Το ρήμα «like» που στα αγγλικά μεταφράζεται ως μου αρέσει, ευχαριστιέμαι ή προτιμώ, μπήκε για τα καλά στις ζωές μας την τελευταία δεκαετία.
Όχι ότι δεν ήταν γνωστό και πριν, φυσικά, απλά μέχρι τότε ήταν απλά μια λέξη όπως πολλές πολλές άλλες του αγγλικού λεξιλογίου.

Όλα κουλ μέχρι εδώ, μέχρι που εμφανίστηκαν ο Mark Zuckerberg και το Facebook, ένα περίεργο site στο οποίο ο καθένας έκανε φίλους τους… φίλους του και μοιραζόταν μαζί τους μέσω του προφίλ του φωτογραφίες, βίντεο και status updates. Στο πλαίσιο της αλληλεπίδρασης αυτής, στους χρήστες προσφέρονταν δύο έξτρα δυνατότητες: το «like» και το «poke». Το δεύτερο, το «σκούντημα» δεν είχε πρακτικά καμία χρήση και κάπως έτσι μας άφησε χρόνους. To «like» από την άλλη όχι απλά έμεινε αλλά μέχρι που ενσωματώθηκε στη σύγχρονη ποπ κουλτούρα!

Με το «like» στο Facebook, ένας χρήστης υποδηλώνει ότι του αρέσει κάτι: ένα status update, μια εικόνα, ένα βίντεο, ένα γεγονός, μια δημοσίευση τέλος πάντων. Πώς γίνεται; Ο Zuckerberg κι οι φίλοι του δεν θα μπορούσαν να βρουν πιο εύκολο τρόπο από το πάτημα ενός κουμπιού. Το «like» διαθέτει και το δικό του χαρακτηριστικό γραφικό: την κλασσική χειρονομία που στα ελληνικά υποδηλώνει το «όλα καλά», το thumbs up που λένε και στα αγγλικά. Πότε εμφανίστηκε η χειρονομία αυτή όμως και ποια είναι η ορίτζιναλ σημασία της;
Πολύ περισσότερο, πώς και επιλέχθηκε από τους ανθρώπους του Facebook για να αναπαραστήσει γραφικά τη λειτουργία του «like»;
Από τη Ρώμη στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο
Η ακριβής προέλευση της χειρονομίας του «like» παραμένει άγνωστη. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι προέρχεται από τους πιθήκους (!) όμως μέχρι στιγμής οι αποδείξεις που έχουν παρουσιαστεί για τη θεωρία αυτή δεν έχουν πείσει την επιστημονική κοινότητα. Έτσι, η πρώτη φορά που η Ιστορία κατέγραψε τη χρήση της είναι στην αρχαία Ρώμη και συγκεκριμένα στις αρένες της πόλης. Η ακριβής της ονομασία είναι pollice verso ή verso pollice και μεταφράζεται ως «μου γύρισε τον αντίχειρα» ή «με γυρισμένο αντίχειρα». Ακόμα κι εδώ πάντως, η ακριβής χρήση της χειρονομίας παραμένει ασαφής.
Μια υπόθεση, θέλει τους Ρωμαίους άρχοντες να έδειχναν τη γροθιά τους με τον αντίχειρα προς τα κάτω προς τους μονομάχους ζητώντας τους να αποτελειώσουν τον ήδη παραδομένο αντίπαλό τους. Στην υιοθέτηση αυτής της εκδοχής συνέβαλε τα μέγιστα ο πίνακας Pollice Verso που δημιούργησε ο Jean-Leon Gerome το 1872 και απεικονίζει ακριβώς αυτή τη σκηνή. Οι πολυάριθμες εκδοχές της που κατά καιρούς παράγει το Hollywood έχουν επίσης συνεισφέρει τα μέγιστα στην επικράτηση του «μύθου».
Η χειρονομία πάντως χρησιμοποιήθηκε ευρέως –αποδεδειγμένα τώρα- για πρώτη φορά κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Την καθιέρωσαν οι πιλότοι των Flying Tigers, ενός τάγματος που στελεχωνόταν από Αμερικανούς και Κινέζους και ανήκε επισήμως στην Κινεζική Πολεμική Αεροπορία, και συγκεκριμένα οι Κινέζοι οι οποίοι τη συνόδευαν με τη φράση 挺好的 («τινγκ χάο ντε») που σημαίνει «πολύ καλά». Από αυτούς, η χειρονομία πέρασε και στους υπόλοιπους πιλότους των ΗΠΑ οι οποίοι με τη χρήση της εννοούσαν ότι όλα ήταν εντάξει από πλευράς τους πριν την απογείωση, ιδίως στα αεροπλανοφόρα. Η γροθιά με τον αντίχειρα προς τα επάνω μάλιστα έγινε τόσο διάσημη στην πατρίδα που δεν άργησαν να κάνουν την εμφάνισή τους κάρτες με αυτήν επάνω που προορίζονταν για τους στρατιώτες που πολεμούσαν στο μέτωπο. Καθώς οι δυνάμεις των ΗΠΑ προέλαυναν εις τας Ευρώπας προς το Βερολίνο, έμαθαν τη χειρονομία και στους Ευρωπαίους οι οποίοι συνεχίζουν φυσικά να τη χρησιμοποιούν μέχρι και σήμερα.
Τι σημαίνει όμως;
Τι εννοούν όμως οι λαοί κάνοντας αυτή τη συγκεκριμένη χειρονομία; Εδώ είναι που το πράγμα αποκτά πραγματικό ενδιαφέρον. Στην Κίνα, τη χώρα δηλαδή που καθιέρωσε τη γροθιά με τον αντίχειρα προς τα πάνω στη σύγχρονη Ιστορία, ερμηνεύεται ως «είσαι πρώτος». Δεν είναι λίγοι μάλιστα, ιδίως στις Ένοπλες Δυνάμεις της χώρας, εκείνοι που τη θεωρούν τιμητική. Λίγο πιο ανατολικά, στην Ινδία, αν ο αντίχειρας ή ολόκληρο το χέρι περιστρέφεται δεξιά κι αριστερά (σαν joystick ή υαλοκαθαριστήρας), τότε η χειρονομία υποδηλώνει αντίρρηση ή σημαίνει ότι κάτι δεν θα δουλέψει.
Στην Αυστραλία πάλι, τα πράγματα είναι τελείως διαφορετικά. Παλαιόθεν η χειρονομία αυτή σήμαινε ούτε λίγο ούτε πολύ «στον κ*λο σου» ή «στον δικό σου» (εφ’ όσον κάποιος είχε φροντίσει να προσβάλει ήδη κάποιον άλλο). Με τον καιρό οι πουριτανοί Αυστραλοί χαλάρωσαν και υιοθέτησαν την ιντερνάσιοναλ εκδοχή της χειρονομίας με μία όμως εξαίρεση: σε περίπτωση που το χέρι κινείται ελαφρώς πάνω κάτω, αυτή εξακολουθεί να διατηρεί την παλιά, κλασσική της σημασία! Ξέρετε, σε φάση «πάρε το δάχτυλο αυτό, έτσι, μεγάλο-μεγάλο καθώς είναι και βαλ’το εκεί που ξέρεις». Τουλάχιστον στη νοηματική της χώρας η χειρονομία αυτή σημαίνει «καλώς» οπότε είναι κι αυτό μια νίκη…
Στις ΗΠΑ η χειρονομία μας σημαίνει μεν «ΟΚ», όμως υπάρχουν αρκετές ακόμα παραλλαγές. Αν το χέρι κινείται δεξιά-αριστερά χωρίς να περιστρέφεται, τότε εννοείται ο αριθμός 10. Αν ο αντίχειρας δείχνει προς το μέρος κάποιου, τότε εκείνος που κάνει τη χειρονομία εννοεί αυτόν (σε στυλ «εσένα» ή «εσύ»). Αν πάλι η γροθιά βρίσκεται πάνω σε μία ανοιχτή παλάμη, τότε αποτελεί κάλεσμα σε βοήθεια! Στο Ιράν βέβαια δεν έχουν τέτοια προβλήματα αφού αποφάσισαν ότι η χειρονομία αυτή σημαίνει πέος και καθάρισαν. Νέτα-σκέτα.
Σε Γερμανία, Ουγγαρία και Γαλλία, το νόημα της γροθιάς με τον αντίχειρα επάνω είναι το «νούμερο 1». Η γενική σημασία της πάντως, έτσι όπως έχει υιοθετηθεί και στις περισσότερες χώρες του κόσμου δηλαδή (εννοείται και στη δικιά μας), είναι το «όλα καλά» ή εν πάση περιπτώσει, κάτι εξίσου θετικό και καθησυχαστικό, ανεξαρτήτως κατάστασης, δράσης ή συνθηκών κατά τις οποίες χρησιμοποιείται. Μοναδική ίσως εξαίρεση το μπάσκετ όπου οι διαιτητές κάνουν τη χειρονομία αυτή και με τα δύο τους χέρια έχοντας υποδείξει τζάμπολ.
Η ώρα του Γιάννη Βαλαώρα Facebook
Την ιστορία της χειρονομίας που πέρασε στη σύγχρονη ποπ κουλτούρας ως «like» και έχει αποφέρει μέχρι στιγμής κάμποσα δισεκατομμύρια δολάρια στο Facebook, αποκάλυψε ο επικεφαλής μηχανικός της εταιρείας, Andrew Bosworth μερικά χρόνια πριν. Ο ίδιος μαζί με μερικούς ακόμα εργαζόμενους του τμήματός του, δούλευαν το καλοκαίρι του 2007 πάνω σε διάφορες ιδέες όσον αφορά στην αξιολόγηση του περιεχομένου στο νεόκοπο Facebook. Όταν πια κατέληξαν στο κουμπί και τη χειρονομία με τη γροθιά και τον αντίχειρα να δείχνει προς τα επάνω, είχαν αποφασίσει να «βαφτίσουν» το κουμπί και τη λειτουργία «awesome». Ο ίδιος ο Mark Zuckerberg όμως δεν ενθουσιάστηκε και τόσο και «έριξε άκυρο» στην ιδέα με συνοπτικές διαδικασίες.
Ο Zuckerberg μάλιστα είχε γενικότερα ενδοιασμούς σε ό,τι αφορούσε τη χρήση του «like». Θεωρούσε, βλέπετε, ότι ενδεχομένως να υποσκέλιζε το «share». Έτσι, το πρότζεκτ εξετάστηκε εκ νέου και όταν ο επικεφαλής της εταιρείας πείστηκε για την αξία του, δέχθηκε να βγει live αυτό. Μάλιστα στην αρχή το «like» αφορούσε μόνο τα όσα έβλεπαν οι χρήστες στο newsfeed τους, άλλο που στην πορεία η χρήση του γενικεύτηκε σε κάθε τύπο περιεχομένου της πλατφόρμας.
Εν τέλει, τον Φεβρουάριο του 2009 εγκαινιάστηκε το «like» το οποίο πάντως στην αρχή πήγε να δημιουργήσει μια μίνι επικοινωνιακή κρίση για το Facebook αφού αυτό κατηγορήθηκε ότι είχε αντιγράψει λειτουργία του –τότε- ανταγωνιστικού site Friendfeed. Όπως ξεκαθάρισε όμως ο Bosworth, η ομάδα του είχε ξεκινήσει να δουλεύει και εν τέλει κατέληξε στο «like» μήνες πριν το Friendfeed βγάλει τη δικιά του υπηρεσία. Μάλιστα, το τελευταίο λάνσαρε το «like» του λίγο αφότου ο Zuckerberg έβαλε το πρότζεκτ στο «ψυγείο». Ύποπτο, όσο να ’ναι…
Σύμφωνα με το Facebook, το μακρινό (πάρα πολύ μακρινό όταν πρόκειται για καθετί σχετικό με Τεχνολογία και ίντερνετ) 2010 περί τις 7,6 εκατ. σελίδες γίνονταν «liked» κάθε 20 λεπτά. Βέβαια από τότε μέχρι σήμερα μεσολαβούν μερικά… έτη φωτός αλλά το νόημα το πιάνετε.
Σε ό,τι αφορά τον αριθμό των «like» που στο σύγχρονο μάρκετινγκ μετρά την απήχηση ενός brand name και άρα την εμπορική του αξία, τα περισσότερα τέτοια τα έχει η Κολομβιανή τραγουδίστρια Shakira με 105 εκατ. με τον Cristiano Ronaldo να την ακολουθεί με 101 εκατ.. Η πρώτη εταιρεία είναι η Coca Cola με 89 εκατ. που είναι 4η στη συνολική λίστα, πίσω και από τον Eminem που μετρά 96 εκατ. «like». Εννοείται ότι για λόγους οικονομίας της συζήτησης το ίδιο το Facebook μένει εκτός λίστας. Το top10 πάντως έχει ως εξής (οι αριθμοί είναι σε εκατ. «like»):
1. Shakira – 105,6
2. Cristiano Ronaldo – 101,3
3. Eminem – 96,3
4. Coca Cola – 90
5. Rihanna – 89,9
6. Vin Diesel – 86,4
7. YouTube – 85
8. Michael Jackson – 79,6
9. Μπαρτσελόνα – 78
10. Ρεάλ Μαδρίτης – 76,4
Το Facebook ουσιαστικά συνέβαλε στην καθιέρωση της χειρονομίας με τη γροθιά σφιγμένη και τον αντίχειρα να δείχνει προς τα επάνω σαν ένα σημάδι αρεσκείας, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά τη σύγχρονη καθομιλουμένη. Ένα σημαντικό μερίδιο της «επιτυχίας» φυσικά θα πρέπει να πιστωθεί στο κοινό. Αυτό ήταν που ανέδειξε το «like» σε σχέση με το «poke» π.χ. και συνέβαλλε στη διατήρηση του τελευταίου μέχρι και τις μέρες μας, όταν το πρώτο μας άφησε χρόνους κάποια στιγμή πριν μερικά χρόνια. Εμ, έτσι είναι αυτά: αν ο κόσμος δεν κάνει «like», τίποτα δεν τσουλάει!