Το παιδί σας αδυνατεί να συγκεντρωθεί. Μόλις κάθεται να διαβάσει κάτι θυμάται, σηκώνεται από το γραφείο, κάνει βόλτες στο σπίτι, μιλάει στο τηλεφωνο…Αναρωτιέστε πώς μπορείτε να το βοηθήσετε;

Η έλλειψη συγκέντρωσης, η παθητικότητα και η έμμεση αδιαφορία για τα μαθήματα μπορεί να οφείλονται σε ζητήματα που απασχολούν τον έφηβο, στην ορμονική αναστάτωσή του ή σε εξωτερικούς περισπασμούς. Δεν είναι απλό να ρυθμίζει τη μελέτη του, να μαζεύει τη σκέψη του και να μελετά ανεξάρτητα από ό,τι τον απασχολεί. Ωστόσο υπάρχουν κάποιοι τρόποι που θα μπορούσαν να βοηθήσουν σε αυτή την κατεύθυνση:

Καλό είναι να διαβάζει κάθε μέρα στον ίδιο χώρο και την ίδια ώρα. Αν δεν είναι δυνατόν, προσπαθήστε οι εναλλαγές να έχουν πάλι ένα στοιχείο ρουτίνας και σταθερότητας.

Ο χώρος μελέτης πρέπει να έχει καλό φωτισμό και να μη θυμίζει άλλες δραστηριότητες.

Πολλά παιδιά για να αποδώσουν πρέπει να κλείνουν το κινητό ή τον Η/Υ. Αν το παιδί δε μπορεί να πει εύκολα στους φίλους του «άσε με τώρα, διαβάζω», καλύτερα να μη μπορεί να του τηλεφωνήσει κανείς την ώρα της μελέτης ή να συμφωνήσετε να μη μπαίνει στο Facebook.

Όταν αισθάνεται ότι κουράστηκε, δεν έχει νόημα να διαβάσει περισσότερο. Όσο κι αν προσπαθήσει, το αποτέλεσμα θα είναι πολύ φτωχό γιατί η κούραση φέρνει πάντα προβλήματα συγκέντρωσης και απομνημόνευσης.

Να ξεκινά με τα δύσκολα μαθήματα, γιατί έτσι, όταν αργότερα αισθανθεί κούραση, θα έχει να αντιμετωπίσει τα ευκολότερα.

Το ωράριο του διαβάσματος δεν πρέπει να παραβιάζει τις ανάγκες για ανάπαυση ή στοιχειώδη ψυχαγωγία.

Τεχνικές συγκέντρωσης για τις εξετάσεις και όχι μόνο…

Βοηθήστε τον έφηβο να συνειδητοποιήσει ότι η ώρα της μελέτης δεν είναι ώρα χαλάρωσης. Καλύτερα να κάνει διαλείμματα παρά να ονειροπολεί με τα βιβλία ανοιχτά μπροστά του.

Προτείνετέ του να σεβαστεί την ανάγκη του για ονειροπόληση, αλλά να της βάλει «ωράριο». Να αποφασίσει δηλαδή ότι θα μπορεί να χαζέψει, για παράδειγμα, μόλις τελειώσει το διάβασμα τουλάχιστον κάποιου μαθήματος.

Κάθε φορά που «πετάγεται» μια ιδέα στο μυαλό του την ώρα που διαβάζει, θα μπορούσε ίσως να σημειώνει ένα Χ ή άλλο εμφανές σήμα στο βιβλίο του, ώστε να ασχοληθεί μαζί της αργότερα. Αν φοβάται ότι θα την ξεχάσει, ας σημειώσει σε ένα χαρτί επιγραμματικά τη σκέψη του.

Ας ορίζει κάθε μέρα ένα σταθερό «ραντεβού» με τον εαυτό του για να ασχολείται με όσες σκέψεις κάνει κατά τη διάρκεια της μελέτης του.

Όταν τελειώνει κάποιο μάθημα ας εξετάζει πόσες ασκήσεις μπόρεσε να λύσει ή παραγράφους να διαβάσει χωρίς διακοπή. Θα τις μετρήσει κοιτάζοντας κάθε πότε σημείωνε Χ ή όποιο σήμα διακοπής χρησιμοποίησε. Έτσι θα διαπιστώνει ρεαλιστικά ποιο είναι αυτή την εποχή το όριό του στη συγκέντρωση.

Αυτό το όριο θα πρέπει να το σεβαστεί, όπως και εσείς. Αν βλέπει ότι το μυαλό του «φεύγει» περίπου κάθε 10 λεπτά ή ανά 4-5 παραγράφους, θα πρέπει να κάνει ένα ρεαλιστικό χρονοδιάγραμμα. Την επόμενη μέρα που θα κάτσει να διαβάσει, θα αποφασίσει ότι θα διαβάσει 4-5 παραγράφους και ότι μετά θα σηκωθεί για να πιει ένα αναψυκτικό ή να κάνει ένα μικρό διάλειμμα.

Άλλα παιδιά δουλεύουν καλύτερα με το ξυπνητήρι. Αν λ.χ. διαπιστώνει ότι η συγκέντρωση του χαλαρώνει στα 20 λεπτά, ας βάζει υπενθυμίσεις στο κινητό ώστε να τον «διακόπτουν» προγραμματισμένα κάθε 20 λεπτά. Αν χρησιμοποιεί το κινητό, τότε καλύτερα να έχετε ένα κινητό ειδικά γι’ αυτή τη δουλειά -ένα παλιό δικό σας- γιατί αν είναι το δικό του, είναι βέβαιο ότι κάποιο τηλεφώνημα θα τον διακόψει την ώρα που διαβάζει.

Σε κάποια παιδιά ταιριάζει το πρόγραμμα της πυραμίδας με σταδιακή κλιμάκωση. Ξεκινούν να διαβάσουν μόνο μια σελίδα μέχρι το πρώτο τους διάλειμμα, μετά διαβάζουν 2 σελίδες και κάνουν δεύτερο διάλειμμα. Ύστερα διαβάζουν 3-4 σελίδες συνεχόμενες και κάνουν το τρίτο τους διάλειμμα. Καλό είναι ο έφηβος να υπολογίζει την κλιμάκωση ανάλογα με το δικό του βιορυθμό σε συγκέντρωση. Αν βλέπει ότι όσο περνά η ώρα συγκεντρώνεται όλο και καλύτερα, τότε αυτή η κλιμάκωση σίγουρα του ταιριάζει. Αν όμως βλέπει ότι όσο περνά η ώρα, η συγκέντρωσή του χάνεται όλο και συχνότερα, τότε πρέπει να κρατήσει ρεαλιστικά μια σταθερή «μερίδα» διαβάσματος ανά διάλειμμα ή να ακολουθήσει και την αντίθετη τεχνική –δηλαδή να διαβάζει πρώτα περισσότερες σελίδες και να μειώνει τον αριθμό τους.

Κάποια παιδιά τα βοηθούν φράσεις – κλισέ που επαναλαμβάνουν στον εαυτό τους όταν τον «συλλαμβάνουν» να ονειροπολεί (λ.χ. «Τώρα, διάβασμα!» ή «Θα χαζέψω αργότερα. Πρέπει να βγάλω την ύλη τώρα» ή «Σύνελθε! Τώρα είσαι εδώ!» ή «Ώρα να συγκεντρωθώ»).

Είναι απαραίτητος ο σαφής προσδιορισμός της ύλης που θα πρέπει να «βγάλει» ο έφηβος μέσα σε μία μέρα. Καλό είναι όταν κάθεται να διαβάσει να κάνει στο μυαλό του ένα προσχέδιο (π.χ. θα διαβάσω 5 σελίδες ιστορίας για το μεθαυριανό τεστ ή θα λύσω τρεις ασκήσεις φυσικής).

Έχει σημασία το παιδί να σηκώνεται από το γραφείο έχοντας ολοκληρώσει κάτι. Έτσι θα ενισχυθεί η αυτοπεποίθηση του γιατί θα γνωρίζει ότι τελείωσε εκείνο που είχε ορίσει ως υποχρέωσή του.

Όταν «βγάζει» την ύλη που το ίδιο το παιδί προσδιόρισε ως απαραίτητη μέχρι το πρώτο διάλειμμα, ας ανταμείψει τον εαυτό του με κάτι ευχάριστο.

15 λεπτά εντατικής μελέτης, δηλαδή με υψηλό βαθμό συγκέντρωσης, ίσως είναι πιο αποτελεσματικά από 45 λεπτά χαλαρής μελέτης. Αν το παιδί μπορεί να συγκεντρώνεται για 15 λεπτά, ας δουλεύει στο διάστημα αυτό «στο φουλ» και μετά ας σηκώνεται να κάνει ένα μικρό διάλειμμα ή ας αλλάζει μάθημα. Η εναλλαγή κεντρίζει συχνά το ενδιαφέρον ή πάντως φέρνει συχνά το ίδιο αποτέλεσμα με ένα μικρό διάλειμμα.

Βοηθήστε το παιδί σας να αποκτήσει προσωπικό ενδιαφέρον για κάθε μάθημα στο οποίο χωλαίνει. Αν ο καθηγητής στο σχολείο δεν έχει πείσει το παιδί ότι το μάθημα αυτό σχετίζεται άμεσα με τη ζωή του και το αφορά, θα πρέπει να το πείσετε εσείς ή κάποιος άλλος καθηγητής. Έχει μεγάλη σημασία το παιδί να συνδέει κάθε μάθημα με κάτι σημαντικό για το ίδιο.

Προτείνετε του να χρησιμοποιεί μολύβι ή υπογραμμιστή ώστε να τονίζει όσα θέματα το ενδιαφέρουν ή να γράφει απορίες και δικά του συμπεράσματα. Έτσι διαβάζει ενεργά, ξεφεύγει από την παθητική και ανιαρή συνήθη αντιμετώπιση του μαθήματος και λειτουργεί πιο δημιουργικά. Η υπογράμμιση και οι σημειώσεις κινητοποιούν το μαθητή.

Αν αρνείται να διαβάσει στο σπίτι, τονίστε του ότι πρέπει να προσπαθήσει τουλάχιστον να συγκεντρώνεται στις παραδόσεις ώστε να φεύγει από το σχολείο έχοντας μάθει εκεί αρκετή από την ύλη.

Να βάζει ρεαλιστικούς στόχους, διαφορετικά ίσως απογοητευθεί, με επακόλουθο να δυσκολευτεί ακόμα περισσότερο στη μελέτη του.

Προτρέψτε το να χρησιμοποιεί όλο τον ελεύθερο χρόνο του για χαλάρωση, ακόμη και στο λεωφορείο, στο περπάτημα, στο μπάνιο.

Όταν έχει πολύ διάβασμα, όπως στην περίοδο εξετάσεων, καλό είναι να πίνει πολλά υγρά και να τρώει μικρά γεύματα ανά 3-4 ώρες. Το βαρύ φαγητό δε βοηθά στη μελέτη. Αν θέλει να πίνει καφέδες, εξηγήστε του ότι ενδέχεται να εκνευριστεί και τονίστε ότι ο εκνευρισμός κατά βάθος το εμποδίζει να διαβάσει.

Αν νιώθει κούραση ή γενικά έλλειψη συγκέντρωσης, ο έφηβος μπορεί να εκτονωθεί κάνοντας ασκήσεις γυμναστικής. Μια βόλτα με γρήγορους ρυθμούς γύρω από το τετράγωνο του σπιτιού του ή κάποια λεπτά γυμναστικής ξυπνούν και το σώμα και το μυαλό. Επίσης, βοηθά στην εγρήγορση ένα ελαφρύ γεύμα με πρωτεΐνες (ψωμί με τυρί ή ζαμπόν ή αυγό).

Αλεξάνδρα Καππάτου – παιδοψυχολόγος