Όταν η καρδιά ”χάνει” παλμούς τότε εμφυτεύεται ο βηματοδότης ο οποίος αποτελείται από ένα μικρό ηλεκτρικό κύκλωμα και μία μπαταρία φυλαγμένα σε μεταλλικό περίβλημα και επικοινωνεί με την καρδιά.
Ειδικά ηλεκτρόδια (καλώδια) που ξεκινούν από τον βηματοδότη και καταλήγουν στη δεξιά κοιλία ή ταυτόχρονα στη δεξιά κοιλία και στο δεξιό κόλπο.
Ο βηματοδότης αισθάνεται τα φυσιολογικά ερεθίσματα και όταν αντιληφθεί ότι δεν υπάρχουν ενεργοποιείται.

Αν ένα ηλεκτρόδιο μόνο καταλήγει στη δεξιά κοιλία ομιλούμε για μονοεστιακό βηματοδότη αν υπάρχουν δύο ηλεκτρόδια για διεστιακό. Οι μονοεστιακοί βηματοδότες εξασφαλίζουν τη λειτουργία των κοιλιών και την επιβίωση αφού η λειτουργία των κόλπων είναι συμπληρωματική των κοιλιών.

Διεστιακός ΒηματοδότηςΟι διεστιακοί βηματοδότες εξασφαλίζοντας και τη λειτουργία των κόλπων προσφέρουν καλύτερη κοιλιακή πλήρωση και απόδοση. Η ωφέλεια των διεστιακών βηματοδοτών είναι μεγαλύτερη στην περίπτωση συνυπάρχουσας καρδιακής ανεπάρκειας. Οι βηματοδότες ρυθμίζονται εξωτερικά με τηλεμετρία για τη συχνότητα που θα λειτουργούν, την ισχύ του ερεθίσματος και την ευαισθησία στην αντίληψη καρδιακού ερεθίσματος. Οι διάφορες ρυθμίσεις μπορεί να αλλάζουν αν χρειάζεται οποτεδήποτε μετά την τοποθέτηση. Μερικοί βηματοδότες έχουν την ικανότητα να αυτορυθμίζονται αξιοποιώντας φυσιολογικές μεταβολές του οργανισμού. Έτσι επιταχύνουν τη λειτουργία τους όταν το χρειάζεται ο οργανισμός ή περιορίζουν την ισχύ του ερεθίσματος στην ελάχιστη δυνατή τιμή εξοικονομώντας ενέργεια (και επομένως παράταση της ‘ζωής’ τους).

Κάθε βηματοδότης πρέπει να ελέγχεται για τη σωστή λειτουργία του περιοδικά συνήθως μία φορά το χρόνο. Πολλές βηματοδοτικές συσκευές έχουν ενσωματωμένο σύστημα παρακολούθησης και καταγραφής του ρυθμού και έτσι αντλούμε πολύτιμες αρρυθμιολογικές πληροφορίες. Το διάστημα μεταξύ δύο εκτιμήσεων βραχύνεται σε 6μηνο ή και 3μηνο όσο πλησιάζουμε στην εξάντληση της μπαταρίας του βηματοδότη, για να αναγνωρισθεί και αντικατασταθεί έγκαιρα. Η αντικατάσταση είναι απλούστερη από την αρχική εμφύτευση αφού δεν αλλάζουν τα ηλεκτρόδια αλλά μόνο η κεντρική συσκευή. Οι σύγχρονες συσκευές έχουν πολυετή βίο (5-10 χρόνια).

Γενικά ο τεχνητός βηματοδότης μπορεί να επηρεαστεί από τα μαγνητικά πεδία. Συνήθως υπάρχει σήμα που ειδοποιεί ότι ο χώρος που ακολουθεί είναι επικίνδυνος για ανθρώπους με τεχνητό βηματοδότη .

Στην καθημερινή ζωή μικρούς μαγνήτες έχουν τα ακουστικά τα οποία δεν πρέπει να τα πλησιάζουμε πιο κοντά από 3 εκατοστά, τα κινητά τηλέφωνα που δεν πρέπει επίσης να τα πλησιάζουμε σε επαφή και καλύτερα να χρησιμοποιούνται από την αντίθετη του βηματοδότη πλευρά. Αντίθετα η χρήση μαγνητικών τομογράφων και ζυγαριών μέτρησης σωματικού λίπους είναι επικίνδυνη. Το έντονο ηλεκτρικό πεδίο μπορεί επίσης να επηρεάσει, οι συνήθεις όμως ηλεκτρικές οικιακές συσκευές δεν έχουν πρόβλημα (τηλεοράσεις, ραδιόφωνα, υπολογιστές, πλυντήρια, κουζίνες, σεσουάρ, ξυριστικές μηχανές κλπ). Αν και επιτρέπεται η διέλευση από τα μηχανήματα των αεροδρομίων καλύτερα να την αποφεύγουμε ή να περνάμε πολύ γρήγορα. (το μηχάνημα μπορεί να ‘κτυπήσει’ από το μέταλλο της θήκης του βηματοδότη.