Καινοτόμος εφαρμογή για υπερκινητικά παιδιά…Αναπτύχθηκε από εργαστήριο του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου

Μία από τις συχνότερες νευροβιολογικές διαταραχές της παιδικής ηλικίας είναι η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής-Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ), η οποία αφορά διεθνώς ποσοστό περίπου 5% του μαθητικού πληθυσμού, όμως υποδιαγιγνώσκεται σε πολλές χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα. Η έγκαιρη διάγνωση, η πολυεπίπεδη παρέμβαση και η στήριξη από το στενό περιβάλλον δίνουν στα παιδιά με ΔΕΠΥ την ευκαιρία να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά τη διαταραχή και να αξιοποιήσουν τις πραγματικές τους δυνατότητες. Η νέα εφαρμογή για έξυπνες ηλεκτρονικές συσκευές WHAAM, την οποία ανέπτυξε το Εργαστήριο Ιατρικής Φυσικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ), κινείται ακριβώς προς αυτή την κατεύθυνση.

Η καινοτόμα αυτή εφαρμογή λειτουργεί σαν ένα ηλεκτρονικό χρονολόγιο, όπου καταγράφεται η καθημερινή δραστηριότητα του παιδιού ή εφήβου με ΔΕΠΥ, ενώ συγχρόνως δημιουργεί γύρω του ένα δίκτυο υποστήριξης. Οι γονείς, οι συγγενείς που βρίσκονται ώρες κοντά στο παιδί, οι εκπαιδευτικοί και ένας τουλάχιστον γιατρός γίνονται μέλη αυτού του δικτύου. Πρόκειται για ένα εύχρηστο εργαλείο που εξασφαλίζει την έγκυρη και έγκαιρη ενημέρωση του ειδικού για τη συμπεριφορά του παιδιού με ΔΕΠΥ.

«Η εφαρμογή διευκολύνει γονείς, κηδεμόνες και εκπαιδευτικούς να κρατούν στοιχεία σχετικά με την καθημερινή δραστηριότητα του παιδιού, για την αξιολόγηση όχι μόνο της συμπεριφοράς του από τον ειδικό, αλλά και της επιτυχίας ή καταλληλότητας των παρεμβάσεων» αναφέρει μιλώντας στο «Βήμα» ο επίκουρος καθηγητής του Τμήματος Ιατρικής του ΑΠΘ κ. Παναγιώτης Μπαμίδης, επιστημονικός υπεύθυνος του ερευνητικού έργου «Διαδικτυακή εφαρμογή για παρακολούθηση του Συνδρόμου Υπερκινητικότητας και Διάσπασης Προσοχής / Web Health Application for ADHD Monitoring – WHAAM».

Ας αναλογιστούμε μόνο ότι σε μια επίσκεψη στον γιατρό οι γονείς θα ερωτηθούν για τις δραστηριότητες του παιδιού το προηγούμενο διάστημα – ακόμη και εξάμηνο -, τι άλλαξε, πώς αντέδρασε το παιδί κ.τ.λ. Οπως λέει ο κ. Μπαμίδης, οι περισσότεροι κρατούν ένα ημερολόγιο, το οποίο όμως συνήθως παρουσιάζει κενά καθώς ο γονέας δεν είναι πάντα δίπλα στο παιδί, άλλοι πάλι δεν κάνουν ούτε αυτό, με αποτέλεσμα ο γιατρός να μην έχει την απαραίτητη πληροφόρηση.

Η εφαρμογή WHAAM, που υποστηρίζει τη μεθοδολογία ABC όπου καταγράφεται το τι προηγήθηκε μιας συμπεριφοράς και τι ακολούθησε, είναι ήδη διαθέσιμη δωρεάν για Android και πολύ σύντομα θα διατίθεται και για iOS. Ετσι, μπορεί κάθε ενδιαφερόμενος για το παιδί να καταγράφει μέσω κινητού ή τάμπλετ, σε ένα κοινό προφίλ που έχει δημιουργήσει ο γονέας, τις συμπεριφορές στο σπίτι, στο σχολείο, στο πάρκο, στο κολυμβητήριο, στο σουπερμάρκετ. Υποστηρίζει επίσης τις στρατηγικές παρέμβασης του γιατρού μέσω της καταγραφής παρατηρήσεων, ενώ με την έκδοση αριθμητικών αναφορών και στατιστικών στοιχείων βοηθά στην αξιολόγηση κάθε παρέμβασης.

Η ΔΕΠΥ είναι ψυχιατρική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από μια αναπτυξιακά ακατάλληλη και επίμονη έλλειψη προσοχής, υπερκινητικότητα και παρορμητικότητα, διάχυτη σε διάφορα περιβάλλοντα. Η διαταραχή εκδηλώνεται σε ηλικίες μικρότερες των 7 ετών και παρουσιάζεται τέσσερις φορές συχνότερα σε αγόρια από ό,τι σε κορίτσια. Αρκετοί επιστήμονες ωστόσο πιστεύουν ότι η συχνότητα εμφάνισης είναι περίπου η ίδια στα δύο φύλα, με τη διαφορά ότι τα κορίτσια συχνά δεν είναι υπερκινητικά και διαχειρίζονται καλύτερα τη διαταραχή τους, με αποτέλεσμα η διάγνωση είτε να διαλάθει είτε να καθυστερήσει.

Συνήθως η αναγνώριση του προβλήματος συμπίπτει με την ένταξη στο σχολείο, εξαιτίας των αυξημένων απαιτήσεων για συγκέντρωση, οργάνωση και συμμόρφωση στους κανόνες. Το παιδί με ΔΕΠΥ είναι απρόσεκτο στο μάθημα, του ξεφεύγουν οι λεπτομέρειες, δεν ολοκληρώνει τις εργασίες του, μπορεί ακόμη να είναι νευρικό, υπερκινητικό, να τρέχει, να χώνεται μέσα στις παρέες και τα παιχνίδια, να είναι παρορμητικό ως και επιθετικό ορισμένες φορές. Πολλά από τα χαρακτηριστικά συμπτώματα της διαταραχής θεωρούνται τόσο κοινά στην παιδική ηλικία που συχνά η διάγνωση παραβλέπεται.

Αν και δεν γνωρίζουμε τι προκαλεί τη ΔΕΠΥ, επιστημονικές έρευνες δείχνουν ότι αυτή μεταδίδεται γενετικά και προκαλείται από μια χημική ανεπάρκεια σε ορισμένους νευροδιαβιβαστές (χημικές ουσίες που ρυθμίζουν την αποτελεσματικότητα με την οποία ο εγκέφαλος ελέγχει τη συμπεριφορά). Σύμφωνα με τον καθηγητή, σε ποσοστό 30% των παιδιών η ΔΕΠΥ αντιμετωπίζεται αποτελεσματικά, ενώ για το 40% δεν αντιμετωπίζεται καθόλου. Για το υπόλοιπο 30% των παιδιών τα πράγματα δυσκολεύουν ακόμη περισσότερο, αφού η κατάστασή τους επιδεινώνεται. Αντιλαμβανόμαστε λοιπόν πόσο σημαντική είναι αφενός η έγκαιρη διάγνωση, αφετέρου η ολοκληρωμένη θεραπευτική προσέγγιση, στην οποία συμβάλλει και η καινοτόμος εφαρμογή του ΑΠΘ.

Τόσο τα αποτελέσματα του ερευνητικού προγράμματος όσο και το application παρουσιάστηκαν σε γονείς, εκπαιδευτικούς, ενηλίκους με ΔΕΠΥ, ψυχολόγους και άλλους επαγγελματίες υγείας, σε ειδική ημερίδα, που διεξήχθη στη Θεσσαλονίκη την Τετάρτη 3 Ιουνίου 2015. «Αυτό που μας έλεγαν οι σύλλογοι γονέων ήταν ότι λείπουν τέτοιου είδους εκδηλώσεις ενημέρωσης για τις επιστημονικές εξελίξεις, αλλά και δικτύωσης με ανθρώπους που πραγματικά μπορούν να στηρίξουν παιδιά και οικογένειες» επισημαίνει ο κ. Μπαμίδης.

Στη δημιουργία και ανάπτυξη αυτού του δικτύου σε τοπικό, εθνικό, αλλά και ευρωπαϊκό επίπεδο στοχεύει και η εφαρμογή που δημιουργήθηκε από το ΑΠΘ. Εξάλλου το ερευνητικό έργο WHAAM, που χρηματοδοτείται μέσω του προγράμματος Lifelong Learning της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, φέρνει σε επαφή επιστημονικές ομάδες από όλη την Ευρώπη. «Σήμερα η εφαρμογή θα χρησιμοποιηθεί σε παιδιά με ΔΕΠΥ, στο μέλλον όμως μπορεί να αξιοποιηθεί από επιστήμονες και ερευνητές για παιδιά με αυτισμό, μαθησιακές δυσκολίες ή άλλες διαταραχές» λέει ο επίκουρος καθηγητής.

Εκτός από το Εργαστήριο Ιατρικής Φυσικής του ΑΠΘ, στο έργο συμμετέχουν το Εθνικό Ιδρυμα Ερευνας – Ινστιτούτο Τεχνολογιών Διδακτικής της Ιταλίας που ανέπτυξε την αντίστοιχη διαδικτυακή εφαρμογή, η Παιδαγωγική Σχολή του Πολυτεχνικού Πανεπιστημίου της Πορτογαλίας, το Τμήμα Επιστήμης Υπολογιστών του Trinity College του Δουβλίνου και η ΜΚΟ ADDISS (National Attention Deficit Disorder Information and Support Service) της Αγγλίας με σημαντική δράση στην υποστήριξη των οικογενειών.