Μπροστά στον γρίφο της «πρόσθετης παροχής» θα βρεθούν τους επόμενους μήνες δεκάδες χιλιάδες μισθωτοί που λαμβάνουν πάνω από 650 ευρώ το μήνα, αλλά μισθοδοτούνται με αναφορά στον κατώτατο νόμιμο μισθό.

Πρόκειται για όλους τους εργαζόμενους σε κλάδους χωρίς συλλογική, κλαδική σύμβαση εργασίας σε ισχύ, οι οποίοι αμείβονται με βάση τον κατώτατο αλλά εισπράττουν και πρόσθετη παροχή λόγω ατομικής συμφωνίας με τον εργοδότη.

Το κεφάλαιο της «πρόσθετης παροχής» και το τι χωράει στο ποσό αυτό λαμβάνει ιδιαίτερη σημασία εν όψει της νέας διαδικασίας αύξησης του κατώτατου μισθού, η οποία ξεκινά στα τέλη Φεβρουαρίου και ολοκληρώνεται στα τέλη Ιουνίου. Μεγάλη μερίδα μισθωτών πλήρους απασχόλησης αμείβονται με βάση τον κατώτατο μισθό (650€ σήμερα) και κάποια πρόσθετη παροχή η οποία οδηγεί τις συνολικές καταβαλλόμενες αποδοχές τους πάνω από τα 650€ – 700€, ενίοτε και πάνω από τα 1.000€.

Σύμφωνα με το ετήσιο στατιστικό δελτίο της «Εργάνης» 1,2 εκατομμύρια μισθωτοί λαμβάνουν μηνιαίο μισθό από 701€ και πάνω

Τι θα συμβεί σε αυτό το κομμάτι της πρόσθετης παροχής με μια ενδεχόμενη αύξηση του κατώτατου μισθού και ποια επιδόματα μπορούν να συμψηφιστούν με αυτό το ποσό;

Σύμφωνα με τον δικηγόρο – εργατολόγο, Γιάννη Καρούζο, για τους μισθωτούς που αμείβονται με πρόσθετη παροχή του εργοδότη, δηλαδή με υψηλότερους μισθούς από αυτούς που προβλέπει η Εθνική Συλλογική Σύμβαση Εργασίας ισχύουν επιδόματα και «έξτρα ποσά» τριών ταχυτήτων. Όταν υπάρχει ατομική σύμβαση εργασίας και ο καταβαλλόμενος μισθός είναι μεγαλύτερος από το σύνολο των προβλεπομένων ελάχιστων αποδοχών (άθροισμα βασικού μισθού και επιδομάτων) τότε προκύπτουν τρία τινά :

– αρκετά επιδόματα και παροχές που προβλέπονται από το νόμο ή την συλλογική σύμβαση εργασίας δεν οφείλονται επιπλέον αλλά συμψηφίζονται με την πρόσθετη παροχή

– άλλα επιδόματα και παροχές συμψηφίζονται με την πρόσθετη παροχή και δεν οφείλονται επιπλέον αλλά μόνο με συμφωνία εργοδότη – εργαζόμενου

– άλλα επιδόματα και ποσά (π.χ. επίδομα αδείας, υπερωρίες) δεν μπορούν να συμψηφιστούν με την πρόσθετη παροχή ούτε με συμφωνία και οφείλονται επιπλέον της πρόσθετης παροχής.

Στο πλαίσιο αυτό ιδιαίτερη σημασία έχει η ατομική σύμβαση εργασίας που αποτυπώνει την συμφωνία μεταξύ εργοδότη και εργαζόμενου, καθώς εκεί ξεκαθαρίζεται συνήθως αν τα δικαιούμενα επιδόματα θα συμψηφίζονται με την πρόσθετη παροχή ή όχι.

Όπως διευκρινίζει ο κ. Καρούζος, σύμφωνα με πάγια νομολογία ο κανόνας είναι ο συμψηφισμός των προβλεπόμενων προσαυξήσεων και επιδομάτων στον καταβαλλόμενο μισθό μέσω της πρόσθετης παροχής εκτός αν έχει συμφωνηθεί με την ατομική ή την συλλογική σύμβαση ότι θα καταβάλλονται επί πλέον του συμπεφωνημένου μεγαλυτέρου μισθού. Ο κανόνας του συμψηφισμού έχει εφαρμογή και για επιδόματα που θεσπίσθηκαν με συλλογική κλαδική σύμβαση εργασίας ακόμη και μετά από την κατάρτιση της ατομικής σύμβασης, βάσει της οποίας καταβάλλονται οι υψηλότερες των νομίμων αποδοχές, εκτός αν η νεώτερη ρύθμιση προβλέπει το αντίθετο.

Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται και η «διαχείριση» της αύξησης του κατώτατου μισθού. Εφόσον ο μισθωτός αμείβεται με βάση τον ελάχιστο μισθό των 650€ συν την πρόσθετη παροχή, μια ενδεχόμενη αύξηση των 650€ θα «φάει» κομμάτι της πρόσθετης παροχής, χωρίς να δημιουργεί νομική υποχρέωση του εργοδότη για αύξηση του καθαρού καταβαλλόμενου στην τσέπη ποσού.

Για παράδειγμα:

Έστω μισθωτός που έχει υπογράψει ένα χρόνο πριν ατομική σύμβαση εργασίας με καταβαλλόμενο μισθό 1.000 ευρώ. Δεν εντάσσεται σε κλαδική σύμβαση και αμείβεται με βάση τον κατώτατο των 650€ συν πρόσθετη παροχή 350€. Δεν δικαιούται επιδόματα προϋπηρεσίας καθώς δεν είχε πάνω από 3 χρόνια προϋπηρεσίας τον Φεβρουάριο του 2012. Αν για παράδειγμα ο κατώτατος αυξηθεί στα 680€, τότε ο μισθωτός δεν θα λάβει 30€ αύξηση στην τσέπη αλλά αυτό θα συμψηφιστεί με την πρόσθετη παροχή των 350€. Ο καταβαλλόμενος θα παραμείνει 1.000€ και η πρόσθετη παροχή θα μειωθεί στα 320€.

Τρεις ταχύτητες

Παρόλα αυτά υπάρχουν επιδόματα και παροχές που δεν μπορούν να συμψηφιστούν με την πρόσθετη παροχή και ο μισθωτός δικαιούται να τα λάβει ακέραια. Οι τρεις ταχύτητες που διαμορφώνονται είναι οι εξής:

1. Επιτρέπεται να συμψηφιστούν με την πρόσθετη παροχή:

Α) Το επίδομα επικίνδυνης εργασίας των ηλεκτροτεχνιτών μπορεί να συμψηφίζεται με τις ανώτερες των νομίμων καταβαλλόμενες αποδοχές.

Β) Το επίδομα ανθυγιεινής εργασίας εκτός εάν καθιερώθηκε με συλλογική κλαδική μετά την κατάρτιση της ατομικής σύμβασης. Επιτρέπεται ο συμψηφισμός του με τις υψηλότερες των νομίμων καταβαλλόμενες αποδοχές. Η μοναδική εξαίρεση για το επίδομα ανθυγιεινής εργασίας – λόγω της οποίας δεν χωρεί κατά τη νομολογία συμψηφισμός – αφορά μόνο τις περιπτώσεις εκείνες των εργαζομένων για τους οποίους το επίδομα καθιερώθηκε μετά από την κατάρτιση της επίμαχης ατομικής σύμβασης που προβλέπει την πρόσθετη παροχή. Αντίθετα ο συμψηφισμός χωρεί για όσους προσελήφθησαν μετά από την καθιέρωση του επιδόματος με την συλλογική κλαδική σύμβαση. Το επίδομα ανθυγιεινής εργασίας δεν μπορεί να συμψηφισθεί με γενικές αυξήσεις κατά την σύναψη κλαδικής, ούτε με την οικονομική επιβάρυνση του εργοδότη μπορεί να συναρτηθεί.

Γ) Το εκάστοτε χορηγούμενο ποσοστό της ΑΤΑ συμψηφίζεται με τις ανώτερες των νομίμων καταβαλλόμενες αποδοχές. Η Αυτόματη Τιμαριθμική Αναπροσαρμογή είναι ο μηχανισμός που αναπληρώνει στους μισθούς την ετήσια απώλεια αγοραστικής δύναμης που δέχονται λόγω των γενικών αυξήσεων των τιμών, δηλαδή του πληθωρισμού. Είχε παγώσει από τον Ιούλιο του 2011 και επανήλθε από την 1η Ιανουαρίου 2018.

Δ) Το επίδομα παιδικού και βρεφονηπιακού σταθμού

Ε) Το επίδομα ισολογισμού

ΣΤ) Η αμοιβή από εργασία κατά την 6η ημέρα όταν ο μισθωτός εργάζεται 5ήμερο επιτρέπεται να συμψηφίζεται με τις ανώτερες των νομίμων καταβαλλόμενες αποδοχές.

2. Επιτρέπεται να συμψηφιστούν με την πρόσθετη παροχή μόνο με συμφωνία εργοδότη – εργαζόμενου :

Α) Το επίδομα γάμου. Απαγορεύεται κατά την νομολογία ο μονομερής συμψηφισμός από τον εργοδότη ενώ αντίθετα επιτρέπεται η συνομολόγηση συμφωνίας ότι στις υψηλότερες καταβαλλόμενες αποδοχές θα περιλαμβάνεται και το επίδομα γάμου. Για το επίδομα γάμου έχει προκύψει και κατά περίπτωση νομολογία. Ειδικότερα, σύμφωνα με απόφαση του Αρείου Πάγου του 1997 είναι άκυρη η συμφωνία εργοδότη – εργαζόμενου για τον συμψηφισμό των επιδομάτων γάμου και τουριστικής εκπαίδευσης των σερβιτόρων, τα οποία υπολογίζονται στο κατώτατο ημερομίσθιο, με τον ανώτερο του ημερομισθίου ανειδικεύτου εργάτη μισθό που προέρχεται από φιλοδωρήματα. Υπενθυμίζεται πως σήμερα το επίδομα γάμου δεν ισχύει καθολικά, αλλά μόνο για τους εργαζόμενους σε επιχειρήσεις – μέλη των εργοδοτικών οργανώσεων που συνυπογράφουν την ΕΓΣΣΕ.

Β) Τα ποσά των δώρων (επιδομάτων εορτών) Χριστουγέννων και Πάσχα μπορούν να συμψηφισθούν με τις ανώτερες των νομίμων καταβαλλόμενες αποδοχές μόνον κατόπιν συμφωνίας μεταξύ εργοδότη και μισθωτού. Η διάταξη νόμου του 1963 που προβλέπει ακυρότητα κάθε συμφωνίας περί συμψηφισμού των δώρων ισχύει μόνο για τους οικοδόμους κατά την νομολογία του Αρείου Παγου.

Γ) Οι οφειλόμενες προσαυξήσεις για νυχτερινή εργασία, εργασία την Κυριακή ή την αργία μπορούν να συμψηφισθούν με τις ανώτερες των νομίμων καταβαλλόμενες αποδοχές μόνον κατόπιν ειδικής συμφωνίας μεταξύ εργοδότη και μισθωτού, που είναι έγκυρη. Απαγορεύεται ο μονομερής συμψηφισμός κυρίως για την εργασία τις Κυριακές – αργίες.

Δ) Η πρόσθετη αμοιβή που οφείλεται για την παροχή πρόσθετης εργασίας μπορεί να συμψηφιστεί μόνο με ειδική συμφωνία μεταξύ εργοδότη και μισθωτού.

Ε) Η αμοιβή της υπερεργασίας επιτρέπεται να συμψηφίζεται με την πρόσθετη αμοιβή με ειδική συμφωνία. Η υπερεργασία είναι η απασχόληση 5 ωρών επί πλέον την εβδομάδα μετά τις 40 ώρες για τις επιχειρήσεις που εφαρμόζουν 5ήμερο σύστημα απασχόλησης (41η – 45η) και 8 ωρών επιπλέον την εβδομάδα, για τις επιχειρήσεις που εφαρμόζουν σύστημα 6ήμερης απασχόλησης (41η – 48η). Η ειδική συμφωνία μπορεί να γίνει είτε κατά την σύναψη της ατομικής σύμβασης είτε μεταγενέστερα και αφορά δικαίωμα του εργοδότη να ζητήσει από το μισθωτό την απασχόλησή του καθ’ υπερεργασίαν χωρίς ιδιαίτερη αμοιβή. Είναι επιτρεπτός ο συμψηφισμός ωρών υπερεργασίας της εβδομάδος, δηλαδή ο συμψηφισμός περισσοτέρων ωρών εργασίας κάποιων ημερών με τις λιγότερες ώρες άλλων ημερών της ίδιας εβδομάδος, εφ’ όσον το σύνολο δεν υπερβαίνει τις 48 ώρες.

ΣΤ) Σύννομη η συμφωνία περί συμψηφισμού της αποζημίωσης εκτός έδρας με υψηλότερες αποδοχές όταν έχει συμφωνηθεί ότι έδρα συνιστά οποιαδήποτε περιοχή της χώρας.

Δεν επιτρέπεται να συμψηφιστούν με την πρόσθετη παροχή:

Α) Οι αποδοχές μη ληφθείσας αδείας και το επίδομα αδείας δεν συμψηφίζονται με την πρόσθετη παροχή, δηλαδή με τις ανώτερες των νομίμων καταβαλλόμενες αποδοχές, ούτε κατόπιν ρητής συμφωνίας.

Β) Οι αξιώσεις από υπερωριακή απασχόληση δεν συμψηφίζονται με τις ανώτερες των νομίμων καταβαλλόμενες αποδοχές, ούτε κατόπιν συμφωνίας. Η απαγόρευση του συμψηφισμού έχει θεσπιστεί με νομοθετικό διάταγμα από το 1959. Αντίθετα είναι έγκυρη η συμφωνία περί προκαταβολής στον μισθωτό ορισμένου επί πλέον του μισθού ποσού, έναντι υπερωριακής εργασίας. Το ποσόν αυτό συμψηφίζεται με τις αξιώσεις του μισθωτού από την πραγματοποιηθείσα υπερωρία. Δεν επιτρέπεται, τέλος, ο συμψηφισμός παρανόμων υπερωριών ορισμένης ημέρας με πραγματοποιηθείσες λιγότερες ώρες εργασίας ή με μη πραγματοποιηθείσα εργασία άλλης εργάσιμης ημέρας της ιδίας εβδομάδος, ανεξαρτήτως υπερβάσεως ή μη του ανωτάτου ορίου εβδομαδιαίας εργασίας.