Το κάπνισμα εκτός από τις τεκμηριωμένες αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία, προκαλεί και σημαντικές οικονομικές επιβαρύνσεις στα συστήματα υγείας.
Το άμεσο και έμμεσο κόστος στην Ελλάδα υπολογίζεται σε 3,4 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως, ποσό κατά πολύ υψηλότερο απ’ αυτό που αντιστοιχεί για παθήσεις, όπως η νοσογόνος παχυσαρκία και ο διαβήτης.
Στην χώρα μας το 51,2% των ανδρών και το 25,7% των γυναικών παραμένουν καπνιστές.

Κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου που παραχώρησε η Ελληνική Πνευμονολογική Εταιρεία, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καπνίσματος (31/5), ο πρόεδρος της, Πνευμονολόγος, συντονιστής διευθυντής στο Νοσοκομείο «Η Σωτηρία», Μιχάλης Τουμπής, επεσήμανε ότι, «το κάπνισμα αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες επιβάρυνσης του φορτίου νοσηρότητας, διεθνώς. Με βάση στοιχεία από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), το 12% των θανάτων των ενηλίκων άνω των 30 ετών συνδέεται με το κάπνισμα, ενώ οι θάνατοι που σχετίζονται με το κάπνισμα στο σύνολό τους υπερβαίνουν τα 6 εκατομμύρια, ετησίως. Κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα, το κάπνισμα οδήγησε σε περίπου 100 εκατομμύρια θανάτους, ενώ σύμφωνα με τις προβλέψεις του ΠΟΥ, ο αριθμός αυτός ενδέχεται να εκτοξευτεί σε 1 δισεκατομμύριο θανάτους για τον 21ο αιώνα, εάν η υφιστάμενη τάση συνεχιστεί. Το κάπνισμα ευθύνεται για περίπου 90% των θανάτων από καρκίνο του πνεύμονα, ενώ 15 τύποι καρκίνου έχουν συνδεθεί άμεσα με το κάπνισμα (μεταξύ αυτών ο καρκίνος του οισοφάγου, στόματος, παγκρέατος και πνεύμονα)».

Αντιστοίχως, στην Ελλάδα, περίπου 18,1% των θανάτων σε ενήλικες άνω των 35 ετών που καταγράφονται, ετησίως, αποδίδονται στο κάπνισμα, ενώ συνολικά 19.094 άτομα πεθαίνουν από ασθένειες σχετιζόμενες με το κάπνισμα κάθε χρόνο.

Σε ότι αφορά δε τα άτομα με ιστορικό οξέος στεφανιαίου επεισοδίου, όταν εκτίθενται σε παθητικό κάπνισμα έχουν κατά 61% αυξημένο κίνδυνο για επαναλαμβανόμενο καρδιακό επεισόδιο κατά τη διάρκεια των 30 πρώτων ημερών μετά τη νοσηλεία, σε σχέση με αυτούς που δεν εκτίθενται. Αξίζει να σημειωθεί ότι στις χώρες που εφαρμόστηκε ο αντικαπνιστικός νόμος σε 1,5 χρόνο, καταγράφηκε μείωση των εμφραγμάτων του μυοκαρδίου από 10,3% έως 45%. Επίσης, στην Αγγλία μετά από 3 χρόνια εφαρμογής του νόμου οι εισαγωγές για σοβαρές παροξύνσεις άσθματος μειωθήκαν κατά 4,9%.

Στην Ελλάδα, σε παθητικό κάπνισμα εκτίθενται το 52,3% των ενηλίκων στους χώρους εργασίας, το 72,2% στα εστιατόρια, το 65,7% στο σπίτι και το 90% των νέων επίσης στο σπίτι.

Σύμφωνα με τον Κώστα Αθανασάκη, Οικονομολόγο Υγείας της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας (ΕΣΔΥ), «το κάπνισμα επιβαρύνει με σοβαρό κόστος τα συστήματα υγείας αλλά και την κοινωνία εν γένει. Στις ΗΠΑ, το κόστος του καπνίσματος υπερβαίνει τα 289 δισ. δολάρια, εκ των οποίων τα 133 δισ. αντιστοιχούν σε άμεσο ιατρικό κόστος, ενώ τα υπόλοιπα σχετίζονται με την απώλεια παραγωγικότητας. Στην ΕΕ οι δαπάνες που σχετίζονται με το κάπνισμα ανέρχονται στο 1-1,5% του ΑΕΠ των χωρών. Στην Ελλάδα, η δαπάνη υγείας για σχετιζόμενες με το κάπνισμα παθήσεις αναλογεί στο 14% της συνολικής δαπάνης υγείας, φτάνοντας περίπου στα 3,4 δισ. ευρώ, ετησίως. Η δαπάνη αυτή αντιστοιχεί στο 14,4% των συνολικών δαπανών υγείας, ποσό κατά πολύ υψηλότερο από το αντίστοιχο για παθήσεις, όπως η νοσογόνος παχυσαρκία (€1,2 δισ. ετησίως), ο διαβήτης (€2,3 δισ. ετησίως)».

Αύξηση της τιμής των προϊόντων καπνού προτείνουν οι ειδικοί

Υπό το φως των δεδομένων της νοσηρότητας αλλά και της «οικονομικής αιμορραγίας» που βιώνει το κράτος, οι ειδικοί προτείνουν μεταξύ άλλων μέτρων, την αύξηση της τιμής των προϊόντων καπνού, στο ευρύτερο πλαίσιο για τη μείωση του καπνίσματος.

Μελέτη του ΙΟΒΕ σχετική με τα έσοδα της φορολόγησης στην Ελλάδα, έδειξε ότι το σύνολο των φορολογικών εισπράξεων από προϊόντα καπνού κυμάνθηκε στα 3,2 – 3,8 δισ. ευρώ, ετησίως την περίοδο 2011-2013. Μια αύξηση κατά 12,5% στην τρέχουσα τιμή των προϊόντων καπνού, θα έδινε επιπλέον έσοδα περί τα 455 εκατ. ευρώ, τα οποία θα αυξάνονταν σε 1,1 δισ. ευρώ, αν καταπολεμάτο το λαθρεμπόριο στα προϊόντα καπνού.

Επιπλέον, μία αύξηση της τάξης των 2 ευρώ στην τιμή του πακέτου στην Ελλάδα, θα είχε ως αποτέλεσμα 460.000 λιγότερους καπνιστές, 150.000 λιγότερους νέους, που θα ξεκινούσαν το κάπνισμα, και 235.000 αποφευχθέντες πρόωρους θανάτους σχετιζόμενους με το κάπνισμα σε βάθος χρόνου.

Περαιτέρω, η αυστηρή εφαρμογή του αντικαπνιστικού νόμου, παράλληλα με τις προληπτικές παρεμβάσεις στα σχολεία, μπορεί να ενισχυθεί από την καλύτερη ενημέρωση του κοινού για τα Ιατρεία Διακοπής Καπνίσματος που λειτουργούν σε όλα τα δημόσια νοσοκομεία της χώρας.

Στοιχεία από πρόσφατη έρευνα της Ελληνικής Πνευμολογικής Εταιρείας, έδειξαν ότι οι καπνιστές δε γνωρίζουν τι είναι τα ιατρεία διακοπής και πώς μπορούν να τα προσεγγίσουν. Συγκεκριμένα μόνο το 20% όσων θέλουν να διακόψουν μπορεί να κάνει μια οργανωμένη προσπάθεια, η οποία όμως συχνά δε γίνεται με επιστημονικά αποδεδειγμένους τρόπους, αλλά με ηλεκτρονικό τσιγάρο, βελονισμό, ύπνωση, τσίχλες κ.λπ.

Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τα ιατρεία διακοπής καπνίσματος να εμφανίζουν πτώση στην αναγνωρισιμότητα τους, η οποία στηρίζεται στη συζήτηση από στόμα σε στόμα. Επιπλέον, επικρατούν λάθος αντιλήψεις για το κόστος της θεραπείας, τη διάρκεια της αλλά και την πλήρη άγνοια, πολλές φορές, για την αποτελεσματικότητα των θεραπευτικών επιλογών.

Αξίζει, πάντως να σημειωθεί ότι, τα ιατρεία διακοπής καπνίσματος στην Ελλάδα, έχουν τη μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα στην Ευρώπη.

Τέλος, οι ειδικοί επισημαίνουν την ανάγκη αποζημίωσης του κόστους των φαρμάκων για τη διακοπή του καπνίσματος από τα ασφαλιστικά ταμεία.

Ως γνωστόν, αν και κατά καιρούς έχουν γίνει σχετικές εξαγγελίες από το πουργείο Υγείας, σήμερα τα φάρμακα για τη διακοπή του καπνίσματος δεν αποζημιώνονται, αν και χορηγούνται μόνο για 2-3 μήνες.

Υπάρχουν τρεις κατηγορίες φαρμάκων πρώτης γραμμής: τα φάρμακα υποκατάστασης της νικοτίνης, η βουπροπιόνη, και η βαρενικλίνη. Η βαρενικλίνη αποτελεί το πιο αποτελεσματικό από τα τρία και δεν έχει καμιά αντένδειξη σε συγχορήγηση με άλλα φάρμακα, ενώ έχει δειχθεί ότι αποτελεί μια οικονομικά αποδοτική λύση από πλευράς κόστους-αποτελέσματος.

Στην Ελλάδα, σύμφωνα με φαρμακο-οικονομική μελέτη που ανακοινώθηκε στο συνέδριο της ΕΣΔΥ το 2014, η αποζημίωση ενός πλήρους κύκλου θεραπείας τριών μηνών με βαρενικλίνη (6 πακέτα σκευάσματος) θα κόστιζε 215 ευρώ, ανά άτομο. Η αποζημίωση για διακοπή καπνίσματος με βαρενικλίνη για 10.595 άτομα που προτίθενται να κόψουν το κάπνισμα (με βάση στοιχεία ιστορικών πωλήσεων, την περίοδο 2008-2010) θα κόστιζε σήμερα 2,3 εκατομμύρια ευρώ στο κράτος. Αυτό θα οδηγούσε στην επιτυχή διακοπή καπνίσματος 2.585 ασθενών, στην αποφυγή νοσηλειών και εξοικονόμηση δαπανών ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης.

Η φαρμακευτική αγωγή με βαρενικλίνη ως μέρος ενός οργανωμένου προγράμματος διακοπής του καπνίσματος αποζημιώνεται από το Σύστημα Υγείας ή ασφαλιστικούς φορείς στην Αγγλία, Βέλγιο, Ιρλανδία, Ολλανδία, Σουηδία, Φινλανδία, Ελβετία, Καναδά, και Αυστραλία.