H Πράξη Νομοθετικού Περιεχόμενου για τη διατήρηση του ειδικού καθεστώτος στα πέντε νησιά του Αιγαίου, η αναφορά του Πιέρ Μοσκοβισί κατά την επίσκεψή του στην Αθήνα πως οι δεσμεύσεις πρέπει να τηρούνται -pacta sunt servanda- αλλά «δεν είναι άκαμπτες», αλλά και η γενικότερη αλλαγή φρασεολογίας στο συγκεκριμένο θέμα από την Κομισιόν την τελευταία περίοδο άνοιξαν ακόμη περισσότερο την όρεξη στους κόλπους του κυβερνώντος κόμματος για «κατάργηση της περικοπής των συντάξεων με έναν νόμο και ένα άρθρο».

Πεπεισμένα ότι οι δημοσιονομικές επιδόσεις των επόμενων μηνών και ετών θα είναι καλύτερες από αυτές που προβλέπουν οι ευρωπαϊκοί θεσμοί και ότι θα πλησιάζουν τα νούμερα του μεσοπρόθεσμου, κυβερνητικά στελέχη έχουν αντιληφθεί ότι αν δημιουργηθεί ο κατάλληλος δημοσιονομικός χώρος μπορεί η κατάργηση της προσωπικής διαφοράς είτε να αναβληθεί είτε ακόμη και να ακυρωθεί. Άλλωστε μετά την απόφαση για τη διατήρηση του ειδικού καθεστώτος ΦΠΑ στα νησιά, διαφάνηκε ότι είναι δυνατόν να ανατραπεί «προαπαιτούμενο». Έχουν όμως έτσι τα πράγματα;

Από το Βερολίνο με… αγάπη

Μάλλον… όχι. Αυτό τουλάχιστον μαρτυρά το γερμανικό “μπλόκο” που έβαλε την Πέμπτη το βράδυ το Βερολίνο στην απόφση για εκταμίευση της δόσης των 15 δισ. από το Eurogroup. Ειδικότερα, η Γερμανία ζήτησε περικοπές ύψους 28 εκατομμυρίων, όσο, δηλαδή, είναι και το δημοσιονομικό κόστος της παράτασης του μειωμένου ΦΠΑ μέχρι το τέλος του έτους. Το γερμανικό… καψόνι δεν αφήνει πολλά περιθώρια παρερμηνειών: Αντί η δόση να εκταμιευθεί άμεσα, θα καθυστερήσει και θα φτάσει στα ελληνικά ταμεία στις αρχές Αυγούστου αφού προηγουμένως η ελληνική κυβέρνηση κάνει περικοπές ύψους 28 εκατομμυρίων και πάρει την έγκριση του γερμανικού κοινοβουλίου.

Την ίδια στιγμή, ο επικεφαλής του Eurogroup Μάριο Σεντένο ήταν κάτι παραπάνω από σαφείς και για το θέμα των επερχόμενων περικοπών στις συντάξεις. “Είναι πολύ σημαντικό η Ελλάδα να παραμείνει προσηλωμένη στις δεσμεύσεις που έγιναν κατά τη διάρκεια του προγράμματος” δήλωσε σε σχετική ερώτηση.

Οι παρασκηνιακές διεργασίες

Η διατήρηση του ειδικού καθεστώτος στα νησιά για έξι μήνες είναι ένα μέτρο που φαίνεται να συνδέθηκε με τις διαπραγματεύσεις για το μεταναστευτικό και έχει σχετικά μικρό δημοσιονομικό κόστος. “Είναι 28 εκατ. ευρώ. Αντιλαμβάνομαι τις επιφυλάξεις, σέβομαι το γερμανικό κοινοβούλιο, αλλά αυτό το ποσόν δεν αναμένεται να θέσει σε κίνδυνο το στόχο για πρωτογενές πλεόνασμα του 3,5%. Η Ελλάδα υπεραποδίδει κάθε χρόνο και το νούμερο είναι πολύ μικρό” είπε χαρακτηριστικά ο ευρωπαίος Επίτροπος Πιερ Μοσκοβισί, μετά το πέρας του Eurogroup. Όταν όμως κανείς εξετάσει το θέμα της περικοπής των συντάξεων, πρόκειται για ένα μέτρο με πολύ μεγαλύτερη ετήσια δημοσιονομική απόδοση και έντονο συμβολισμό τόσο για τους θεσμούς όσο και για τις αγορές.

Η κυβέρνηση, ωστόσο, φαίνεται πως ποντάρει στο πλεόνασμα-μαμούθ 1,3 – 1,4 δισ. που εκτιμά ότι θα έχει ο ΕΦΚΑ. Από την άλλη, ωστόσο, όσοι ευρωπαίοι αξιωματούχοι τάσσονται αναφανδόν υπέρ της εφαρμογής των συμφωνημένων, κάνουν αναφορά και σε δύο άλλα επιχειρήματα που αφορούν την αναλογιστική βιωσιμότητα του ασφαλιστικού καθώς και τη διαγενεακή δικαιοσύνη. Στο θέμα των συντάξεων αναφέρθηκε στην ομιλία του στο ΣΒΒΕ τη Δευτέρα και ο Αλέξης Τσίπρας, εξαπολύοντας βολές εναντίον του ΣΕΒ για την πρωτοβουλία του να ζητήσει την εφαρμογή του μέτρου της περικοπής των συντάξεων.

Ο πρωθυπουργός αναφέρθηκε ακόμη στα κυβερνητικά σχέδια για φοροελαφρύνσεις, σημειώνοντας ότι για το 2019 προβλέπονται 700 εκατ. ευρώ, ενώ για το 2012 1,5 δισ. ευρώ. Την Τρίτη, τη σκυτάλη πήρε ο Ευκλείδης Τσακαλώτος. Ο υπουργός Οικονομικών προανήγγειλε ότι θα υπάρχει πάλι υπερπλεόνασμα και μέρισμα στο τέλος του χρόνου, ενώ επανέλαβε ότι για τους φόρους ο πρωθυπουργός έχει ζητήσει έως το τέλος του Ιουλίου μια μελέτη για το πού μπορούν να ξοδευτούν καλύτερα τα πρώτα 700 εκατ. ευρώ που θα μπουν στον προϋπολογισμό εκ των προτέρων για το 2019. «Είναι να μειωθεί ο ΕΝΦΙΑ; Είναι να βοηθήσουμε τους μικρομεσαίους και τους αυτοαπασχολούμενους με τις κοινωνικές εισφορές; Είναι να βοηθήσουμε περισσότερο σχετικά με τον φόρο εισοδήματος; Υπάρχουν επιλογές, υπέρ και κατά. Ποτέ δεν είναι μια επιλογή η βέλτιστη, πάντα θα μπορούσες να κάνεις και κάτι άλλο», είπε χαρακτηριστικά.

Τι μπορεί τελικά να χρηματοδοτήσει η κυβέρνηση

Το τι μπορεί να χρηματοδοτήσει η κυβέρνηση ως «παροχή» τόσο για φέτος όσο και για το 2019, εξαρτάται άμεσα από τις δημοσιονομικές επιδόσεις της χώρας. Για το 2018, οι δανειστές εκτιμούν ότι το πρωτογενές πλεόνασμα θα φτάσει στο 3,5% του ΑΕΠ δηλαδή όσο και ο επίσημος στόχος. Η ελληνική πλευρά από την άλλη ελπίζει ότι θα υπάρξει σημαντικό υπερ-πλεόνασμα το οποίο θα μπορεί να διατεθεί κατά βούληση. Το ποια από τις δύο πλευρές θα δικαιωθεί, θα φανεί τους επόμενους μήνες και αφού προκύψουν τα πρώτα στοιχεία σχετικά με την είσπραξη των φετινών φόρων εισοδήματος φυσικών και νομικών προσώπων, ΕΝΦΙΑ κλπ. Αν υπάρξει υπερ-πλεόνασμα, η ελληνική πλευρά θα μπορέσει να «χρηματοδοτήσει» κάποιες παροχές. Με υπερπλεόνασμα της τάξεως του ενός δις. ευρώ, μπορεί να χρηματοδοτηθεί –για παράδειγμα- ένα επίδομα στους συνταξιούχους που να καλύπτει τις απώλειες εισοδήματος από την κατάργηση της προσωπικής διαφοράς για έξι μήνες. Δεν μπορεί όμως, να «χρηματοδοτηθεί» η αναβολή της κατάργησης της προσωπικής διαφοράς καθώς αυτό είναι ένα μέτρο που βαραίνει τον προϋπολογισμό του 2019 και όχι τον αντίστοιχο του 2018.

Το φετινό φθινόπωρο θα είναι καθοριστικό για το περιεχόμενο των κοινωνικών παροχών της κυβέρνησης. Πρώτον θα έχει φανεί το ποια θα είναι η φετινή δημοσιονομική επίδοση και δεύτερον θα γίνει μια εκτενής συζήτηση για το πρωτογενές πλεόνασμα του 2019. Για την επόμενη χρονιά, η κυβέρνηση φέρεται να έχει εξασφαλίσει ένα «μαξιλάρι» 700 εκατ. ευρώ για να χρηματοδοτήσει μειώσεις φόρων. Αυτή η επιλογή βρίσκει σύμφωνο και το ΔΝΤ. Αν όμως δοθούν τα χρήματα για τις μειώσεις φόρων (και δεδομένου ότι θα διατεθούν και 600 εκατ. ευρώ για το επίδομα στέγασης), είναι δεδομένο ότι δεν θα μπορεί να ανασταλεί η μείωση των συντάξεων χωρίς να τεθεί σε κίνδυνο ο στόχος του 3,5%.

Tέλος, ένα άλλο σενάριο που κυκλοφόρησε τις τελευταίες ημέρες είναι η αναστολή της εφαρμογής των περικοπών στις συντάξεις το 2019, αλλά με ταυτόχρονη μη εφαρμογή των αντιμέτρων. Όπως θα έχει γίνει πλέον σαφές, τα…. παζάρια δεν τελειώνουν μαζί με το τέλος του προγράμματος του Αύγουστο.