Τα είναι μια από τις τρεις μεγάλες γιορτές του δωδεκαημέρου μαζί με τα Χριστούγεννα και την Πρωτοχρονιά και μια από τις μεγαλύτερες γιορτές της Ορθόδοξης Εκκλησίας.

Γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 6 Ιανουαρίου και είναι μια από τις επίσημες αργίες του κράτους.

Πόσοι από εμάς όμως γνωρίζουμε τι γιορτάζουμε;

Τι γιορτάζουμε τα Θεοφάνια

Την ημέρα των Θεοφανίων έγινε η βάπτιση του Χριστού από τον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο ή Βαπτιστή.

Εκτός όμως από το Άγιο Βάπτισμα, γιορτάζουμε κάτι σημαντικότερο.

Σύμφωνα με τις μαρτυρίες τριών εκ των τεσσάρων Ευαγγελιστών και συγκεκριμένα του Ματθαίου, του Μάρκου και του Λουκά την στιγμή της Βάπτισης ακούστηκε από τον ουρανό η φωνή του Θεού να λέει:

Στην ουσία δηλαδή γιορτάζουμε αυτή τη μοναδική ταυτόχρονη εμφάνιση της Αδιαίρετης Αγίας Τριάδας.

Άλλωστε η λέξη Θεοφάνια βγαίνει από τις λέξεις “Θεός” + “Φαίνομαι” ακριβώς επειδή ο Θεός εμφανίστηκε (φάνηκε) στη Γη και με τις τρεις μορφές του (Πατήρ, Υιός, Άγιο Πνεύμα).

Γιατί λέγονται και Φώτα

Η μεγάλη γιορτή των Θεοφανίων είναι ευρέως γνωστή και ως εορτή των Φώτων.

Όπως αναφέραμε και πιο πάνω, κατά τη στιγμή της Βάπτισης του Χριστού εμφανίστηκαν όλες οι μορφές της Αγίας Τριάδας, γεγονός που κατέστησε το μυστήριο της Βάπτισης ιδιαίτερα σημαντικό.

Σύμφωνα λοιπόν με τον Γρηγόριο Ναζιανζηνό (γνωστός και ως Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος), το Θείο Βάπτισμα του Χριστού αποτελεί μια γιορτή φωτισμού ολόκληρης της ανθρωπότητας.

Έτσι προέκυψε η εναλλακτική ονομασία Φώτα ή των Φώτων.

Τα έθιμα των Θεοφανίων

Όπως όλες οι μεγάλες γιορτές, έτσι και τα Φώτα συνοδεύονται από μια σειρά από έθιμα και παραδόσεις. Οι πιο γνωστές από αυτές είναι:

Ο Αγιασμός των υδάτων και το πιάσιμο του Σταυρού
Κάθε χρόνο μετά την πρωινή λειτουργία, οι ιερείς αγιάζουν τα νερά (πχ θάλασσες, ποτάμια, λίμνες κλπ) πετώντας μέσα έναν σταυρό.

Σύμφωνα με το έθιμο, οι πιστοί βουτάνε για να πιάσουν τον σταυρό και μάλιστα όποιος καταφέρει να τον πιάσει θεωρείται ότι θα πάρει την ευλογία του και θα έχει καλή τύχη.

Ο Αγιασμός των σπιτιών
Μετά τον αγιασμό των υδάτων οι ιερείς, κυρίως στα χωριά, περνούν από τα σπίτια των κατοίκων και τα ραντίζουν με αγιασμό, δηλαδή με αγιασμένο νερό για να διώξουν τα κακά πνεύματα.

Στις μεγάλες πόλεις τον αγιασμό αναλαμβάνουν συνήθως οι ίδιοι οι κάτοικοι των σπιτιών.

Το πλύσιμο των εικόνων στα αγιασμένα νερά
Σε κάποιες περιοχές μετά τον αγιασμό πολλοί άνθρωποι συνηθίζουν να πλένουν τις εικόνες ή άλλα αντικείμενα (σκεύη, εργαλεία κλπ) στα αγιασμένα νερά (θάλασσες, λίμνες, ποτάμια).

Αυτό γίνεται, σύμφωνα με την παράδοση, για να ανακτήσουν τα αντικείμενα αυτά, μέσω του αγιασμένου νερού, τη δύναμη που έχασαν με την πάροδο του χρόνου.

Μάλιστα αφού τελειώσουν το πλύσιμο πρέπει να πετάξουν το νερό σε μέρος που δεν πρόκειται να πατηθεί από άνθρωπο.

Ο χορός των καλικάντζαρων

Σε κάθε περιοχή της Ελλάδας συναντάμε και μια διαφορετική εκδοχή του μύθου αυτού.

Το κοινό χαρακτηριστικό είναι ότι σε όλες τις περιπτώσεις οι καλικάντζαροι είναι μικρά σκανταλιάρικα όντα που τους αρέσει να κάνουν ζημιές.

Σύμφωνα με τον μύθο, ζουν στο κέντρο της γης όπου πριονίζουν τον κορμό που την κρατάει. Κατά τη διάρκεια των γιορτών βγαίνουν στην επιφάνεια. ο λόγος και ο τρόπος που ανεβαίνουν διαφέρει από περιοχή σε περιοχή.

Σε κάποιες περιοχές θεωρείται ότι αρπάζουν όποιον τριγυρνά τη νύχτα και χορεύουν μαζί του μέχρι εξάντλησης (χορός των καλικάντζαρων).

Μετά τον αγιασμό των σπιτιών επιστρέφουν στο κέντρο της γης όπου βρίσκουν τον κορμό να έχει επανέλθει στην αρχική του κατάσταση και ξαναρχίζουν το πριόνισμα.