Κάρεν Ούλινμπεκ: η πρώτη γυναίκα μαθηματικός που κερδίζει το Βραβείο Abel

Επιτέλους αναγνωρίστηκε! Η Κάρεν Ούλινμπεκ είναι η πρώτη γυναίκα που τιμάται με το βραβείο Abel των μαθηματικών. Προηγήθηκε το 2014 η βράβευση με το Fields Metal της Μαριάμ Μιρζαχανί αλλά χρειάστηκε να περάσουν πέντε χρόνια για να βραβευθεί μια ακόμη μαθηματικός με το άλλο πολύτιμο βραβείο της μαθηματικής επιστήμης.

Ποια είναι η Κάρεν Ούλινμπεκ, της οποίας οι εργασίες έδωσαν τροφή στην κβαντική φυσική και τιμήθηκε με το βραβείο Abel 2019;

Είναι η πρώτη γυναίκα επιστήμονας που έπειτα από μισό αιώνα μαθηματικής έρευνας και επιτευγμάτων τιμάται με την ανώτατη αυτή διάκριση. Ο πρόεδρος της επιτροπής ‘Αμπελ εξήρε το «θεμελιώδες έργο της στη γεωμετρική ανάλυση και τη gauge theory που άλλαξε ριζικά το μαθηματικό τοπίο. Οι πρωτοποριακές εργασίες της στον τομέα των μερικών διαφορικών εξισώσεων, της γεωμετρικής προέλευσης και στη θεωρία των ακεραίων συστημάτων καθώς και για τη καθοριστική επίδραση των αποτελεσμάτων της στην ανάλυση, στη γεωμετρία και στη μαθηματική φυσική», ανέφερε στην ανακοίνωση.

Πρωτοστάτης υπέρ της ισότητας των φύλων στις επιστήμες, η 76χρονη σήμερα Κάρεν Ούλινμπεκ, ομότιμη καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Τέξας στο ‘Οστιν, συνεχίζει την έρευνα στο Park City Mathematics Institute (PCMI) στο Institute for Advanced Study του Πρίνστον που έχει συνιδρύσει «για την κατάρτιση νέων ερευνητών και την προώθηση της αμοιβαίας κατανόησης των ενδιαφερόντων και των προκλήσεων στα μαθηματικά» αλλά και στο Πρόγραμμα Women and Mathematics (WAM) που συνίδρυσε το 1994, επίσης στο IAS, για τις γυναίκες και τα μαθηματικά.

Οι πολύτιμες εργασίες της συνέβαλαν στην πρόοδο της μαθηματικής επιστήμης αλλά αναγνωρίστηκαν πάρα πολύ αργά. Γεννημένη στο Κλίβελαντ, η Κάρεν Ούλινμπεκ ήταν λάτρης από μικρή ηλικία της ανάγνωσης κυρίως επιστημονικών βιβλίων. ‘Αρχισε να ασχολείται με τα μαθηματικά σχετικά αργά καθώς προτιμούσε τη φυσική. Παρουσίασε τη διατριβή της το 1968 σε ηλικία 26 ετών υπό τη διεύθυνση του μαθηματικού γεωμέτρη Richard Palais.

Οι εργασίες της στις μερικές διαφορικές εξισώσεις, τις θεωρίες Gauge –κυρίως στη θεωρία Yang-Mill– ή ακόμη στις εξισώσεις των μη γραμμικών κυμάτων συνέβαλαν καθοριστικά στον τομέα της φυσικής. Ο Βρετανός Τζιμ αλ-Χαλίλι, καθηγητής Θεωρητικής Φυσικής και μέλος της Βασιλικής Νορβηγικής Ακαδημίας εξέφρασε τη λύπη του που η αναγνώριση αυτή ήρθε τόσο αργά. «Η αναγνώριση των επιτευγμάτων της Κάρεν θα έπρεπε να είναι πολύ μεγαλύτερη γιατί το έργο της συνέβαλε σε ορισμένες προόδους στα μαθηματικά, που ήταν οι σημαντικότερες των τελευταίων 40 χρόνων».

Το βραβείο συνοδεύεται από οικονομικό έπαθλο 6 εκατομμυρίων νορβηγικών κορωνών (περίπου 620.000 ευρώ) και φέρει το όνομα του νορβηγού μαθηματικού Νιλς Χέντρικ Αμπελ (1802-1892). Ο βασιλιάς Χάραλντ Ε’ θα απονείμει το βραβείο στην Ούλινμπεκ σε επίσημη τελετή στις 21 Μαϊου στο ‘Οσλο.

Μέχρι σήμερα μόλις 19 γυναίκες έχουν βραβευτεί με Νόμπελ επιστημών –φυσικής, χημείας, ιατρικής– επί συνόλω 607 βραβείων που δόθηκαν μεταξύ 1901 και 2018 (η Μαρία Κιουρί βραβεύτηκε δύο φορές, με το Νόμπελ Φυσικής και Χημείας), σύμφωνα με την ιστοσελίδα των Νόμπελ).

Εκτός από το ετήσιο βραβείο ‘Αμπελ, το άλλο μεγάλο παγκόσμιο βραβείο των μαθηματικών που συχνά συγκρίνεται με το Νόμπελ είναι το Μετάλλιο Φιλντς που δίνεται κάθε τέσσερα χρόνια σε μαθηματικούς έως 40 ετών. Το βραβείο έχει δοθεί μια φορά σε γυναίκα, το 2014, στην 37χρονη Ιρανή Μαριάμ Μιρζαχανί , η οποία όμως έφυγε νωρίς, νικημένη από τον καρκίνο το 2017.

Ένα πρότυπο για τις νέες μαθηματικούς

Η Ούλινμπεκ υπήρξε η πρώτη μαθηματικός που εξελέγη στην Εθνική Ακαδημία Μαθηματικών των ΗΠΑ.

«Καταλαβαίνω ότι είμαι ένα πρότυπο για τις νέες μαθηματικούς. Αλλά είναι δύσκολο να είσαι πρότυπο. Αυτό που πρέπει να κάνεις είναι να δείξεις στους φοιτητές πόσο οι άνθρωποι μπορεί να είναι ατελείς και να πετυχαίνουν παρά ταύτα. Είμαι ίσως μια υπέροχη μαθηματικός και διάσημη γι’ αυτό, αλλά είμαι και πολύ ανθρώπινη», τονίζει.

«Θα ήταν εύκολο να πει κανείς είτε πολύ λίγα είτε πάρα πολλά για το παρελθόν. Εγώ ήμουν ένα τυχερό παιδί, μεγάλωσα σε ένα αισιόδοξο κλίμα μετά τον Β’΄Παγκόσμιο Πόλεμο. Παίζαμε στους λόφους της υπαίθρου στο βόρειο Νιού Τζέρσι, και προετοιμαζόμασταν για τις ευκαιρίες να γνωρίσουμε τον σπουδαίο κόσμο του πολιτισμού : την τέχνη, τη μουσική την επιστήμη, τη διανόηση. Η μητέρα μου, καλλιτέχνης ούσα, παραμένει μια μεγάλη επιρροή στη ζωή μου».

Σε άλλη συνέντευξη το 1997, η Ούλινμπεκ εξηγούσε κυρίως πως είχε βρει τη θεωρία της σχετικότητας του Αϊνστάιν πολύ δύσκολη, πως επέπλευσε χωρίς επιτυχία στα κύματα του σοκ και πως είχε την τάση να πλήττει με όλα τα πράγματα που καταλάβαινε. «Από μικρή ονειρευόμουν το μέλλον μου μέσα στην επιστήμη, στη φυσική συγκεκριμένα επηρεασμένη από τα κείμενα των μεγάλων φυσικών Φρεντ Χόιλ και Τζορτζ Γκάμοφ. Στο τέλος όμως με συνεπήρε η δομή, η κομψότητα και η ομορφιά των μαθηματικών».

Πηγή: Live Science, Le Monde