«Γιατί να λέμε βίαια τα νερά ενός ποταμού και όχι τις όχθες που τα περιορίζουν»; (Μπέρτολτ Μπρεχτ)

Το είπαν σχέδιο για την . Μα για ποια αναβάθμιση μιλάνε όταν επαναφέρουν πρακτικές του μακρινού παρελθόντος; Τότε που το και ο δάσκαλος ήταν φόβητρο και που οι σπουδές ήταν προνόμιο λίγων τυχερών;

Γράφει ο Δημήτρης Τσιριγώτης. Φυσικός

Και εννοείται πως ένα τέτοιο θα θεωρήσει άχρηστες τις τέχνες, τις κοινωνικές επιστήμες, τις πολιτικές επιστήμες και οτιδήποτε θα μπορούσε ενδεχομένως να καλλιεργήσει στα παιδιά την κριτική σκέψη, την συναισθηματική νοημοσύνη και την πολιτική συνείδηση. Γι’ αυτό εξοβελίζουν σταδιακά το σχέδιο, την οικιακή οικονομία, την κοινωνιολογία κτλ από τα σχολεία. Η γνώση γίνεται τεχνοκρατική και χρησιμοθηρική. Το πνεύμα είναι να διδάσκεται μόνο ό, τι μπορεί να αποτελέσει εργαλείο της οικονομίας και της αγοράς. Ό, τι έχει μετρήσιμη και μόνο αξία και χρηστικότητα.

Το μαστίγιο

Και αν νομίζαμε πως είχαμε ξεμπερδέψει με τις νοοτροπίες τύπου «από το αυτί και στο δάσκαλο» είμαστε γελασμένοι. Κάποια πεφωτισμένα μυαλά τις προτείνουν ακόμα. Γιατί πόσο διαφορετικό είναι δηλαδή η αναγραφή της διαγωγής στο απολυτήριο, η επιβολή μεγαλύτερων ποινών στους μαθητές και η αύξηση της αγωνίας των παιδιών μην μείνουν στην ίδια τάξη ή επειδή θα χρειαστεί να παλέψουν μέχρις εσχάτων για μια θέση στον ήλιο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης; Καλλιεργούν το φόβο ως μέθοδο χειραγώγησης των παιδιών και των εφήβων. Ουσιαστικά στοχοποιούν την ίδια την παιδικότητα και την εφηβεία, περιόδων που είναι απόλυτα φυσιολογικό ο πολύ νέος άνθρωπος να αμφισβητεί τα όρια και τους κανόνες που του ορίζονται. Δεν τους έφτανε που έχουν στραγγίξει σχεδόν όλο τον χρόνο της παιδικότητας και της εφηβείας, τώρα πρέπει να εξαφανιστούν και τα νοήματα. Να μη μείνει κανέναν ίχνος από αυτό το έγκλημα. Γιατί περί εγκλήματος πρόκειται όταν το νήπιο γίνεται απευθείας ενήλικος και σκοτώνεται το ενδιάμεσο.

Είναι φανερό πως με το φόβο σμιλεύουν ένα καλούπι ανθρώπου «του καλού παιδιού» που κοιτάζει τη δουλειά του, που δεν αμφισβητεί καμία εξουσία, που κάνει ό, τι του λένε. Επιδιώκουν να σταματήσει εδώ η ιστορία, σε αυτούς. Γνωρίζουν πως όποτε πήγε μπροστά η ανθρωπότητα ο λόγος ήταν γιατί κάποιοι αμφισβήτησαν κάποια αρχή, κάποια εξουσία και κάποια αυταρχική ιδεολογία. Σκέφτονται λοιπόν γιατί να πρέπει  να βασανίζονται με την απενεργοποίηση των απείθαρχων, των επαναστατών, των τρελών ενώ υπάρχει ένας πολύ πιο ανώδυνος τρόπος: να μην τους αφήνουν καν να δημιουργηθούν. Και αυτό μπορεί κάλλιστα να γίνει στο σχολείο που ονειρεύονται. Το σχολείο αυτό ίσως να μην έχει μπλε ποδιές, να μην έχει γυμναστικές επιδείξεις, να μην έχει τιμωρίες στη γωνία σε στάση πελαργός και τράβηγμα φαβορίτας ή κοτσίδας αλλά διαπνέεται από τον ίδιο αυτόν αέρα του αυταρχισμού, της χειραγώγησης, της ισοπέδωσης των διαφορών και της κατηγοριοποίησης.

Το καρότο

Το καρότο στην προκειμένη περίπτωση δεν είναι κάτι νέο, κάτι επιπλέον που προσφέρει στους μαθητές το νέο σχολείο ως λάφυρο για καλύτερες επιδόσεις. Δεν χρειάζεται. Απλά αυξάνει τις δοκιμασίες για την απόκτησή του. Τότε κάνει αυτόν που το κατακτά να αισθάνεται ως ένας από τους εκλεκτούς παρόλο που στην ουσία του δίνει το ίδιο με πριν.

Εισάγει τα αγγλικά στο νηπιαγωγείο σχολειοποιώντας το, , αυξάνει τον και δυσκολεύει την προαγωγή, επαναφέρει την , θέτει (10) στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, αναγκάζει τους γονείς να βάζουν από πιο νωρίς το χέρι στην τσέπη και τελικά μετατρέπει το κατοστάρι σε μαραθώνιο. Και σε ένα μαραθώνιο όπως είναι γνωστό πολλοί δεν τερματίζουν ποτέ και εγκαταλείπουν τον αγώνα. Όμως για εκείνους που θα αποθαρρυνθούν, που θα εγκαταλείψουν ή που θα τερματίσουν σε χαμηλή θέση υπάρχει η λύση: τα ιδιωτικά ΙΕΚ και ακόμη καλύτερα τα ιδιωτικά κολλέγια, τώρα που παρέχουν .

Ένα σχολείο της αγοράς, ένα σχολείο επιχείρηση πρέπει να παράγει προϊόντα διαφόρων κατηγοριών και βαλαντίων: ακριβά, οικονομικά και φθηνά. Πρέπει να λειτουργεί ως κρησάρα της αγοράς: αφεντικά, ανώτερα στελέχη (μυαλά) και φθηνά εργατικά χέρια. Και για να επιτευχθεί αυτό πρέπει η κατηγοριοποίηση να έχει ξεκινήσει από νωρίς.

Οι άριστοι με κληρονομικό δικαίωμα

Αυτή η κατηγορία αρίστων είναι τα παιδιά της οικονομικής και πολιτικής ελίτ που αποκτούν αριστεία ως κληρονομικό δικαίωμα και ακολουθούν τον προπληρωμένο δρόμο του ΙΒ των μεγάλων ιδιωτικών εκπαιδευτηρίων προοριζόμενα να φοιτήσουν στα ακριβά πανεπιστήμια του εξωτερικού.

Όμως όταν αυτοί οι ισχυροί που παίρνουν τις μεγάλες αποφάσεις για τις κρατικές επενδύσεις, στην συντριπτική τους πλειοψηφία, δεν επιλέγουν για τα παιδιά τους τα δημόσια σχολεία και τα δημόσια Πανεπιστήμια γιατί άραγε να νοιαστούν για την αναβάθμισή τους; Το μόνο που κάνουν είναι να τα απαξιώνουν ως χαμηλής ποιότητας για τα τέκνα τους ενώ στην πραγματικότητα αυτοί οι ίδιοι είναι που προκαλούν την απαξίωση με την υποχρηματοδότηση που προτείνουν. Είναι σίγουρο πως αν έστελναν τα παιδιά τους στα δημόσια ιδρύματα η χώρα μας δεν θα βρισκόταν ουραγός των Ευρωπαϊκών χωρών όσον αφορά τις δαπάνες για την Παιδεία (2,82% για το 2020).

Οι άριστοι εξ αγχιστείας

Αυτή η δεύτερη κατηγορία αρίστων αφορά όσα «μυαλά» κυκλοφορούν στα σχολεία. Αυτά θα συγκεντρώνονται  μαζί σε για να μπολιάζονται στη λογική της αγοράς και του ακραίου ανταγωνισμού και ατομικισμού ώστε αύριο που θα κληθούν να πάρουν θέσεις ευθύνης δίπλα στα αφεντικά τους, να αντέχουν τον πόλεμο των επιχειρήσεων.

Δεν είναι καθόλου τυχαίο που από τις 182 σελίδες του πολυνομοσχεδίου το ένα τέταρτο αφορά τα πειραματικά και πρότυπα σχολεία. Ειδικά τα πρότυπα σχολεία προορίζονται για να εκκολαφθούν οι άριστοι εξ αγχιστείας. Είναι η αριστεία για τα παιδιά από τα χαμηλότερα οικονομικά στρώματα τα οποία θα κληθούν να πληρώσουν το βαρύ τίμημα των προσδοκιών των γονέων τους λαμβάνοντας μέρος, εξ απαλών ονύχων, σε άκρως απαιτητικές διαδικασίες επιλογής για τις βέβαια θα χρειαστεί και η αντίστοιχη προετοιμασία. Ολοένα και περισσότεροι γονείς επιλέγουν αυτόν τον δρόμο για τα παιδιά τους ως εναλλακτικό αντί το ακριβό ιδιωτικό εκπαιδευτήριο το οποίο είναι πάνω από τις οικονομικές τους δυνατότητες.

Ένα Πρότυπο και ένα Πειραματικό σχολείο στην έδρα κάθε περιφερειακής ενότητας είναι σύμφωνα με τις εξαγγελίες η επιθυμία του . Και αντί ο στόχος, όπως ορίζουν και οι σύγχρονες παιδαγωγικές θεωρίες, να είναι η ποικιλομορφία και η συμπερίληψη τελικά γίνεται η κατηγοριοποίηση και ο διαχωρισμός. Και εδώ πρέπει να μιλήσουμε για τον κοινωνικό ρόλο των αρίστων ο οποίος είναι να λειτουργήσουν παραδειγματικά και για όλους τους υπόλοιπους και όχι να γκετοποιηθούν με στόχο την διαφύλαξη της καθαρότητάς τους από τους μη άριστους και τη μεγιστοποίηση της απόδοσής τους.

Θεωρώ πως το μήνυμα προς τα άριστα παιδιά είναι παιδαγωγικά λάθος: «Στο σχολείο πας μόνο για την απόδοση, για αυτό θα είσαι μαζί μόνο με παιδιά που μέσα από τον ανταγωνισμό μαζί τους η απόδοσή σου θα φτάσει στο μάξιμουμ. Οι μαθητές με χαμηλότερες αποδόσεις σε κρατάνε πίσω». Στο σχολείο όμως το παιδί δεν πάει μόνο για τους βαθμούς αλλά και για να ωριμάσει κοινωνικά: να μάθει σωστή συμπεριφορά, να κοινωνικοποιηθεί, να μάθει να συνεργάζεται, να αναπτύξει ομαδικότητα, να μάθει να αποδέχεται την διαφορετικότητα και πώς να προστατεύει τους αδύναμους, να ανακαλύψει και να αναπτύξει όλες τις πλευρές του εαυτού του πέραν των γνωστικών ικανοτήτων του.  Όλα αυτά μέσα σε συνθήκες που προσομοιάζουν με εκείνες της πραγματικής κοινωνίας και όχι στις ειδικές και εικονικές συνθήκες φυτωρίου αρίστων.

Ας αναρωτηθούμε λοιπόν το εξής: κάθε φορά που σε κάποιο Δήμο θα δημιουργείται ένα σχολείο που θα μαζεύει όλους τους δυνατούς σε επίδοση μαθητές, τι θα συμβαίνει με όλα τα υπόλοιπα σχολεία του Δήμου στα οποία δεν θα φοιτά κανείς μαθητής με άριστες επιδόσεις; Είναι ή δεν είναι αυτό σχολεία δύο ταχυτήτων; Και αντί η αριστεία να επιτελεί τον επίσημα διατυπωμένο εκπαιδευτικό της ρόλο ως μια από τις κινητήριες μηχανές που έλκει τα βαγόνια της εκπαίδευσης, μοιάζει περισσότερο με απόσχιση της μηχανής από την υπόλοιπη αμαξοστοιχία με στόχο να αναπτύξει όσο πιο μεγαλύτερη ταχύτητα μπορεί.

Οι εμπνευστές των νέων μέτρων δεν προέρχονται από το δημόσιο σχολείο

Όσον αφορά τις δεξαμενές σκέψης (think tanks) από τις οποίες το υπουργείο Παιδείας αντλεί αυτές τις απόψεις που εκφράζονται και στο πολυνομοσχέδιο τα πράγματα είναι ξεκάθαρα: πρόκειται για πρακτικές ή βαθιές επιθυμίες των σχολαρχών των μεγάλων ιδιωτικών εκπαιδευτηρίων. Είναι άλλωστε τυχαίο γεγονός η στελέχωση του υπουργείου και του ΙΕΠ από συμβούλους που προέρχονται από την διεύθυνση μεγάλων ιδιωτικών εκπαιδευτηρίων και όχι από αυτούς που προέρχονται από τα δημόσια σχολεία;

Και επειδή με ένα τέτοιο πολυνομοσχέδιο που οξύνει τις κοινωνικές και ταξικές αντιθέσεις  πάντα ελλοχεύει ο μεγάλος κίνδυνος του εκφυλισμού ή της μη εφαρμογής στην πράξη των βασικών του σημείων επιλέγεται η μέθοδος του «μαστιγίου και του καρότου» δηλαδή του φόβου της τιμωρίας σε συνδυασμό με το διαρκές και εξουθενωτικό τρέξιμο. Γιατί γνωρίζουν πολύ καλά πως όταν κάποιος φοβάται και είναι εξαντλημένος δεν έχει πια κουράγιο να ονειρευτεί και να αμφισβητήσει. Απλά ακολουθεί τις οδηγίες.

ΥΓ. Το παρόν κείμενο εστίασε περισσότερο στις επιπτώσεις που θα έχει η εφαρμογή των στους μαθητές. Για τις επιπτώσεις στους εκπαιδευτικούς θα ακολουθήσει νέο κείμενο.