Τι είναι τελικά είδηση στα Μέσα Ενημέρωσης;

Πρώτη είδηση η υπόθεση συζυγοκτονίας στην Καβάλα, δεύτερη είδηση ένα δολοφονικό «τροχαίο» στην Μονεμβασιά, τρίτη είδηση η παιδοκτονία στην Πάτρα, τέταρτη είδηση ο πόλεμος στην Ουκρανία, πέμπτη οι εκλογές συνέδρων στο ΠΑ.ΣΟ.Κ. – Κίνημα Αλλαγής, έκτη είδηση η επίσκεψη του πρωθυπουργού σε αραβική χώρα.

Του Νίκου Τσούλια

Και φυσικά, όλες οι πρώτες τρεις ειδήσεις με ρεπορτάζ, αναλύσεις, μαρτυρίες μέχρι εξαντλήσεως των τηλεθεατών. Η υπόθεση της Πάτρας μάλιστα είναι στην πρώτη γραμμή της ειδησεογραφίας εδώ και πολλές ημέρες.

Δέχομαι ότι όλα αυτά είναι σημαντικά. Αλλά θέλω να θέσω κάποια απλά ερωτήματα. Πώς γίνεται η αξιολόγηση και η ιεράρχηση των ειδήσεων; Γιατί το μείζον κοινωνικό θέμα της ακρίβειας και της ανεργίας δεν γίνεται ποτέ είδηση και δεν αποτελεί αντικείμενο ευρύτερου διαλόγου στα Μ.Μ.Ε., πού οφείλεται (έχει ξεκινήσει πολύ πριν τον πόλεμο), τι κάνει η κυβέρνηση κλπ;

Γιατί δεν τίθενται τα ζητήματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που αφορούν τόσο πολύ τη χώρα μας και το μέλλον μας; Γιατί δεν γίνεται καν μνεία για την κατάσταση στα νοσοκομεία, για την εγκατάλειψη των σχολείων, για τα προβλήματα της αγροτικής οικονομίας, για το μείζον θέμα του τουρισμού και των δυσκολιών των εργαζόμενων στον τομέα αυτό;

Οι απαντήσεις που «δίνονται» είναι οι εξής. Τα γενικά κοινωνικά ζητήματα είναι συνεχή και σταθερά. Γιατί να αποτελέσουν είδηση; Οι δολοφονίες συγκεντρώνουν το ενδιαφέρον του κόσμου. Γιατί να μη του δώσουμε αυτό που ζητούν οι τηλεθεατές; «Αίμα και σπέρμα» δεν είναι το πρώτο πεδίο αναφοράς στα κοινωνικά μέσα δικτύωσης;

Φαίνονται λογικές οι απαντήσεις αλλά όμως δεν είναι. Τα ΜΜΕ και ιδιαίτερα η τηλεόραση έχουν εδώ και πολλά χρόνια μετασχηματιστεί. Γίνονται όλο και πιο πολύ μέσα χειραγώγησης. Αποσπούν συνειδητά τους πολίτες από τα προβλήματά τους, από τις ανησυχίες τους και από τις επιδιώξεις τους. Υπηρετούν τις πολλαπλές δομές της εξουσίας.

Μέσα από την οικονομική σχέση με τις κυβερνήσεις τις βοηθούν με τον πιο έντεχνο αλλά και με τον πιο προκλητικό τρόπο. Καλλιεργούν τον ανορθολογισμό και την υποκουλτούρα. Μεταδίδουν την είδηση μιας δολοφονίας με τρόπο πραμάτειας πάγκων της λαϊκής. Έχουν δε βάλει και επώνυμους σχολιαστές, για να περνάνε την πολιτική ορθότητα, το πώς πρέπει να προσλάβουν το γεγονός οι τηλεθεατές!

Θα συνεχίσει κάποιος στο πνεύμα των προηγούμενων απαντήσεων. «Δες άλλο κανάλι». Η ανταπάντηση είναι εύκολη. Όλα λίγο – πολύ έτσι λειτουργούν. «Μη βλέπεις ειδήσεις από την τηλεόραση». Ναι, αλλά οι συχνότητες είναι δημόσιο αγαθό και όχι περιουσιακό στοιχείο των

καναλαρχών.

Και το πιο σημαντικό. Ο συγκεκριμένος τρόπος διαμόρφωσης της ειδησεογραφίας στρεβλώνει τις πραγματικές ανάγκες των πολιτών και παράλληλα τους χειραγωγεί σε μια υποκουλτούρα αποδοχής της συγκεκριμένης οικονομικής και κοινωνικής πραγματικότητας δηλαδή παθητικής αποδοχής της δύσκολης κατάστασής των και στόμωσης κάθε λογικής συμμετοχής τους σε κοινωνικούς και σε πολιτικούς αγώνες.

Τα κρατικά μέσα ενημέρωσης είναι πιο ψύχραιμα. Δεν πουλάνε «αίμα και σπέρμα». Έχουν ποιοτικά προγράμματα. Προφανώς έχουν κυβερνητική εξάρτηση αλλά ως έναν βαθμό την θεωρούμε αναμενόμενη και την «αποφλοιώνουμε».

Συμπερασματικά, το ερώτημα είναι το εξής. Είδηση είναι αυτή που γράφει ή λέει ο / η δημοσιογράφος; Κάποτε ίσχυε σε σημαντικό βαθμό – τότε που υπήρχε ελεύθερη και μαχητική δημοσιογραφία. Γεμάτος γεγονότα είναι ο κόσμος μας. Το κρίσιμο ζήτημα είναι το εξής. Πώς αξιολογούνται, πώς ιεραρχούνται, πώς (και αν) δημοσιοποιούνται και πώς χρωματίζονται. Και εδώ οι απαντήσεις δεν είναι καθόλου ικανοποιητικές. Και φυσικά, υπάρχει το μείζον θέμα της παραπληροφόρησης…

Και πάλι τίθεται το μείζον ζήτημα της παιδείας και της πνευματικής καλλιέργειας των πολιτών, της προαγωγής της κριτικής σκέψης και του ορθολογισμού. Να μπορούν να ερμηνεύουν και να μην καταναλώνουν ό,τι τους προσφέρεται. Γιατί είδηση δεν είναι πάντα ό,τι φωτίζει αλλά και ό,τι συσκοτίζει και χειραγωγεί.

Σε κάθε περίπτωση, τα ΜΜΕ αποτελούν ένα πεδίο «δημόσιου διαλόγου» και πρέπει να μας απασχολήσει η ποιότητα των ειδήσεών τους και των προγραμμάτων τους. Να αναρωτηθούμε γιατί δεν τίθενται τα μείζονα κοινωνικά προβλήματα, οι διεκδικήσεις των εργαζόμενων, εκπομπές για την κλασική μουσική, για την τέχνη, για το βιβλίο, για την λογοτεχνία, για την επιστήμη κλπ.