου και την ικανότητά του να συγκεντρώνεται και να διατηρεί την προσοχή του. Σημαντικές επίσης είναι οι κοινωνικές του δεξιότητες και η ικανότητά του να συνυπάρχει με άλλα παιδιά και ενηλίκους. Πληροφορίες επίσης σχετικά με τις κινητικές δεξιότητές του, όπως το τρέξιμο(συγχρονισμός), η ισορροπία (αδρή κίνηση), όπως και η ικανότητα να χρησιμοποιεί με ακρίβεια μπογιά ή μολύβι για να σχεδιάσει ή να «γεμίσει» μια περιοχή ενός σχεδίου, έχουν ενδιαφέρον. Μιλώντας με τον παιδίατρο του παιδιού σας, τον-την νηπιαγωγό, ή/και με εξειδικευμένο επιστημονικό προσωπικό , μπορείτε να πάρετε χρήσιμες και αντικειμενικές πληροφορίες και παρατηρήσεις.

Ορισμένα σχολεία (ιδιαίτερα στις δυτικές χώρες) διαθέτουν προγράμματα και με βάση αυτά κάνουν τις δικές τους αξιολογήσεις για τις ικανότητες των υποψηφίων μαθητών τους. Πρόκειται για τα λεγόμενα τεστ μαθησιακής ετοιμότητας τα οποία επικεντρώνονται στις ακαδημαϊκές δεξιότητες, αλλά τα περισσότερα συνήθως αξιολογούν και άλλες πτυχές της ανάπτυξης.

Οι οποιεσδήποτε αξιολογήσεις φυσικά δε μπορεί να είναι αλάνθαστες. Αν όμως συγκλίνουν οι παρατηρήσεις των ειδικών με τις παρατηρήσεις των παιδαγωγών ή ακόμα και με τις δικές σας , τότε ίσως θα έπρεπε να λάβετε σοβαρά υπ’όψιν τα πορίσματα της αξιολόγησης και τις οδηγίες που θα σας προτείνουν. Είναι προτιμότερο να επαγρυπνείτε και να εντοπίσετε δυσκολίες του παιδιού σας πριν ενταχθεί στη πρώτη δημοτικού. Θα έχετε το χρόνο και την ηρεμία να το ενισχύσετε με εξατομικευμένα προγράμματα και να ακολουθήσει απρόσκοπτα τη σχολική του πορεία.

Στην Ελλάδα υπάρχουν τεστ μαθησιακής ετοιμότητας προσαρμοσμένα και σταθμισμένα στον τοπικό πληθυσμό τα οποία εφαρμόζονται από εξειδικευμένα άτομα (Παθολόγοι Λόγου & Ομιλίας, παιδίατροι αναπτυξιολόγοι, ψυχολόγοι κ.ά). Όπως οι γονείς θα μεριμνήσουν για τον οφθαλμολογικό έλεγχο του παιδιού τους πριν την ένταξη του στο Δημοτικό, θα ήταν επίσης ωφέλιμο να ελέγξουν τη μαθησιακή του ετοιμότητα, ώστε να αποφύγουν την εμφάνιση μαθησιακών δυσκολιών με την έγκαιρη παρέμβαση.
Οι γονείς επίσης είναι θετικό να ενθαρρύνουν τη γνωστική, τη σωματική και συναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών τους πριν την είσοδό τους στο σχολείο. Έχει παρατηρηθεί ότι τα παιδιά που είναι ενθουσιώδη και με ενδιαφέρον για νέες δραστηριότητες, έχουν συνήθως και καλή ακαδημαϊκή πορεία. Ακόμη τα παιδιά που είναι ευαίσθητα στα συναισθήματα των άλλων, και μπορούν να πάρουν μέρος σε μια ομαδική δραστηριότητα χωρίς να συγκρούονται με τους άλλους, κοινωνικοποιούνται πιο εύκολα.

Να θυμάστε ακόμα ότι τα παιδιά στην προσχολική ηλικία, ωφελούνται από την ανάγνωση βιβλίων με ιστορίες αλλά και εγκυκλοπαιδικών γνώσεων. Βοηθήστε το παιδί σας να αποκτήσει και να διατηρήσει κάποιες βασικές δεξιότητες, όπως να αναγνωρίζει και να θυμάται τους αριθμούς, και τα χρώματα, αλλά επίσης εμπλουτίστε την καθημερινότητά του με επισκέψεις στο μουσείο ή το ζωολογικό κήπο, ή με συμμετοχή σε ομάδες μουσικής, ζωγραφικής ή επιστημονικού ενδιαφέροντος. Για την προώθηση της κοινωνικής του ανάπτυξης ενθαρρύνετέ το να παίζει με άλλα παιδιά και των δύο φύλων στη παιδική χαρά ή σε φιλικές συγκεντρώσεις.

Μερικοί γονείς θεωρούν ότι είναι σκόπιμο να καθυστερούν την είσοδο του παιδιού τους στο σχολείο. Πιστεύουν ότι το παιδί τους μπορεί να αποκτήσει κάποιο πλεονέκτημα και είναι πιο πιθανό να πετύχει στην ακαδημαϊκή του πορεία, τον αθλητισμό, ή στη κοινωνική του ένταξη, αν είναι μεγαλύτερο από το μέσο όρο της τάξης του. Η αναβολή της έναρξης του σχολείου, δεν είναι απαραιτήτως μια στρατηγική νίκης. Αν και υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι το να είσαι ανάμεσα στους νεώτερους σε μια τάξη μπορεί να προκαλέσει κάποια ακαδημαϊκά προβλήματα, τα περισσότερα από αυτά φαίνεται να εξαφανίζονται από τη Τρίτη ή Τετάρτη Δημοτικού. Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν ενδείξεις ότι τα παιδιά που είναι μεγαλύτερα από το σύνολο της τάξης τους έχουν στατιστικά σημαντικά μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης προβλημάτων συμπεριφοράς, όταν φτάσουν στην εφηβεία.

Αν παρά ταύτα δεν έγινε κάποιος έλεγχος ή η απαραίτητη προετοιμασία του παιδιού πριν την ένταξή του στο σχολείο και οι εκπαιδευτικοί επισημάνουν ότι ορισμένοι τομείς της ανάπτυξης του φαίνεται να υστερούν, χρησιμοποιείστε αυτές τις πληροφορίες. Είναι πολύτιμες ώστε να σας οδηγήσουν σε ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα αντιμετώπισης, όπου όλοι μαζί γονείς εκπαιδευτικοί και εξειδικευμένοι επιστήμονες θα συμμετέχετε από κοινού.

Αν ανησυχείτε για κάποιους τομείς της ανάπτυξης του παιδιού σας, αφού διαβάσατε το άρθρο, μπορείτε να συμπληρώσετε το παρακάτω ερωτηματολόγιο. Αν βρείτε ότι το παιδί σας αποκλίνει, συζητήστε το με κάποιον ειδικό επιστήμονα.

Μερικές συγκεκριμένες δεξιότητες που θα κάνουν το πρώτο έτος το παιδί σας στο σχολείο να πηγαίνει ομαλά, περιλαμβάνουν την ικανότητά τουνα:

*Παίζει με άλλα παιδιά με ελάχιστη δυσκολία και χωρίς κλάματα και συγκρούσεις;
*Παρακολουθεί με ηρεμία και συγκέντρωση την ανάγνωση μιας ιστορίας τουλάχιστον 6 σελίδων;
*Χρησιμοποιεί την τουαλέτα μόνο του; (Κουμπώνει τα κουμπιά ή το φερμουάρ του;)

*Λέει το όνομά του, τη διεύθυνση και τον αριθμό τηλεφώνου του σπιτιού;

*Μπορεί να αφηγηθεί μια προσωπική του εμπειρία τοποθετώντας τις προτάσεις σε σωστή χρονική σειρά, χρησιμοποιώντας επιθετικούς προσδιορισμούς και επιρρήματα καθώς και σωστό χρόνο στους ρηματικούς τύπους;

*Γράφει το όνομά του πάνω σε μια γραμμή και τα γράμματα ακουμπούν πάνω στη γραμμή και έχουν περίπου το ίδιο μέγεθος.

* Σχεδιάζει ένα παιδάκι με λεπτομέρεια π.χ. χέρια με δάκτυλα, κεφάλι με αυτιά, μύτη και μαλλιά και μπορεί να το κόψει σε ένα γενικό περίγραμμα χρησιμοποιώντας παιδικό ψαλιδάκι;

  • Αν οι απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα δεν σας ικανοποιούν, να το συζητήσετε πρώτα με τον Παιδίατρό σας και αυτός θα σας κατευθύνει, αν νομίζει ότι υπάρχει πρόβλημα.