Πολλές φορές ακούμε ότι δεν μπορείς να διδάξεις νέα κόλπα σε ένα γέρικο σκυλί και ότι ο ενήλικος νους δεν μπορεί να συλλάβει τις ίδιες πληροφορίες όπως το μυαλό ενός παιδιού. Πολλοί πιστεύουν ότι είναι αργά να μάθεις στα ενενήντα σου γραφή και ανάγνωση, όταν έχεις περάσει όλη σου τη ζωή αναλφάβητος.

Mελέτες ψυχολογίας και νευρολογίας δείχνουν ότι τέτοια επιτεύγματα είναι πιθανά και δεν αποτελούν εξαίρεση. Αν και μπορεί να αντιμετωπίσετε κάποιες επιπλέον δυσκολίες στα 30, στα 50, ή ακόμα και στα 90, ο εγκέφαλος διατηρεί ατόφια την ικανότητα μάθησης και κατάκτησης πολλών νέων ικανοτήτων όποια και αν είναι η ηλικία σας. Και η προσπάθεια για την κατάκτηση της νέας μάθησης μπορεί να σας βοηθήσει να διατηρήσετε τη διανοητική σας υγεία.

Η επικρατούσα άποψη για τη μειωμένη ικανότητα μάθησης όσο περνούν τα χρόνια στην πραγματικότητα έχει τις ρίζες της στον Αριστοτέλη, ο οποίος συνέκρινε την ανθρώπινη μνήμη με μία ταμπλέτα με κερί. Κατά τη γέννηση, το κερί ήταν ζεστό και μπορούσε με ευκολία να χαραχθεί αλλά μετά η θερμοκρασία του έπεφτε και ήταν πολύ δύσκολο να γράψει κανείς πάνω του. Ετσι η μνήμη περιοριζόταν με το πέρασμα των ετών.

Πολλές χιλιετίες αργότερα οι επιστήμονες κατάλαβαν ότι κάτι τέτοιο πρέπει να ισχύει. Οι νευροεπιστήμονες μάλιστα χρησιμοποίησαν μια λέξη προκειμένου να περιγράψουν την προσαρμοστικότητα του εγκεφάλου, τη νευροπλαστικότητα. Οσο μεγαλώνουμε, χάνουμε αυτή την ικανότητα. Τα παιδικά χρόνια είναι μία ιδιαίτερα κρίσιμη ηλικία προκειμένου να δημιουργηθούν νέες εντυπώσεις και άρα μάθηση. Στο τέλος αυτής της κρίσιμης περιόδου, τα κυκλώματα του εγκεφάλου σταθεροποιούνται και έτσι είναι πολύ δυσκολότερο να αποκτήσουμε νέες ικανότητες. Ωστόσο, στοιχεία περί του αντιθέτου έχουμε από τους ανθρώπους που μαθαίνουν μια δεύτερη γλώσσα. Τα νέα παιδιά που έρχονται σε μια καινούργια πατρίδα μαθαίνουν με πολύ μεγαλύτερη ευκολία τη γλώσσα συγκριτικά με τα μεγαλύτερα αδέλφια τους ή τους γονείς τους.

Η ιατρική φιλολογία είναι σήμερα γεμάτη από μελέτες που υποδεικνύουν ότι και οι ενήλικες μπορεί να καταφέρουν θαυμαστά πράγματα όσον αφορά την ικανότητα απομνημόνευσης, όπως το παράδειγμα ενός εβδομηντάχρονου που κατάφερε να μάθει τους 10.565 στίχους του «Χαμένου Παραδείσου» του Τζον Μίλτον. Τέτοια νευροπλαστικότητα δείχνει να βρίσκει ανταπόκριση και σε σύγχρονες μελέτες για την ανατομία του εγκεφάλου, αποκαλύπτοντας ότι ο ενήλικος εγκέφαλος είναι πολύ πιο γόνιμος από ό,τι πιστεύαμε μέχρι σήμερα και πιο ικανός να δημιουργήσει τις συνδέσεις που απαιτούνται για τη μάθηση.

Η διατήρηση σε καλή κατάσταση μοιάζει να είναι ιδιαίτερα σημαντική για τη διατήρηση της πλαστικότητας, καθώς οι ασκήσεις επιτρέπουν την απελευθέρωση νευροδιαβιβαστών και ορμονών που βοηθούν στη δημιουργία νέων νευρώνων και συνάψεων. Ακόμα και η απλή απουσία αυτοπεποίθησης μπορεί να είναι το μεγαλύτερο εμπόδιο, ιδιαίτερα για τους ανθρώπους που μαθαίνουν στις μεγαλύτερες ηλικίες, οι οποίοι μπορεί να φοβούνται περαιτέρω μείωση των διανοητικών τους ικανοτήτων.