Η κρίση του κορονοϊού υποχρέωσε τους πάντες να κλείσουν, και τα βιβλιοπωλεία και οι εκδοτικές επιχειρήσεις δεν θα μπορούσαν να αποτελέσουν, βεβαίως, την εξαίρεση στον κανόνα. Τι ακριβώς συμβαίνει αυτή τη στιγμή στην αγορά του βιβλίου και με ποιον τρόπο αντιμετωπίζονται τα τεράστια προβλήματα τα οποία έχουν προκύψει;

Τα βιβλιοπωλεία παραμένουν με τα ρολά κατεβασμένα, και μόνη λύση μοιάζει να είναι οι ηλεκτρονικές πωλήσεις, ενώ τα τρία συνεργαζόμενα εκδοτικά σωματεία, η Ένωση Ελληνικού Βιβλίου (ΕΝΕΛΒΙ), ο Σύνδεσμος Εκδοτών Βιβλίου Αθηνών (ΣΕΒΑ) και ο Σύλλογος Εκδοτών Επιστημονικών Βιβλίων (ΣΕΕΒΙ) έχουν αποστείλει στους αρμόδιους υπουργούς Οικονομικών και Ανάπτυξης επιστολή, όπου υπολογίζουν ότι οι πωλήσεις θα παρουσιάσουν πτώση μέχρι και 80% (κι αυτό μόνο αν τα μέτρα περιορισμού ισχύσουν για δύο μήνες).

Στην επιστολή τους οι εκδότες θέτουν κρίσιμα αιτήματα, μεταξύ των οποίων είναι να διευθετηθούν τα ζητήματα των φορολογικών υποχρεώσεων με μετάθεση των καταβολών κεφαλαίου και τόκων σε τράπεζες, να ανασταλούν για τρεις μήνες οι φορολογικές και ασφαλιστικές υποχρεώσεις, να παγώσουν οι ρυθμίσεις σε εφορία και ασφαλιστικά ταμεία για έξι μήνες και να επιδοτηθούν για τη μισθοδοσία τους όσες επιχειρήσεις αποδεικνύουν πτώση τζίρου άνω του 30%. Κάποια αιτήματα, όπως το τελευταίο, έχουν ικανοποιηθεί, άλλα μένει ακόμη να συζητηθούν.

Πώς βιώνουν, όμως, οι άνθρωποι της εκδοτικής αγοράς την έγκλειστη καθημερινότητά τους, τι φοβούνται και τι ελπίζουν για το μέλλον, τι κάνουν με τις ηλεκτρονικές πωλήσεις και πώς θα συνεχίσουν με την παραγωγή τους; Απαντήσεις στο ΑΠΕ-ΜΠΕ δίνουν τρεις εκδότριες, η Άννα Πατάκη, από τις εκδόσεις Πατάκη, η Εύα Καραϊτίδη, από τις εκδόσεις Εστία, και η Λίζα Σιόλα, από τις εκδόσεις Στερέωμα. Το κοινό μήνυμα είναι ότι εργοδότες και εργαζόμενοι στον χώρο των εκδόσεων αγωνίζονται με αποφασιστικότητα για την επιβίωσή τους, προσπαθώντας να βρουν λύσεις για τα άπειρα εμπόδια, τα οποία κανείς δεν είναι σε θέση να ξέρει αν θα τείνουν κάποια στιγμή να υποχωρήσουν ή αν, αντίθετα, θα πολλαπλασιαστούν (στην απευκταία περίπτωση που η υγειονομική και η οικονομική κρίση θα διαρκέσει παραπάνω από τα προβλεπόμενα).

«Είμαστε μόλις στις πρώτες μέρες του περιορισμού και η πτώση των πωλήσεών μας είναι ήδη της τάξης του 70%», λέει η Άννα Πατάκη: «Είχαμε πολλά βιβλία προγραμματισμένα για την περίοδο της άνοιξης και του καλοκαιριού, αλλά προσωρινά έχουμε αναστείλει την έκδοση και την κυκλοφορία τους – μέχρι να δούμε πώς θα εξελιχθεί η κατάσταση.

Συνεχίζουμε, πάντως, να δουλεύουμε από το σπίτι την προγραμματισμένη μας παραγωγή ενώ για την παρούσα περίοδο θα αποτολμήσουμε μόνο μία έκδοση, βγάζοντας το βιβλίο του Paolo Giordano ”Περί μετάδοσης”, που αποτελεί μια πολυμερή προσέγγιση της πανδημίας του κορονοϊού: κοινωνική, ηθική και οικολογική. Τα βιβλία, πάντως, τα οποία έχουμε έτοιμα είναι πολύ δυνατά κι αν παραταθεί η κρίση δεν αποκλείεται να τα ρίξουμε στην αγορά.

Εκείνο που λειτουργεί σήμερα είναι η ηλεκτρονική αγορά, τόσο μέσω του ηλεκτρονικού βιβλιοπωλείου Πατάκη όσο και μέσω των άλλων ηλεκτρονικών βιβλιοπωλείων. Υπάρχουν τα e-books, που κάπως έχουν αυξηθεί, οι περισσότερες όμως ψηφιακές παραγγελίες αφορούν τα φυσικά βιβλία τα οποία αποστέλλονται με κούριερ. Στις ηλεκτρονικές, λοιπόν, πωλήσεις βλέπουμε πρώτον μια διεύρυνση της θεματικής γκάμας που ενδιαφέρει τους αναγνώστες και δεύτερον μια έκρηξη στη ζήτηση του παιδικού βιβλίου. Κι ας σκεφτούμε πως ενώ στο φυσικό βιβλιοπωλείο κάποια βιβλία ίσως να μη βρεθούν, και να πρέπει να γίνει ειδική παραγγελία, στο ηλεκτρονικό υπάρχουν όλες οι δυνατότητες για άμεση διάθεση. Όπως κι αν έχει, η ανθρωπότητα ζει τώρα μια δυστοπία και όλα είναι μπροστά μας. Χρειάζεται, σε κάθε περίπτωση, να δείξουμε όση ψυχραιμία μπορούμε».

Υπάρχει μια γενική, ραγδαία και κατακόρυφη πτώση των πωλήσεων, παρατηρεί από τη μεριά της και η Εύα Καραϊτίδη: «Δουλεύουμε μέσω των ηλεκτρονικών βιβλιοπωλείων κι εκείνο που βλέπουμε πως έχει εκτιναχθεί στα ύψη είναι η ”Μεγάλη χίμαιρα” του Μ. Καραγάτση (ίσως και εξαιτίας της ηλεκτρονικής ανάρτησης της θεατρικής παράστασης του έργου από το Θέατρο Πορεία), ενώ έντονο ενδιαφέρον υπάρχει και για όσες εκδόσεις μας αφορούν τη νεοελληνική πεζογραφική παράδοση και την αρχαιοελληνική γραμματεία. Από τις προτιμήσεις των αναγνωστών δεν λείπουν, πάντως, και τα μυθιστορήματα του Κούντερα και του Ουελμπέκ.

Η σημερινή κρίση μοιάζει να είναι χειρότερη από την προηγούμενη: η άλλη προχωρούσε αργά, η τωρινή ξεκίνησε με κλείσιμο εξαρχής των πάντων. Είμαι μέλος του ΔΣ της ΕΝΕΛΒΙ και επικοινωνούμε συνεχώς με τα αρμόδια υπουργεία, κι εκείνα με τη σειρά τους με τον διεθνή περίγυρο. Μιλάμε επίσης κάθε τόσο με τη Federation of European Publishers (FEP), για να ξέρουμε τι γίνεται στο εξωτερικό. Ευτυχώς το κράτος έδειξε πρόθυμο να βοηθήσει για τα ασφαλιστικά, τα φορολογικά και τα μισθοδοτικά των εκδοτών. Μένει τώρα να δούμε τι θα γίνει το πρόγραμμα του ”Εύδοξου” για τη διανομή των πανεπιστημιακών συγγραμμάτων, όπως και πώς θα αντιμετωπιστεί το θέμα της αύξησης των κομίστρων κάποιων κούριερ. Συνεχίζουμε από το σπίτι να δουλεύουμε όλη την προγραμματισμένη παραγωγή μας. Όσοι διάβαζαν, θα διαβάσουν και τώρα (δεν θα πρέπει μάλλον να περιμένουμε προσέλκυση νέων αναγνωστών) κι εμείς βασιζόμαστε πολύ τις ανατυπώσεις των παλαιότερων βιβλίων μας».

Η πανδημία πρόλαβε και το εκδοτικό πρόγραμμα της Λίζας Σιόλα: «Ετοιμαζόμασταν για την άνοιξη και το καλοκαίρι και τα αφήσαμε όλα στη μέση. Τα έτοιμα βιβλία μας περιμένουν τώρα στις αποθήκες. Αν η κρίση τραβήξει μέχρι τον Μάιο, υπάρχει το περιθώριο κάποιας διάσωσης. Αν πάμε παραπέρα, τότε όλα γίνονται απρόβλεπτα. Κι ύστερα είναι και το πώς ακριβώς θα είμαστε όταν θα βγούμε από την καραντίνα. Ζούμε μια δεύτερη μεγάλη κρίση και πάλι δεν είμαστε σε θέση να πούμε πολλά για το προϊόν μας, για το βιβλίο, εξαιτίας της χρόνιας έλλειψης στατιστικών στοιχείων.

Στη Γαλλία, για παράδειγμα, έχει δοθεί ορίζοντας για το μισό της εκδοτικής παραγωγής μετά τον κορονοϊό, εδώ δεν ξέρουμε το παραμικρό, ούτε για το πριν ούτε για το μετά. Δουλεύουμε με τα ηλεκτρονικά βιβλιοπωλεία, αλλά ήδη κάποια κούριερ έσπευσαν να κάνουν αυξήσεις των κομίστρων. Και, επίσης, είναι άλλο το φυσικό βιβλιοπωλείο, όπου ο πελάτης μπορεί να συμβουλευτεί ανά πάσα στιγμή τον βιβλιοπώλη, και άλλο το ηλεκτρονικό, όπου πρέπει να βρει κανείς τα πάντα μόνος του. Κατά τα άλλα, συνεχίζουμε να δουλεύουμε από το σπίτι όλα τα βιβλία που είχαμε προγραμματίσει για την άνοιξη και το καλοκαίρι, αλλά και για τη φθινοπωρινή και τη χειμερινή περίοδο, και ευελπιστούμε για το καλύτερο».

Ας σημειωθεί ότι στο ζήτημα της παράδοσης των ηλεκτρονικών παραγγελιών βιβλίων παρουσιάστηκε τις τελευταίες ημέρες ένα σοβαρό πρόβλημα καθώς εταιρεία ταχυμεταφορών κατηγορήθηκε ότι αύξησε τις τιμές των κομίστρων. Σε κοινή τους ανακοίνωση τα συνεργαζόμενα σωματεία ΕΝΕΛΒΙ, ΣΕΒΑ και ΣΕΕΒΙ καταγγέλλουν την εταιρεία και σημειώνουν: «Εν μέσω της πανδημίας του κορονοϊού και των πρωτοφανών συνθηκών που διανύουμε, την ώρα που άτομα, επιχειρήσεις, οργανώσεις και κυβερνήσεις συμπράττουν για να ξεπεραστεί όσο το δυνατόν ανώδυνα η κρίση και οι επιπτώσεις της, μια συγκεκριμένη εταιρεία βλέπει την παρούσα συγκυρία ως ευκαιρία να κερδοσκοπήσει και να στερήσει από το κοινωνικό σύνολο το βασικό μέσο απασχόλησης, διασκέδασης, μόρφωσης, ενημέρωσης: το βιβλίο».

Από την πλευρά του ο πρόεδρος της QUEST Συμμετοχών ΑΕ Θ. Φέσσας σε ό,τι αφορά τη θυγατρική εταιρεία ACS Courier ανέφερε σε απάντηση πως δεν θα ισχύσει η έκτακτη χρέωση που ανακοινώθηκε την 1η Απριλίου, σημειώνοντας: «Η εταιρεία μας σεβόμενη τις δύσκολες συνθήκες που έχουν δημιουργηθεί στην καθημερινότητα των καταναλωτών, θα καταβάλει κάθε προσπάθεια για την καλύτερη εξυπηρέτηση των πελατών της. Επίσης θα αξιολογήσει κατά τη διάρκεια του Απριλίου τα επιπλέον κόστη λειτουργίας που της επιβάλλουν οι ιδιαίτερες συνθήκες και θα αναθεωρήσει στη συνέχεια την τιμολογιακή της πολιτική».