Τι είναι ο ; Ο αυτισμός αναφέρεται συχνά και ως Διάχυτη Αναπτυξιακή Διαταραχή, η οποία οφείλεται σε δυσλειτουργία του κεντρικού νευρικού συστήματος, εξαιτίας προγεννητικών, περιγεννητικών και μεταγεννητικών αιτιών, με σοβαρές επιπτώσεις περισσότερο στην ανάπτυξη των σχέσεων, στην επικοινωνία και στις γνωστικές λειτουργίες.

Του Κώστα Λολίτσα,

Προέδρου του ΙΠΕΜ/ΔΟΕ

Η ειδική αγωγή και η εκπαίδευση έχουν πάρει κεντρική θέση στην αντιμετώπιση των παιδιών στο φάσμα του αυτισμού, ακριβώς για να ανταποκριθούν προσφορότερα στις αληθινές ανάγκες τους, να προωθήσουν δεξιότητες αλλά και να προλάβουν περαιτέρω επιπλοκές στη συμπεριφορά τους. Με την έννοια αυτή, η ειδική αγωγή είναι κατά κάποιο τρόπο τόσο θεραπεία όσο και πρόληψη.

Το φάσμα του αυτισμού

Ο Αυτισμός γίνεται αντιληπτός καθώς μεγαλώνει το παιδί. Εξ’ ορισμού, για τις τυπικές περιπτώσεις, μπορεί αξιόπιστα να διαγνωστεί γύρω στα 2½ με 3 χρόνια ζωής. Παρ’ όλο που οι αυτιστικές συμπεριφορές βρίσκονται στο προσκήνιο, παράλληλα διαπιστώνεται ότι η αναπτυξιακή συγκρότηση των παιδιών παρουσιάζει τέτοια ανομοιογένεια και ανακολουθία που καμία άλλη αναπτυξιακή ή ψυχοπαθολογική διαταραχή δεν παρουσιάζει.

Τα συμπτώματα του αυτισμού αναλύονται σε ένα ευρύ φάσμα, που ενδεικτικά καλύπτουν:

· την επικοινωνία (Δυσκολίες στη μη-λεκτική επικοινωνία, στην κατανόηση της γλώσσας, τη λήψη πληροφοριών μέσω της γλώσσας και τη χρήση της γλώσσας/κωδικοποίηση)

· την αντίληψη (Ασυνήθιστη αντίδραση σε ήχους και θορύβους, σε πόνους και σε κρύο, σε ερεθίσματα αφής, ανικανότητα κατανόησης κοινωνικών κανόνων, αποστροφή του βλέμματος από πρόσωπα και αντικείμενα)

· την κινητικότητα Στερεότυπες κινήσεις (χέρια, πόδια, δάκτυλα, κεφάλι, κουνήματα, μορφασμοί), δυσκολία μίμησης κινήσεων, περπάτημα συχνά στις άκρες των ποδιών, ελλιπής κίνηση των χειλιών και της γλώσσας

· την εκδήλωση της συμπεριφοράς (Ανικανότητα σύναψης σχέσεων με άλλα πρόσωπα, αδιάφορη συμπεριφορά στην παρουσία προσώπων, αποφυγή και άρνηση της επαφής και του αγγίγματος, εμμονή στην αμεταβλητότητα, εμμονή σε απραξία, έλλειψη φόβου σε πραγματικούς κινδύνους και τάση για μηχανική συμπεριφορά)

Γι’ αυτό ακριβώς γίνεται λόγος για φάσμα του αυτισμού, στις βιβλιογραφικές επιστημονικές αναφορές.

Ο αυτισμός μπορεί να οφείλεται σε οργανικά, βιοχημικά, γενετικά, ψυχογενή αίτια και χρωμοσωμικές ανωμαλίες. Μπορεί να συνυπάρχει με την οζώδη σκλήρυνση, τις λοιμώξεις ή εγκεφαλίτιδες από ιούς, το σύνδρομο του Wiliam, το σύνδρομο του Angelman, το σύνδρομο του Prader-Wili, το σύνδρομο του Tourette.

Ο αυτισμός δεν θεραπεύεται. Η προγεννητική του διάγνωση δεν είναι δυνατή έως σήμερα. Ως εκ τούτου, το αυτιστικό παιδί θα γίνει αυτιστικός ενήλικας.

 

Έχει τεράστια σημασία η Έγκαιρη Διάγνωση του Αυτισμού και η έγκαιρη Εκπαιδευτική του Αντιμετώπιση.

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ MΕΘΟΔΟΣ

Δόμηση του χώρου, δόμηση του χρόνου, δυνατότητες εναλλακτικής επικοινωνίας, οπτικοποίηση της επικοινωνίας, αξιολόγηση της προόδου και εξατομικευμένα προγράμματα εκπαίδευσης (Ε.Π.Ε.)

ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΗ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΗ: Η ειδική εκπαίδευση του προσωπικού, καθώς και η εκπαίδευση και συμμετοχή των ΓΟΝΕΩΝ στο πρόγραμμα.

Πριν από κάθε εκπαιδευτική παρέμβαση, σημαντικό και θεμελιακό βήμα για την επιτυχία της, είναι κατ’ αρχήν η λειτουργική ανάλυση της συμπεριφοράς του παιδιού και στη συνέχεια να δομηθεί το ατομικό πρόγραμμα εκπαίδευσης, το οποίο οφείλει να είναι ευσύνοπτο και να συνδέεται με στόχους υλοποιήσιμους και βραχυπρόθεσμους, σε άμεση αντιστοιχία με τις δυνατότητες και τις ανάγκες του παιδιού.

Η λειτουργική ανάλυση της συμπεριφοράς αναλύεται στα εξής βήματα:

1ο ΒΗΜΑ (παρούσα κατάσταση)

2ο ΒΗΜΑ (γιατί το κάνει)

3ο ΒΗΜΑ (χρονική διάρκεια της συμπεριφοράς)

4ο ΒΗΜΑ (αντικατάσταση συμπεριφοράς με λειτουργική συμπεριφορά – Α.Π.Ε.)

Είναι πολύ σημαντικό να αλλάξει το πλαίσιο λειτουργίας όχι μόνο της ειδικής αλλά κυρίως της γενικής εκπαίδευσης, έτσι ώστε αυτή η πολύ ιδιαίτερη και πολυπληθής πλέον κατηγορία παιδιών να ενταχθεί ισότιμα στο εκπαιδευτικό μας σύστημα και αργότερα ως ενήλικες στο κοινωνικό σύνολο.

*Ο Δρ Κώστας Λολίτσας είναι Σύμβουλος Α΄ ειδικής αγωγής στο ΙΕΠ (Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής)

Η Παγκόσμια Ημέρα Αυτισμού (World Autism Awareness Day) καθιερώθηκε με απόφαση της γενικής συνέλευσης του ΟΗΕ την 1η Νοεμβρίου 2007 και αποφασίστηκε να γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 2 Απριλίου, αρχής γενομένης από το 2008. Σκοπός της είναι να ενημερώσει την παγκόσμια κοινή γνώμη για τον αυτισμό και τα βήματα που πρέπει να γίνουν για την ομαλή ένταξη των αυτιστικών ατόμων στην κοινωνία.

Ο αυτισμός είναι μια πολύπλοκη νεύρο-ψυχιατρική διαταραχή, που εμποδίζει την ομαλή ανάπτυξη του ανθρώπου και απομονώνει τον πάσχοντα από τον υπόλοιπο κόσμο. Εκδηλώνεται πριν από την ηλικία των 3 ετών και διαρκεί για όλη τη ζωή. Εμφανίζεται πολύ πιο συχνά στα αγόρια, σε μια αναλογία 3-4 αγόρια προς 1 κορίτσι. Υπολογίζεται ότι 535.000 άνθρωποι σ’ όλο τον κόσμο πάσχουν από αυτισμό.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Βογινδρούκας Ι., Sherratt D., Οδηγός εκπαίδευσης παιδιών με διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές, Ταξιδευτής, Αθήνα 2006

Tony Attwood, The complete guide to Asperger’s Syndrome, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2009

Κλαίρη Συνοδινού, Ο Παιδικός Αυτισμός, Καστανιώτης, Αθήνα 2007

Ευφροσύνη Καλύβα, Αυτισμός: Εκπαιδευτικές και θεραπευτικές προσεγγίσεις, Παπαζήσης, Αθήνα 2005

Ελένη Χ. Γκονέλα, Αυτισμός, Αίνιγμα και πραγματικότητα: Από τη θεωρητική προσέγγιση στην εκπαιδευτική παρέμβαση: Για γονείς, εκπαιδευτικούς γενικής και ειδικής αγωγής και νηπιαγωγούς, Οδυσσέας, Αθήνα 2006

Sarah Lennard-Brown, Αυτισμός, Σαββάλας, Αθήνα 2004

Μαγδαληνή Χίτογλου-Αντωνιάδου, Αυτισμός – Ελπίδα, University Studio Press, 2000

Συλλογικό Έργο, Πανελλήνιος Σύλλογος Λογοπεδικών, Αυτισμός, Θέσεις και προσεγγίσεις, Ταξιδευτής, Αθήνα 2007

Carol Gray, Κοινωνική προσαρμογή: Οδηγός για αυτιστικά παιδιά και παιδιά με Σύνδρομο Asperger, Σαββάλας, Αθήνα 2003

Kathleen Ann Quill, Διδάσκοντας αυτιστικά παιδιά. Τρόποι για να αναπτύξετε την επικοινωνία και την κοινωνικότητα, Έλλην, Αθήνα 2005

Cathrine Faherty, Τι σημαίνει για μένα, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2003