Η εκπαίδευση κατά την Ελληνική Επανάσταση 1821-1827 – Έρευνα – Παρουσίαση: Δαυίδ Αντωνίου , Βουλή των Ελλήνων, Αθήνα: 2002

 

Του Νίκου Τσούλια

 

Γενικά δεν διαβάζουμε, και ως εκ τούτου δεν διαβάζουμε ούτε ιστορία. Το όποιο λιγοστό διάβασμά μας πλέον αναλώνεται στην επιδερμική περιδιάβαση των ελκυστικών στοιχείων (εικόνων και κειμένων) του ίντερνετ.

Το διάβασμα του «παλιού» θεωρείται ως παρωχημένο, ως χάσιμο χρόνου. Το δέλεαρ είναι ισχυρό για το «καινούριο». Αλλά δεν έχουμε σκεφτεί το εξής πολύ απλό σημείο. Το μεγάλο μέρος της Γνώσης είναι αναφορά στο παρελθόν, μακρινό και κοντινό, και αυτό δεν αφορά μόνο την ιστορία αλλά και τη φιλοσοφία και τη φυσική και τη χημεία και τα μαθηματικά και τη λογοτεχνία κλπ.

Δεν έχουμε αναλογιστεί ότι οι τόσες και τόσες πληροφορίες περί του εφήμερου εξατμίζονται η μια μετά την άλλη και απλά ζούμε τον φλοιό της πραγματικότητας, την επιδερμίδα του φαίνεσθαι. Χάνουμε την ερμηνευτική ικανότητά μας. Δεν αναρωτιόμαστε. Δεν προβληματιζόμαστε. Δεν στοχαζόμαστε. Δεν φιλοσοφούμε.

Δεν έχουμε κάποια αγωνία για να μάθουμε και να κατανοήσουμε την πορεία του ελληνικού κράτους μέσα από δύσκολες, πολύ σκληρές συγκυρίες. Έχουμε τις σχολικές γνώσεις για την Ελληνική Επανάσταση και κυρίως για τα πεδία των μαχών. Ελάχιστα ξέρουμε για τις κοινωνικές, οικονομικές και εκπαιδευτικές συνθήκες. Δεν θέλουμε, τελικά, να δώσουμε περιεχόμενο στην εθνική και συλλογική αυτογνωσία μας.

Κι όμως, η βαθιά γνώση της ιστορίας μας είναι τόσο αναγκαία αλλά και τόσο όμορφη. Την ίδια ώρα που γινόμαστε κοινωνοί της περιπέτειας του λαού μας, βυθοσκοπούμε τον εαυτό μας.

Αρκετά για πρόλογο, λίγα για την ανάγκη του ουσιαστικού διαβάσματος. Ας έλθουμε στο προκείμενο. Πριν ακόμα δημιουργηθεί ο θεσμός του κράτους μας, οι επαναστάτες (ή απλοί άνθρωποι) και οι πρώτοι ταγοί των όποιων συλλογικών οργάνων – δυστυχώς εν μέσω αντιδικιών και εμφυλιακών συγκρούσεων – κατανόησαν την πρώτιστη ανάγκη των Γραμμάτων. Χωρίς τα Γράμματα καμιά ελευθερία δεν μπορούν να δώσουν τα όπλα και τα σπαθιά.

Τι είναι όμως η αλληλοδιδακτική; Ας δούμε έναν πρωτόλειο ορισμό της. «Μια ιδέα για τη μέθοδο που εφαρμόζονταν στα αλληλοδιδακτικά σχολεία στην Ελλάδα μας δίνει ο Γ. Κλέοβουλος σ΄ επιστολή του της 15ης Δεκεμβρίου 1818, στον Λευκάδιο Αθανάσιο Πολίτη που δημοσιεύθηκε στον Λόγιο Ερμή. Εκεί μεταξύ άλλων ο Κλεόβουλος γράφει ότι: «η βάσις αυτής (της αλληλοδιδακτικής) ως εξ αυτής της ονομασίας εννοείται, εις το να διδάσκωνται τα παιδιά αναμεταξύ των αμοιβαίως: τα πλέον προκομμένα δηλαδή τα ολιγότερον».

Αλλά πώς θα δημιουργηθεί η πρώτη μαγιά; Δάσκαλοι δεν υπάρχουν. Η λύση έρχεται από το εξωτερικό, όπως και πολλά άλλα απαραίτητα στοιχεία. Να λοιπόν ένα πρώτο ιστορικό δείγμα από εμβληματικό εκπαιδευτικό βιβλίο της Βουλής.

…

“δια να μεταδώση και αυτού το σύστημα της αλληλοδιδακτικής”

Α. Λουριώτης – Ιω. Ορλάνδος, Λονδίνο 12.9.1824 προς Εκτελεστικό.

Προς την Σεβαστήν Ελληνικήν Διοίκησιν

Εν Λονδίνω 12/24 Σεπτεμβρίου 1824

Με το ίδιον καράβι έρχονται και δύω Άγγλοι δι’ ιδίων των εξόδων ο μεν ονομαζόμενος Masson σταλμένος από την εταιρείαν των Βρετανικών σχολείων και των ξένων δια να μεταδώση και αυτού το σύστημα της αλληλοδιδακτικής, αυτός ο νέος κατά τα έγγραφα οπού φέρει της διαγωγής του, και χαρακτήρος, και κατά σύστασιν οπού δι’ αυτόν μας έκαμαν είναι άξιος της αγάπης και της προσοχής της Σ.Δ. επειδή φρονούμεν ότι ημπορεί να ωφελήση παραπολύ αυτού είναι τοιούτος νέος με τοιούτον σκοπόν και στοχαζόμεθα ότι η Σ.Δ. πρέπει να φροντίση να του δώση τα μέσα δια να γίνη ωφέλιμος εις εν τοιούτον αγαθόν έργον. φέρει μαζί του και έναν ομογενή Κύπριον γινώσκοντα καλώς αυτήν την επιστήμην σπουδάσαντα εδώ δια διαπάνης αυτής της Εταιρείας 18 μήνας, μετά την δυστυχίαν της πατρίδος της Κύπρου.