Έως 20% του παιδικού καρκίνου μπορεί να είναι γενετικός

Έως 20% των καρκίνων στην παιδική ηλικία, πιθανώς να έχουν γενετικό υπόστρωμα. Και αυτό είναι ένα πεδίο καινούργιας έρευνας που αποτελεί την επόμενη μέρα, καθώς όπως λέει ο παιδίατρος, αιματολόγος – ογκολόγος Βασίλειος Παπαδάκης, η γενετική διερεύνηση αρχίζει να αποκτά νόημα, γιατί μεταξύ άλλων κατευθύνει τη θεραπεία.

Ο αντιπρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Παιδιατρικής Αιματολογίας – Ογκολογίας, μιλάει στο Πρακτορείο FM και στην εκπομπή της Τάνιας Η. Μαντουβάλου «104,9 ΜΥΣΤΙΚΑ ΥΓΕΙΑΣ» με αφορμή τη σημερινή Παγκόσμια Ημέρα κατά του Παιδικού Καρκίνου.

Όπως αναφέρει, ο παιδικός καρκίνος είναι σπάνιος και η πιο συχνή μορφή του, που φθάνει στο 30% είναι η οξεία λεμφοβλαστική λευχαιμία, η οποία εμφανίζεται σε ηλικίες 2,4,6 χρόνων με πολύ καλά ποσοστά επιβίωσης κοντά στο 90%.

Ερωτώμενος για τη συσχέτιση της εξωσωματικής γονιμοποίησης με κακοήθειες στα παιδιά, ο διευθυντής του τμήματος Παιδιατρικής Αιματολογίας Ογκολογίας στο Νοσοκομείο Παίδων «Η Αγία Σοφία», αναφέρεται στις προϋποθέσεις που υπάρχουν σε κάθε χώρα, στα φάρμακα που από το 2000 έχουν αλλάξει, αλλά και στις απειροελάχιστες πιθανότητες κινδύνου «για τις οποίες όμως ο γιατρός θα πρέπει να ενημερώνει τα ζευγάρια».

Ο κ. Παπαδάκης μιλάει ακόμη για τη συσχέτιση κακοηθειών της χοληδόχου κύστης και του παγκρέατος με την εφηβική παχυσαρκία, τις νέες θεραπείες, αλλά και το υψηλό επίπεδο αντιμετώπισης του παιδικού καρκίνου στην Ελλάδα.

Ακολουθεί ολόκληρο το κείμενο της συνέντευξης που παραχώρησε ο παιδίατρος, αιματολόγος – ογκολόγος Β. Παπαδάκης στο Πρακτορείο Fm και στη δημοσιογράφο Τάνια Η. Μαντουβάλου

Σε τι ποσοστό απαντάται ο παιδικός καρκίνος, ποια είναι η πιο συνήθης μορφή και ποια είναι η μέση ηλικία που διαγιγνώσκεται ένα παιδί;

Μία οποιαδήποτε κακοήθεια στην παιδική ηλικία είναι ένα σπάνιο νόσημα. Στην Ελλάδα κάθε χρόνο έχουμε περίπου 300-350 καινούργια περιστατικά. Συχνότερη μορφή παιδικού καρκίνου που αγγίζει το 30% είναι η οξεία λεμφοβλαστική λευχαιμία. Μετά ακολουθούν όγκοι του κεντρικού νευρικού συστήματος, του εγκεφάλου δηλαδή, νευροβλάστωμα, λεμφώματα και άλλα. Η οξεία λεμφοβλαστική λευχαιμία, διαγιγνώσκεται σε ηλικίες 2-4-6 χρόνων. Όμως, απαντάται και σε άτομα άνω των 80. Ωστόσο στα παιδιά η έκβαση είναι καλύτερη και το ποσοστό επιβίωσης είναι πάνω από 80%, κοντά στο 90%.

Υπάρχουν πρώιμα συμπτώματα που μπορεί να χτυπούν καμπανάκι στον παιδίατρο;

Συνήθως δεν υπάρχουν ειδικά συμπτώματα, όπως άλλωστε και στις περισσότερες κακοήθειες. Όμως στους όγκους του κεντρικού νευρικού συστήματος, μπορεί να υπάρχουν νευρολογικά προβλήματα όπως πχ πρωινοί έμετοι, διαταραχή προσωπικότητας, πάρεση κλπ. Επίσης στο λέμφωμα μπορεί να υπάρχει μία διόγκωση σε κάποιο σημείο, πχ διόγκωση λεμφαδένων, που να παραμένει και να εντοπίζεται ακόμα και με ψηλάφιση.

Μπορεί ο παιδικός καρκίνος να είναι γενετικός;

Ναι. Δεν αφορά απαραίτητα «κληροδότημα» των γονέων. Μπορεί να είναι και κάτι νέο που δημιουργήθηκε στο έμβρυο. Όμως, αποτελεί πεδίο καινούργιας έρευνας. Πάντα είχαμε το ερώτημα, «μα γιατί ένα παιδάκι να αναπτύξει μία κακοήθεια;». Με τις γνώσεις που έχουμε αυτή τη στιγμή, πιθανώς έως ένα 20% των παιδικών καρκίνων, να αφορούν ένα γενετικό υπόστρωμα. Είναι κάτι το οποίο το διερευνούμε, καθώς έχει σημασία όχι μόνο για το ίδιο το παιδί και την οικογένεια του, αλλά και για τους γονείς, που ενδεχομένως θελήσουν να κάνουν ένα δεύτερο παιδί.

Τι νεότερο έχουμε από πλευράς θεραπειών και τι ρόλο παίζουν στη μετέπειτα ζωή του ενήλικα;

Μέχρι στιγμής είχαμε χημειοθεραπεία, ακτινοθεραπεία, χειρουργείο. Τώρα υπάρχουν ανοσολογικής βάσης θεραπείες, στοχευμένες θεραπείες, θεραπείες που ενεργοποιούν το ίδιο το ανοσοποιητικό σύστημα του ασθενούς. Αυτές έχουν τα δικά τους θέματα όσον αφορά αποτελεσματικότητα και πιθανές τοξικότητες. Όμως, είμαστε ήδη σε μία νεότερη εποχή. Στην εποχή των CAR-T CELLS, τα οποία έχουν αναπτυχθεί για τη λευχαιμία, αλλά θα τα δούμε και σε πολλά άλλα νοσήματα. Και μάλιστα στην περίπτωση της οξείας λεμφοβλαστικής λευχαιμίας, αν παλαιότερα δίναμε μερικούς μήνες ζωής στους ασθενείς, τώρα με αυτές τις θεραπείες ένα ποσοστό πάνω από 50%, είναι χρόνια εκτός νόσου και σε καλή γενική κατάσταση. Η εν λόγω θεραπεία ξεκίνησε από τα παιδιά. Αυτή τη στιγμή είναι διαθέσιμη στην Ελλάδα. Και στο «Αγία Σοφία» η Μονάδα Μεταμόσχευσης είναι έτοιμη να την εκτελέσει σε όποιο ασθενή το χρειαστεί.

Γνωρίζουμε πως είναι μία πολύ ακριβή θεραπεία, όπως κάθε τι καινούργιο. Με ποιες διαδικασίες θα χορηγείται;

Μέχρι τώρα δεν έχει προκύψει παιδιατρικός ασθενής. Το κόστος είναι σε επίπεδο 300-400 χιλιάδων ευρώ ανά χρήση και φαίνεται ότι πιθανόν επειδή δεν έχει δοθεί τιμή ακόμη, να εξαρτηθεί και από την αποτελεσματικότητα της στην Ελλάδα, όπως και σε άλλες χώρες. Σε δύο ενήλικες που έχει δοθεί, εξ όσων γνωρίζω, εφαρμόστηκαν οι διαδικασίες υψηλού κόστους του ΕΟΠΥΥ. Το σίγουρο είναι ότι δεν υπάρχει πάντως αυτή τη στιγμή διαδικαστικό πρόβλημα αν χρειαστεί να χορηγηθεί.

Πώς κρίνετε την αντιμετώπιση του παιδικού καρκίνου στη χώρα μας;

Έχουμε κάνει πάρα πολύ μεγάλες προσπάθειες σε περίοδο λιτότητας με λίγους γιατρούς και νοσηλευτικό προσωπικό. Τα αποτελέσματα που έχουμε τόσο στο τμήμα μας στο Παίδων Αγία Σοφία, όσο και αλλού, είναι πολύ υψηλά και εφάμιλλα των ευρωπαϊκών. Κι επειδή πάντα τίθεται το ερώτημα, αν κάποιος ασθενής χρειαστεί κάτι το εξειδικευμένο, που δεν υπάρχει εδώ , εμείς ξεκινάμε τη διαδικασία να του χορηγηθεί στο εξωτερικό αν χρειάζεται.

Μελέτη από το πανεπιστήμιο της Μινεσότα που δημοσιεύτηκε στο «JAMA Pediatrics» το 2019, η μεγαλύτερη του είδους της, αναφέρει ότι τα παιδιά που έχουν γεννηθεί με εξωσωματική έχουν 28% μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξουν εμβρυικούς καρκίνους και 2,5 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο για καρκίνο του ήπατος. Σε άλλες μελέτες η εξωσωματική έχει σχετιστεί με την παιδική λευχαιμία.

Καταρχάς έχει υπάρξει διαχρονικά ένα «σήμα» ότι ενδέχεται η υποβοηθούμενη αναπαραγωγή συνολικά να σχετίζεται με αυξημένη κακοήθεια στα παιδιά. Εξαρτάται για ποια χώρα μιλάμε και με τι προϋποθέσεις. Πχ στη χώρα μας γνωρίζουμε γυναίκες που έχουν κάνει πάρα πολλές προσπάθειες. Στην Αγγλία το σύστημα επιτρέπει λίγες προσπάθειες. Διαχρονικά από τα τέλη του ‘90 μέχρι σήμερα, τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για αυτές τις τεχνικές, έχουν αλλάξει. Άρα κάτι που βρήκαμε στις αρχές του 2000 μπορεί να μην ισχύει σήμερα. Το θέμα είναι ότι ακόμα και αν δώσουμε ένα ποσοστό αύξησης, πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας ότι η κακοήθεια στα παιδιά είναι πολύ σπάνια. Δηλαδή πχ αν είναι 0,0001 και γίνει 0,00015 αυτό σημαίνει ότι αυξήθηκε 50%, αλλά δεν παύει να είναι κάτι το σπάνιο. Οπότε είναι καλό να ενημερώνονται τα ζευγάρια από το γιατρό ότι υπάρχει μία τέτοια πιθανότητα, και από εκεί και πέρα να κρίνουν τι τους είναι περισσότερο ωφέλιμο, ή σημαντικό να αντιμετωπίσουν: Ατεκνία ή μία πιθανότητα προβλήματος στο παιδί που θα γεννηθεί, που δεν είναι απαραίτητα μόνο κακοήθεια.

O καρκίνος στην παιδική ή εφηβική ηλικία συσχετίζεται με την παχυσαρκία, όπως συμβαίνει με τους ενήλικες;

Μία πολυκεντρική μελέτη που δημοσιεύτηκε πριν από δυο εβδομάδες στο «Journal of the Nation Cancer Institute» συσχετίζει αύξηση ειδικών κακοηθειών, όπως αυτές της χοληδόχου κύστης και του παγκρέατος, με την παχυσαρκία, όχι σε παιδιά, αλλά σε εφήβους και νεαρούς ενήλικες. Δεν παύουν αυτές οι κακοήθειες να είναι σπάνιες, είναι όμως κάτι το οποίο παρακολουθούμε.

Ποια θεωρείτε ότι είναι η επόμενη μέρα για τον παιδικό καρκίνο;

Φτάνουμε σε μία εποχή που η γενετική διερεύνηση αρχίζει να αποκτά νόημα γιατί κατευθύνει την θεραπεία. Επίσης είμαστε σε μία περίοδο που ελπίζουμε ότι οι νεότερες θεραπείες θα μειώσουν τις άμεσες αλλά και τις απώτερες τοξικότητες. Γιατί πάντα ο στόχος είναι να δώσουμε σωστή θεραπεία, όση λιγότερη χρειάζεται, και να μπορέσουμε να αποδώσουμε αυτά τα παιδιά, τους εφήβους και τους νεαρούς ενήλικες στην κοινωνία, για να συνεχίσουν τη ζωή τους χωρίς προβλήματα.