Διαβάζοντας ένα παλιό Αναγνωστικό…

Όταν διαβάζεις ένα παλιό Αναγνωστικό βιβλίο, δεν ξέρεις πού ακριβώς βρίσκεσαι. Και όχι μόνο αυτό – διασκορπίζεσαι και διχάζεσαι. Ένα κομμάτι σου έχει μεταναστεύσει. Το παρελθόν επιστρέφει με άλλη πρόσληψη εικόνων.

Του Νίκου Τσούλια

Η πραγματικότητα μεταπλάθεται. Η ζύμη της φαντασίας φουσκώνει και ξεχειλίζει τη σκέψη σου από τις δικές της παραστάσεις. Το Αναγνωστικό ήταν ο άρχοντας των σχολικών βιβλίων. Καθόριζε σε μεγάλο βαθμό την πνευματική σου καλλιέργεια, τα μελλοντικά βήματα της ζωής σου…

Στο παλίμψηστο της μνήμης βρίσκεις αλλεπάλληλες επιστρώσεις του χρόνου. Ψάχνεις να βρεις σημάδια. Όταν βρίσκεις κάποια απ’ αυτά, τα σκιρτήματα της ψυχής σου σε οδηγούνε καταπού εκείνα θέλουν. Τα ακολουθείς και αφήνεις τον εαυτό σου να γευθεί σε απόλυτη πληρότητα τις στιγμές έκστασης. Αλλά και όταν δεν τα βρίσκεις, ξέρεις ότι κάθε σημείο έχει κάποιο δικό σου ίχνος και το περιδιαβαίνεις με τεντωμένες τις αισθήσεις ανεξάρτητα από της λήθης τα σβησίματα.

Διαβάζεις πιο αργά. Κομπιάζεις στα δύσκολα σημεία, εκεί στα συμπλέγματα των συμφώνων και των φωνηέντων. Διαβάζεις δυνατά, με το δάκτυλο κάτω από κάθε συλλαβή. Ψυχανεμίζεσαι μήπως βρεις τις παλιές ανάσες σου ξέροντας ότι κάτι ανάλογο συνέβαινε τότε. Στον κόσμο των προσωπικών σου συμβολισμών, έτσι κι αλλιώς, ό,τι θέλεις κάνεις.

Αγκιστρώνεσαι από τις εικόνες. Εκεί βολευόταν πιο καλά η παιδική ονειροπόληση, εκεί φώλιαζε η φαντασία και έστηνε αργαλειούς για να υφάνουν το μέλλον. Τώρα επιζητείς να πας ανάποδα. Να αγγίξεις την παιδική απορία, να καταλαγιάσεις την άγουρη ανησυχία και να την καθησυχάσεις.

Η ανάγνωσή σου έχει και άλλη στρώση γεγονότων, το σκηνικό της σχολικής ζωής. «Εκείνο το κεφάλαιο» θυμίζει την ξαφνική απόφαση του δασκάλου για εκδρομή στο Μεσολόγγι και ήταν η εκδρομή τότε γεγονός μέγα, γιατί ήταν έξοδος από τα στενά περιθώρια του χωριού. Το «άλλο κεφάλαιο» θυμίζει το ομαδικό ξύλο που φάγαμε, γιατί μιλούσαμε όταν έλειψε ο δάσκαλος για να πάει στο τηλέφωνο του χωριού και ο γνωστός μαρτυριάρης το ανέφερε πριν ακόμα μπει στην αίθουσα. Και να ήταν μόνο αυτό. Μας έστειλε αποκάτω στο λιοστάσι για να φέρουμε από δύο βέργες ο καθένας και μάς τις έσπασε στα γυμνά πόδια μας, αφού τα κοντά παντελόνια ήταν τότε μόνιμη φορεσιά μας.

Το «παρ’ άλλο κεφάλαιο» θυμίζει τις αποκριές στο χωριό με τις μπούλες και τα παιχνίδια των μεγάλων στην κεντρική πλατεία, με τα αστεία και τα υπονοούμενα να γίνονται η μόνιμη ενασχόληση εκείνων των ημερών. Και το «άλλο πιο κάτω» σου αποκαλύπτει τη μελέτη για τα επαγγέλματα και για τους κατοίκους του χωριού που έκαναν αυτά τα επαγγέλματα του Αναγνωστικού και πρώτος και καλύτερος μόστραρε ο μπάρμπα – Μπάμπης ο μπαλωματής που το μικρό του μαγαζάκι ήταν πάντα γεμάτο από μπαταρισμένα λόγω μπάλας παπούτσια μικρών και από αρβύλες των μεγάλων πολυφορεμένες και ταλαιπωρημένες στις δουλειές και στα λασπόνερα.

Αλλά ο δάσκαλος μπορεί να βάραγε, ήταν όμως και πολύ καλός στις συμβουλές – ναι τότε οι δάσκαλοι ήταν όλο συμβουλές. Και όχι μόνο αυτό, αλλά μάς έλεγε και άλλα που συνέβαιναν στην πατρίδα μας και δεν τα μαθαίναμε από πουθενά αλλού. Μαθαίναμε για τους πολέμους, για τη φτώχεια, για το κράτος που δε φρόντιζε αυτούς που είχαν ανάγκη, για την πιο σκληρή ζωή των αγροτών σε άλλες περιοχές που δεν είχαν καθόλου περιουσίες, για τις πόλεις που θα μάζευαν στο μέλλον πολύ κόσμο, για τις εφαρμογές του ηλεκτρικού ρεύματος που ακόμα δεν ξέραμε τι ακριβώς είναι αυτό, για τα ποδοσφαιρικά ζητήματα και τι δουλειά κάνουν οι προπονητές – γιατί εμείς παίζαμε μπάλα όλη μέρα αλλά δεν ξέραμε γιατί υπήρχαν οι προπονητές, αφού δεν έμπαιναν μέσα στο γήπεδο…

Πιάνοντας και χαϊδεύοντας και ξεφυλλίζοντας διαρκώς πότε προς τα μπροστά και πότε προς τα πίσω το παλιό Αναγνωστικό παίζεις με τα ξεπετάγματα της μνήμης, κουνάς και ξανακουνάς και προσπαθείς να τινάξεις την παχιά σκόνη του χρόνου, κοροϊδεύεις του χρόνου το κούρσεμα, αγγίζεις στιγμές της ζωής σου καταχωνιασμένες από της λήθης τις επιστρώσεις, αυτοσχεδιάζεις στις παιδικές σου μυθοπλασίες, ξαναστήνεις το σκηνικό της προσωπογραφίας σου με ανακατωμένα υλικά του παρόντος και του παρελθόντος, απαλαίνεις τις ρυτίδες στο πρόσωπό σου, γλυκαίνεις την τραχύτητα του χρόνου, συμφιλιώνεσαι με την ηλικία σου, καταλαγιάζεις την υπαρξιακή αγωνία σου.

Ναι ένα Αναγνωστικό μπορεί να σου ανακατέψει στερεότυπα και προκαταλήψεις που σε καταδυναστεύουν από τη στομωμένη θύμηση, από την απόστασή σου από τους καιρούς της αθωότητας και της ατέλειωτης ονειροπλασίας…