Ελματζόγλου Αλεξάνδρα, Δασκάλα Δημοτικής Εκπ/σης
Οι περισσότεροι μαθητές διαβάζουν με άνεση, σχεδόν αυτόματα, χωρίς να έχουν συνείδηση των στροφών που παίρνει το μυαλό τους. Ωστόσο, αυτό που ονομάζουμε ανάγνωση ή διάβασμα είναι ίσως η πιο περίπλοκη λειτουργία που ζητούμε από τον εγκέφαλό μας να επιτελέσει. Η ολοκληρωμένη λειτουργία της ανάγνωσης περιλαμβάνει δύο λειτουργίες: την αποκωδικοποίηση (αναγνώριση των γραπτών συμβόλων) και την κατανόηση. Επομένως, η ανάγνωση θα μπορούσε να θεωρηθεί ως το γινόμενο των δυο αυτών λειτουργικών παραγόντων:
ΑΝΑΓΝΩΣΗ = ΑΠΟΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗ x ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ
Αυτό σημαίνει ότι, αν οποιοσδήποτε από τους δύο παράγοντες δε λειτουργεί πλήρως,
τότε το αποτέλεσμα δεν είναι ολοκληρωμένο και ο μαθητής αντιμετωπίζει δυσκολίες.
Όταν και οι δύο δυσλειτουργούν, τότε υπάρχει γενική αναγνωστική δυσκολία. Όταν υπάρχει δυσλειτουργία μόνο της αποκωδικοποίησης, τότε έχουμε περίπτωση ειδικής δυσλεξίας. Τέλος, όταν υπάρχει δυσλειτουργία μόνο της κατανόησης του προφορικού λόγου, τότε έχουμε περίπτωση υπερλεξίας.
Τα συμπτώματα της δυσλεξίας είναι ποικίλα:
* Αργή και διστακτική ανάγνωση.
* Συλλαβιστή, “κομπιαστή” ή μονότονη ανάγνωση.
* Χάσιμο της σειράς στο κείμενο.
* Παρατονισμός των λέξεων.
* Αγνόηση των σημείων στίξης. Ανάγνωση “χωρίς ανάσα”.
* Δυσκολίες στις πολυσύλλαβες και στις μη οικείες λέξεις.
* Αντικαταστάσεις συλλαβών π.χ. παιδί αντί πόδι, ποτίζω αντί μαυρίζω.
* Αντικατάσταση λέξεων από άλλες που έχουν την ίδια ή συγγενή σημασία π.χ. ποτάμι-νερό, δέντρο-ξύλο.
* Πρόσθεση φθόγγων ή συλλαβών σε μια λέξη π.χ. πανολοπλία αντί πανοπλία.
* Δυσκολία στα συμπλέγματα συμφώνων π.χ. πένω αντί πλένω.
* Παράλειψη ή επανάληψη μικρών λέξεων, όπως : και, να, το.
* Καθρεφτική ανάγνωση μικρών λέξεων π.χ. αχ-χα, αν-να, νωπό-πονώ.
* Λαθεμένη προφορά φωνηέντων π.χ. κόνω-κάνω.
* Δυσκολίες στην αναγνωστική κατανόηση, όταν η ανάγνωση γίνεται από το ίδιο το παιδί.
Δεν είναι βέβαια απαραίτητο να συνυπάρχουν όλα τα συμπτώματα για να χαρακτηριστεί ένα άτομο ως δυσλεξικό, ούτε όμως είναι αρκετό ένα και μόνο σύμπτωμα για να δικαιολογήσει το χαρακτηρισμό.
Μερικά πρακτικά εργαλεία αξιολόγησης της ανάγνωσης που μπορεί να φανούν χρήσιμα τόσο στους εκπαιδευτικούς όσο και στους γονείς είναι τα εξής:
Η άτυπη καταγραφή ανάγνωσης, η οποία απαρτίζεται από καταλόγους λέξεων (10-20 λέξεις) και κείμενα (25-200 λέξεις ανάλογα με την τάξη). Η δοκιμασία αυτή ολοκληρώνεται, όταν μετά την καταγραφή των αναγνωστικών λαθών του μαθητή ακολουθούν ερωτήσεις κατανόησης του κειμένου.
Η καταγραφή των λαθών ανάγνωσης. Η βασική διαδικασία είναι η εξής: επιλέγεται ένα αρκετά μεγάλο και με ολοκληρωμένο νόημα κείμενο, στο οποίο πιστεύουμε ότι ο αναγνώστης θα κάνει τουλάχιστον 25 λάθη. Ενώ αυτός διαβάζει, σημειώνονται τα λάθη. Οι τύποι λαθών μελετώνται, αποκωδικοποιούνται και ερμηνεύονται ώστε να εκπονηθεί το κατάλληλο πρόγραμμα διδασκαλίας.
Ακόμη μια πολύ καλή πρακτική για τον έλεγχο της συνολικής κατανόησης ενός κειμένου είναι η αναδιήγηση. Η ανάκληση του κειμένου από το παιδί πρέπει να είναι αβίαστη για να μας δώσει τον ακριβή τρόπο με τον οποίο αυτό οργάνωσε τις πληροφορίες που πήρε από την ανάγνωση που έκανε.
Η βαθμολόγηση και η ερμηνεία της αναδιήγησης ακολουθεί τέσσερα βήματα:
Πρώτο βήμα: Χωρίζουμε το κείμενο σε κομμάτια – μονάδες.
Δεύτερο βήμα: Φτιάχνουμε μια αριθμημένη λίστα των ξεχωριστών μονάδων με τη σειρά που εμφανίζονται.
Τρίτο βήμα: Αποτιμούμε τη σημασία κάθε μονάδας βάζοντας τον αριθμό 1 στην πιο σημαντική, 2 στην επόμενη και 3 στην λιγότερο σημαντική μονάδα.
Τέταρτο βήμα: Καταγράφουμε τη σειρά με την οποία το παιδί ανακαλεί τις μονάδες του κειμένου.
Τέλος, μπορεί να χρησιμοποιηθεί η δοκιμασία συμπλήρωσης ελλιπούς πρότασης. Στην μέθοδο αυτή μπορεί να δίνονται δύο ή τρεις εναλλακτικές λύσεις, όταν υπάρχουν λέξεις με συναφή σημασία προς τη ζητούμενη ή να μην δίνεται καμία εναλλακτική λύση, εφόσον δεν υπάρχουν λέξεις που θα μπορούσαν να καλύψουν εναλλακτικά το κενό.
Η έγκαιρη ανίχνευση των αναγνωστικών δυσκολιών αποτελεί το πρώτο και καθοριστικότερο βήμα για την παροχή βοήθειας προς τους συγκεκριμένους μαθητές. Μετά τον ακριβή εντοπισμό των εκπαιδευτικών αναγκών, είναι δυνατό να εκπονηθεί το αντίστοιχο εκπαιδευτικό πρόγραμμα, το οποίο ανταποκρινόμενο στις ανάγκες αυτές μπορεί να αποδειχθεί πολύτιμο για το μέλλον των μαθητών.
Ακολουθείστε το iPaidia στο Google News