Όπως δηλώνει η παθολόγος- λοιμωξιολόγος, επίκουρη καθηγήτρια ΕΚΠΑ στην Γ’ Πανεπιστημιακή Παθολογική Κλινική του νοσοκομείου «Η ΣΩΤΗΡΙΑ» και επιστημονική υπεύθυνη του post covid ιατρείου Γαρυφαλλιά Πουλάκου, είναι επιτακτική ανάγκη να παρακολουθούνται σε βάθος χρόνου όσοι έχουν νοσήσει από Covid19, διότι δεν είναι λίγοι οι ασθενείς που παρουσιάζουν εμμένοντα συμπτώματα, για αρκετό καιρό,

Σε συνέντευξη της στο Πρακτορείο Fm και στην εκπομπή της Τάνιας Η. Μαντουβάλου «104,9 ΜΥΣΤΙΚΑ ΥΓΕΙΑΣ», επικαλούμενη πρόσφατη μελέτη, που εντοπίζει σοβαρή έκπτωση των γνωσιακών λειτουργιών, 4-5 μήνες μετά από ελαφριά νόσηση, εκφράζει την ανησυχία της για τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της νόσου. «Ενδεχομένως στο μέλλον με κάποια πρωτόκολλα που θα βγουν και κάποιους αλγορίθμους, θα είναι δυνατόν αυτοί οι άνθρωποι να παρακολουθούνται και από τους γιατρούς της ΠΦΥ», λέει χαρακτηριστικά και εξηγεί λεπτομερώς πώς λειτουργεί το post covid ιατρείο, υπόδειγμα θα έλεγε κανείς, στο νοσοκομείο που σηκώνει το μεγαλύτερο βάρος αυτής της πανδημίας εδώ και ένα χρόνο.

Η κυρία Πουλάκου μιλάει, μεταξύ άλλων, για τις διαφορές που εντοπίζει στους ασθενείς σε σχέση με το πρώτο κύμα, για το ρόλο που έχουν παίξει οι μεταλλάξεις στη νόσηση, για την ανοσία, για το πόσο καιρό μπορεί κανείς να είναι ήσυχος μετά το δεύτερο «τσίμπημα», καθώς επίσης για το αν οι γαργάρες μειώνουν τελικά το ιικό φορτίο, αλλά και για το αν οι γυναίκες που προσπαθούν να τεκνοποιήσουν επιτρέπεται να κάνουν το εμβόλιο.

 

Ερ: Τι διαφορές βλέπετε από τον περασμένο Μάρτιο σε ηλικίες, βαρύτητα νόσησης, χρόνο νοσηλείας;

Απ: Η ηλικία έχει κατέβει πλέον πολύ χαμηλά. Οι άρρωστοι που νοσηλεύουμε στην κλινική μας, έχουν περίπου μέση ηλικία τα 55 έτη.

 

Ερ: Και στη ΜΕΘ είναι τόσο χαμηλές οι ηλικίες ;

Απ: Ναι και στη ΜΕΘ. Οι ηλικίες είναι πια πολύ χαμηλότερες και μάλιστα υπάρχουν νέα άτομα χωρίς προδιαθεσικούς παράγοντες. Εικοσάρηδες και τριανταπεντάρηδες που αυτή τη στιγμή είναι διασωληνωμένοι. Επίσης μία άλλη διαφορά σε σχέση με πέρσι είναι η ταχύτητα με την οποία «τρέχουν» τα συμπτώματα που φέρνουν τον ασθενή στο νοσοκομείο. Είναι πολύ πιο γρήγορη. Δηλαδή ο άρρωστος δεν έχει το περιθώριο να περιμένει έξι, επτά, δέκα μέρες στο σπίτι. Συνήθως η επιδείνωση έρχεται πολύ νωρίτερα, δεύτερη, τρίτη, τέταρτη μέρα. Ενώ στο πρώτο κύμα η επιδείνωση που απαιτούσε εισαγωγή ήταν κατά κανόνα μετά την εβδομάδα. Όσον αφορά το χρόνο νοσηλείας έχει κάπως μειωθεί, κι αυτό πιστεύουμε ότι είναι αποτέλεσμα της καλύτερης ικανότητας που έχουμε πλέον να τους θεραπεύουμε, αλλά και της χαμηλότερης ηλικίας. Δεν έχουμε πια τους 80άρηδες, καθώς αυτή η ηλικιακή ομάδα φαίνεται ότι προστατεύεται από το εμβόλιο. Και οι 80άρηδες που είχαμε στην αρχική φάση, είχαν περισσότερα προβλήματα υγείας και οι νοσηλείες τους τραβούσαν μακρύτερα.

 

Ερ: Η βαρύτητα της νόσησης συνδέεται με την ηλικία;

Απ: Δεν μπορούμε να πούμε. Η ηλικία και οι συννοσηρότητες κάνουν βαρύτερη τη νόσο. Αυτή την ώρα έχουμε χαμηλότερες ηλικίες. Η βαρύτητα δεν μπορώ να σας πω ότι είναι μικρότερη ή μεγαλύτερη.

 

Ερ: Στο Σωτηρία υπάρχει επάρκεια σε οξυγόνο;

Απ: Το δικό μας το νοσοκομείο επειδή έχει αυτή την εξειδίκευση στις αναπνευστικές παθήσεις, ήταν πάρα πολύ καλά εξοπλισμένο για την ανάγκη παροχής οξυγόνου, άρα για την ώρα δεν υπάρχει κάποιο πρόβλημα. Στο νοσοκομείο μας όσα είναι τα κρεβάτια τόσες είναι και οι παροχές οξυγόνου. Δηλαδή 333 κρεβάτια συμπεριλαμβανομένων και των 84 κλινών ΜΕΘ.

 

Ερ: Υπάρχει περίπτωση κάποιος να μολυνθεί συγχρόνως από δύο μεταλλάξεις. Ή σε δεύτερο χρόνο από διαφορετική μετάλλαξη; Και τι γίνεται σε αυτές τις περιπτώσεις;

Απ: Ένα άτομο που θα νοσήσει από covid19, για ένα χρονικό διάστημα περίπου ένα τρίμηνο είναι αρκετά προστατευμένο και δεν έχουν αναφερθεί πολλές λοιμώξεις διεθνώς, που να έχουν εμφανιστεί σε αυτό το διάστημα. Όμως, αυτά τα δεδομένα έχουν βγει με το παλιό στέλεχος. Δεν ξέρουμε αν αυτή η δυναμική είναι ακριβώς ίδια, εάν κυκλοφορήσει κι επικρατήσει ένα στέλεχος μεταλλαγμένο που έχει πολύ μεγάλη διαφορά από το αρχικό. Εκεί ενδεχομένως οι άνθρωποι να μην είναι παντελώς προστατευμένοι. Αυτό είναι κάτι που φοβόμαστε για αυτό και λέμε ότι πρέπει σε κάθε περίπτωση να τηρούνται τα μέτρα ατομικής προστασίας, ακόμα και αν κάποιος έχει νοσήσει.

 

Ερ: Που σημαίνει ότι κάποιος εμβολιασμένος μπορεί να κολλήσει εκ νέου με άλλη μετάλλαξη και να νοσήσει βαριά;

Απ: Για τους εμβολιασμένους ο κίνδυνος είναι μικρότερος, γιατί τα δεδομένα αυτή τη στιγμή δείχνουν ότι τα εμβόλια που έχουμε στα χέρια μας είναι δραστικά στις περισσότερες από τις μεταλλάξεις που έχουν επικρατήσει αυτή τη στιγμή. Άρα ίσως παραπάνω φόβο έχει αυτός που πέρασε φυσική νόσηση. Παρόλα αυτά έχουμε πάντα την αγωνία ποιο θα είναι το μεταλλαγμένο στέλεχος που θα επικρατήσει τους επόμενους μήνες. Δεν μπορούμε να είμαστε 100% σίγουροι για τίποτε και αφοριστικοί.

 

Ερ: Η νόσηση από τη βρετανική μετάλλαξη είναι πιο βαριά;

Απ: Οι πρώτες πληροφορίες που είχαμε από τα διεθνή δεδομένα, έλεγαν ότι είναι πολύ πιο μεταδοτική, αλλά η νόσηση δεν είναι πιο βαριά.

 

Ερ: Στην κλινική πράξη το διαπιστώνετε αυτό;

Απ: Εμείς, όπως σας είπα, αυτό που βλέπουμε είναι η ταχύτερη επιδείνωση.

 

Ερ: Πόσο καιρό μπορεί να είναι ήσυχος κάποιος που έκανε τη δεύτερη δόση του εμβολίου πριν από δύο εβδομάδες;

Απ: Έρχονται συνεχώς νέα δεδομένα. Φαίνεται πως για ένα εξάμηνο υπάρχει επαρκής ανοσία, και πιθανότατα όσο ο χρόνος περνάει και βλέπουμε τα δεδομένα από τους πρώτους πληθυσμούς που εμβολιάστηκαν, αυτό το διάστημα μπορεί να φτάνει και στο έτος.

 

Ερ: Ποια είναι η εκτίμηση σας για την ανοσία; Θα κάνουμε εμβόλιο κάθε χρόνο, κάθε τρία, ή κάθε πέντε;

Απ: Μέχρι ώρας τα δεδομένα δείχνουν ότι μάλλον θα χρειαστούμε κάποιον επανεμβολιασμό. Η αίσθηση μου είναι ότι θα είναι μετά το έτος. Αλλά δεν ξέρουμε ακόμα αν αυτός ο εμβολιασμός θα γίνει για να μας ενισχύσει την υπάρχουσα ανοσία, που έχουμε αποκτήσει από το πρώτο εμβόλιο, ή μήπως χρειαστεί και το επόμενο εμβόλιο να εμπεριέχει στοιχεία από τους καινούργιους ιούς, τις μεταλλάξεις δηλαδή που θα έχουν επικρατήσει. Θα είμαστε δηλαδή κοντά στη λογική του εμβολίου της γρίπης.

 

Ερ: Γυναίκες που θέλουν να μείνουν έγκυες και κάνουν είτε φυσική είτε τεχνητή προσπάθεια, μπορούν να κάνουν το εμβόλιο;

Απ: Φυσικά και πρέπει να κάνουν το εμβόλιο, γιατί η φυσική νόσηση μπορεί να έχει πολύ μεγαλύτερες συνέπειες. Τα εμβόλια δεν έχουν καμία αντένδειξη σε πληθυσμό ο οποίος σκοπεύει να τεκνοποιήσει και είναι κάτι το οποίο σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να το αποτρέπουμε.

 

Ερ: Μειώνουν οι γαργάρες το ιικό φορτίο σε κάποιον που νοσεί;

Απ: Υπάρχουν κάποιες μελέτες που δείχνουν ότι το να κάνει κανείς έκπλυση της βλενογόνου του στόματος ή και της μύτης, μπορεί να μειώσουν το φορτίο. Μέχρι ώρας όμως δεν έχουμε κάποια μελέτη που να δείχνει ότι αυτή η πρακτική οδηγεί σε τεράστια μείωση του φορτίου της νόσου. Ως εκ τούτου δεν είναι κάτι που μπορούμε να το συστήσουμε σε όλο τον πληθυσμό.

 

Ερ: Είστε υπεύθυνη του post covid ιατρείου. Γνωρίζουμε ότι κάποια συμπτώματα επιμένουν καιρό μετά. Υπάρχουν νέα δεδομένα σε σχέση με αυτό;

Απ: Είναι ένα πολύ καινούργιο πεδίο η αναγνώριση των προβλημάτων στον ασθενή που νόσησε από κορονοιό. Εμείς επικεντρωνόμαστε στο τι κατάλοιπα έχει αφήσει ο ιός. Ξεκινάμε με ένα γενικό έλεγχο, ο οποίος περιλαμβάνει και τις θυρεοειδικές ορμόνες. Σε κάποιους έχουμε βρει ήπιες διαταραχές της θυρεοειδικής λειτουργίας, και τους παραπέμπουμε στις αντίστοιχες ειδικότητες. Ελέγχουμε κατά περίπτωση με τη συνεργασία των πνευμονολόγων με μία επαναληπτική αξονική τομογραφία, κι εφόσον έχουμε ενδείξεις ότι παραμένουν βλάβες, παραπέμπουμε για λειτουργικό έλεγχο της αναπνοής. Επίσης υπάρχει μία ομάδα συμπτωμάτων τα οποία μπορεί να επιμένουν επί μακρόν. Σε μία σημαντική ομάδα ασθενών επιμένουν γύρω στο τρίμηνο, και σε μερικούς περνάνε και το τρίμηνο, οπότε μιλάμε για long covid, όπως απαντάται στη βιβλιογραφία. Κατά κανόνα τα συμπτώματα αυτά είναι βήχας, ταραχές του ύπνου (ειδικά το πρώτο μήνα απαντάται σε ένα ποσοστό ασθενών μέχρι 20%) πόνοι στα χέρια, τα πόδια, τις αρθρώσεις, και διαταραχές της συγκέντρωσης, στις οποίες έχει εστιάσει περισσότερο η διεθνής εμπειρία. Όπως μάλιστα το χαρακτηρίζουν οι πρώην ασθενείς είναι σαν ένα νέφος μέσα στο μυαλό τους.

 

Ερ: Κάθε πότε επισκέπτεται το post covid ιατρείο κάποιος που παίρνει εξιτήριο;

Απ: Ο προγραμματισμός είναι να μας έρθει στις 4-6 εβδομάδες για πρώτη φορά και σε αυτό το ραντεβού προγραμματίζουμε μία αξονική τομογραφία στους τρεις μήνες και αναλόγως με τα ευρήματα της πρώτης και της δεύτερης εξέτασης, κάποιους τους ξαναφέρνουμε. Επίσης δίνουμε μεγάλο βάρος στην εκτίμηση των γνωσιακών τους λειτουργιών. Δίνουμε κάποια ερωτηματολόγια με ψυχομετρικές δοκιμασίες, και αν βλέπουμε ότι το σκορ τους είναι ανησυχητικό, τους παραπέμπουμε για παρακολούθηση στην Α Ψυχιατρική Κλινική του ΕΚΠΑ. Είναι κάτι που το εφαρμόζουμε από την πρώτη μέρα για να μπορέσουμε να δούμε κάποιες κλίμακες κατάθλιψης. Και μάλιστα αυτή η έγνοια μας επιβεβαιώθηκε, γιατί υπάρχει μία πρόσφατη μελέτη που έρχεται από το Εκουαδόρ, όπου παρατηρήθηκε σε αυτό τον μικρό πληθυσμό τον τόσο καλά οργανωμένο, ότι αυτοί που νόσησαν από ελαφρό covid στο σπίτι, είχαν μεγάλη έκπτωση των γνωσιακών τους λειτουργιών τέσσερις με πέντε μήνες μετά. Αυτή η μελέτη μάς δημιουργεί ένα άγχος για το τι προβλήματα μπορεί να βγάλει αυτή η νόσος. Αυτοί οι άνθρωποι πρέπει να παρακολουθούνται σε βάθος χρόνου. Ενδεχομένως στο μέλλον με κάποια πρωτόκολλα που θα βγουν και κάποιους αλγορίθμους, αυτά θα είναι δυνατόν να παρακολουθούνται και από τους γιατρούς της ΠΦΥ.