Την πεποίθηση ότι η Ελλάδα πρέπει και μπορεί να θέσει υψηλούς στόχους για την εποχή της 4ης βιομηχανικής επανάστασης, σε μια περίοδο που η επένδυση σε τεχνολογίες όπως η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ) εξελίσσεται σε στρατηγική επιβίωσης για τις κυβερνήσεις ανά την υφήλιο, εξέφρασαν δύο Έλληνες επιστήμονες διεθνούς εμβέλειας, οι Μιχάλης Μπλέτσας (διευθυντής πληροφορικής του περίφημου ΜΙΤ Media Lab) και Κωνσταντίνος Δασκαλάκης (καθηγητής στο ΜΙΤ και ερευνητής στο Ινστιτούτο του MIT για τα Θεμέλια της Επιστήμης των Δεδομένων).

«Ζητάμε από 15χρονους να αποφασίσουν τι θα κάνουν στη ζωή τους»

Μιλώντας στο 9ο διεθνές συμπόσιο Θεσσαλονίκης της Πολιτιστικής Εταιρείας Επιχειρηματιών Βορείου Ελλάδος, ο Μ.Μπλέτσας επισήμανε πως το πρώτο που πρέπει να κάνει η Ελλάδα είναι να δουλέψει πάνω στο εκπαιδευτικό της σύστημα. «Ζητάμε από ανθρώπους που είναι 15-16 ετών να αποφασίσουν τι θα κάνουν στη ζωή τους και διαχωρίζουμε τις ανθρωπιστικές από τις θετικές επιστήμες σε εξαιρετικά πρώιμο στάδιο, παράγοντας ανθρώπινο δυναμικό, που ίσως να ήταν τέλειο για τη δεύτερη βιομηχανική επανάσταση, όταν δεν χρειαζόταν να απαντάς συνεχώς σε πολύπλοκα ερωτήματα (…) Στην Ελλάδα δίνουμε συνεχώς τη γνώση ως έτοιμη τροφή στους ανθρώπους, αλλά δεν τους μαθαίνουμε πώς να την αποκτούν» επισήμανε και πρόσθεσε ότι η προσέγγιση στο εκπαιδευτικό σύστημα πρέπει να αλλάξει.

Η θεσμική βελτίωση της ΤΝ κατάλληλος στόχος για την Ελλάδα

«Έχω το προνόμιο να έχω δει το σχέδιο του υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης για την ΤΝ, ένα ολιστικό σχέδιο, που θέτει εξαιρετικά φιλόδοξους στόχους. Αφ’ ης στιγμής δεν θα παράξουμε μεγάλη υποδομή (γύρω από την ΤΝ) στην Ελλάδα, και η κληρονομιά μας σχετίζεται με τη δημοκρατία, τη φιλοσοφία, την ηθική και τη δεοντολογία, υπάρχει επικέντρωση στο πώς η ΤΝ μπορεί να γίνει αξιόπιστη και δεοντολογική. Νομίζω πως αυτός είναι ένας εξαιρετικά φιλόδοξος στόχος και πρέπει να είμαστε φιλόδοξοι, αφού η Ελλάδα πάντοτε τα πήγαινε καλά, όταν οι άνθρωποι έθεταν υψηλούς στόχους (…).

Έχουμε επίσης μακρά παράδοση σχετικά με τις μικρές ομάδες και τα συμφέροντα, που έχουν δυσανάλογη επιρροή στα τεκταινόμενα. Για αυτό και η ΤΝ και η χάραξη πολιτικής με βάση πλέον τα Δεδομένα μπορούν να βοηθήσουν σημαντικά την Ελλάδα. Είναι εξαιρετικά φιλόδοξο για μια χώρα που δεν είχε τόση ποιότητα στο ζήτημα των θεσμών, να θέτει ως στόχο τη βελτίωση της ΤΝ θεσμικά. Είναι ο κατάλληλος στόχος και έχουμε ανθρώπους και δυναμικό ικανό να πετύχει αυτόν τον στόχο, αν τους επιτρέψουμε να το πράξουν» υποστήριξε.

«Στην Ελλάδα έχουμε το απαραίτητο ταλέντο για να ηγηθούμε των εξελίξεων»

Κατά τον Κωνσταντίνο Δασκαλάκη, που σε πολύ νεαρή ηλικία έλυσε το επί 60 χρόνια άλυτο μαθηματικό πρόβλημα του “υπέροχου ανθρώπου”, μαθηματικού και νομπελίστα οικονομολόγου John Nash, «πρέπει να θέτουμε ψηλά τον πήχη (…) Να παράγουμε και να εξάγουμε τεχνολογία, αυτός θα έπρεπε να είναι ο στόχος. Οπωσδήποτε έχουμε στην Ελλάδα το απαραίτητο ταλέντο για να ηγηθούμε των εξελίξεων, αλλά πρέπει να το προπονήσουμε και να το εξοπλίσουμε με πόρους. Πρέπει να κάνουμε επενδύσεις στην έρευνα, όχι μόνο στο R&D, αλλά και στη νέα έρευνα, στο πώς θα ενισχύσουμε τη νέα τεχνογνωσία που απαιτείται, για να μπορεί κάποιος να καταστεί παγκόσμιος παίκτης» σημείωσε.

Ποιες χώρες «οδηγούν» το τρένο

Κατά τον Μιχάλη Μπλέτσα, στον αγώνα δρόμου των χωρών, εν μέσω 4ης βιομηχανικής επανάστασης, μια από τις κυρίαρχες συνιστώσες της οποίας είναι η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ), οι ΗΠΑ βρίσκονται σαφώς στην πρωτοπορία, με τις μεγάλες εταιρείες να οδηγούν την πρόοδο.

Η Κίνα, λόγω του μεγέθους της και της τελείως διαφορετικής προσέγγισης επί της ιδιωτικότητας του ατόμου, έχει στη διάθεσή της πολύ περισσότερα δεδομένα και πολύ μεγαλύτερη εποπτεία και -κατά τον κ.Μπλέτσα- τα πάει πάρα πολύ καλά σε όλες τις “στάνταρντ” εφαρμογές της ΤΝ (σ.σ. Τα δεδομένα χρησιμοποιούνται για την εκπαίδευση των αλγορίθμων και άρα για την εξέλιξη της ΤΝ).

Η Ευρώπη αντίθετα, …έπεται. «Δεν πιστεύω ότι η Ευρώπη συνεισφέρει ή ότι βρίσκεται στην πρωτοπορία, γιατί πρώτον υπάρχει κατακερματισμός και δεύτερον δεν έχει τις μεγάλες εταιρείες που θα ωθήσουν αυτή την εξέλιξη» σημείωσε.

Κατά τον Κωνσταντίνο Δασκαλάκη, οι ΗΠΑ έχουν καινοτομήσει και έχουν βρεθεί στην πρωτοπορία των εξελίξεων, ενώ πολλές άλλες χώρες έχουν συνειδητοποιήσει ότι πλέον αποτελεί στρατηγική επιβίωσης το να είσαι ανταγωνιστικός σε αυτό το πεδίο. Κάποιες χώρες είναι πιο επιφυλακτικές ως προς τη χρήση των δεδομένων και άλλες λιγότερο. Η Ευρώπη είναι πιο επιφυλακτική. Η Κίνα όχι τόσο. «Άρα, πολλές είναι οι εξελίξεις στις ΗΠΑ, ναι, αλλά και η Κίνα, ο Καναδάς και η Ευρώπη είναι τόποι που συνεισφέρουν» τόνισε.

Ο ρόλος των μεγάλων επιχειρήσεων και τα «κουμπιά» των καταναλωτών

Σύμφωνα με τον κ.Μπλέτσα, το να είσαι στην αιχμή της έρευνας για την ΤΝ απαιτεί τρομαχτική υποδομή, πχ. σε data centers, που μόνο μεγάλες διαδικτυακές εταιρείες (πχ. Google, Facebook) έχουν, ούτε καν οι κυβερνήσεις. «Και πολλά από τα ταλέντα που σήμερα δουλεύουν για αυτές τις πλατφόρμες κάνουν πράγματα, που ναι μεν είναι εξαιρετικά επικερδή για τις εταιρείες, αλλά δεν είναι τόσο επωφελή για την κοινωνία» σημείωσε.

Όπως είπε, οι αλγόριθμοι μπορούν να χειραγωγηθούν και να ξεγελαστούν, άρα ο ρόλος του ανθρώπινου παράγοντα είναι καθοριστικός.

«Οι αλγόριθμοι πρέπει να χρησιμοποιούνται ως υποβοηθήματα, σε καμία περίπτωση δεν μπορούμε να αφήσουμε τη λήψη σύνθετων αποφάσεων στα χέρια τους. Τελεία και παύλα. Ακόμα κι όμως όταν υπάρχει ο ανθρώπινος παράγοντας, πέρα από τη χρήση (της ΤΝ) από απολυταρχικά πολιτεύματα, προσωπικά θα ανησυχούσα πολύ περισσότερο για τις μεγάλες επιχειρήσεις αυτή τη στιγμή, που χρησιμοποιούν εκτενέστατα, με απόλυτα αυτοματισμένο τρόπο τους αλγόριθμους, χωρίς να υπάρχει ρυθμιστικό πλαίσιο» επισήμανε.

«Για παράδειγμα» πρόσθεσε, «για το τι κάνει το Facebook με όλα τα δεδομένα για τις συμπεριφορές του καθενός εξ ημών (όπως αυτές αποτυπώνονται στην πλατφόρμα) δεν υπάρχει καν λογοδοσία. Είναι όλα στα χέρια του Ζάκερμπεργκ, ο οποίος έχει συμπεριφορικό προφίλ σχετικά με τον καθέναν από εμάς. Αν κάποιος ήξερε πολύ καλά τα κουμπιά ολονών μας, τότε θα ήταν σε θέση να τα πατήσει και να κατευθύνει καταναλωτικές συνήθειες» εξήγησε.

Για την τεχνητή νοημοσύνη

Κ.Δασκαλάκης: «Στην ΤΝ βρισκόμαστε σε σταυροδρόμι. Είμαι αισιόδοξος για τις βραχυπρόθεσμες και τις μακροπρόθεσμες χρήσεις, αλλά δεν πρέπει να θριαμβολογούμε ή να είμαστε υπέρμετρα αισιόδοξοι. Αυτή τη στιγμή διανύουμε περίοδο αισιοδοξίας, αλλά υπάρχουν περιορισμοί και όρια επιστημονικά».

«Οι αλγόριθμοι δεν κατανοούν το αίτιο και το αιτιατό, π.χ, αν είναι η βροχή που αναγκάζει τους ανθρώπους να χρησιμοποιούν ομπρέλα ή βρέχει επειδή οι άνθρωποι κρατούν ομπρέλα (…) Στο κομμάτι της κατανόησης του νοήματος (από την ΤΝ) δεν έχουμε κατορθώσει να καταγράψουμε πρόοδο (…)»

«Υπάρχουν πράγματα, που (η ΤΝ) δεν μπορεί καθόλου καλά να τα κάνει, όπως η μετάδοση της γνώσης και των γνωσιακών ικανοτήτων σχετικά με ένα γνωστό αντικείμενο ή λειτουργία. Ένας άνθρωπος που ξέρει να περπατάει, δεν χρειάζεται πολύ μεγάλη προπόνηση για να κάνει ποδήλατο. Ένα ρομπότ όμως, αν το διδάξεις να σηκώνει ποτήρια από ένα τραπέζι και θέλεις να του μάθεις να σηκώνει πιάτα, πρέπει να του δώσεις πάρα πολλά παραδείγματα και να το προπονήσεις πολύ».

Ο κ.Δασκαλάκης υπενθύμισε ακόμα την ευπάθεια των αλγορίθμων σε χειραγώγηση, βασισμένη τόσο σε προκαταλήψεις και στερεότυπα, όσο και στις αδυναμίες που ακόμα έχουν σε επίπεδο αναγνώρισης φωνής και εικόνας.

Μ.Μπλέτσας: «Η επίτευξη της Γενικής Τεχνητής Νοημοσύνης (ΓΝΤ) είναι ένας κινούμενος στόχος. ‘Ηδη από την αρχή της δεκαετίας του ΄50, όταν αυτό το πεδίο ξεκινούσε, ο στόχος αυτός για ΓΤΝ πάντοτε απείχε 20 χρόνια. Ακόμα και σήμερα, με όλη την πρόοδο που έχει συντελεστεί και πάλι απέχουμε 20 χρόνια (…)». Το συμπόσιο πραγματοποιηθηκε σε συνεργασία με το δίκτυο «Ναυαρίνο» και το ίδρυμα Konrad Adenauer, υπό την αιγίδα του δήμου Θεσσαλονίκης._