Η οδύσσεια ενός αναπληρωτή-Τα προβλήματα των νομάδων της εκπαίδευσης

Λόγω της δημοσίευσης την Παρασκευή 24/8 της εγκυκλίου δηλώσεων περιοχών από τους αναπληρωτές μέχρι και την Πέμπτη 30/8, η «Γνώμη» και το gnomip.gr σάς παρουσιάζουν ένα εκτενές ρεπορτάζ-αφιέρωμα, αναδεικνύοντας τα προβλήματα που καλούνται να αντιμετωπίσουν «οι νομάδες της εκπαίδευσης», όπως χαρακτηριστικά οι ίδιοι αυτοαποκαλούνται χαριτολογώντας.

Όπως δείχνουν τα πράγματα, οι αναπληρωτές έχουν γίνει «θεσμός» για το Υπουργείο Παιδείας, αφού εδώ και αρκετά χρόνια δεν έχουν πραγματοποιηθεί μόνιμοι διορισμοί. Αυτό φυσικά έχει επιπτώσεις στην επαγγελματική και οικογενειακή ζωή τόσο των ίδιων, όσο και των μόνιμων εκπαιδευτικών, οι οποίοι έχουν εγκλωβιστεί για χρόνια στον ίδιο τόπο, μακριά από τη μόνιμη κατοικία τους, μην μπορώντας να πάρουν μετάθεση, καθώς δεν υπάρχει αντικαταστάτης νεοδιόριστος, όπως γινόταν παλιότερα.

ΤΙ ΑΚΡΙΒΩΣ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΕΣ

Αναπληρωτές ονομάζονται οι εκπαιδευτικοί πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, οι οποίοι προσλαμβάνονται από το αρμόδιο Υπουργείο Παιδείας με σύμβαση εργασίας ιδιωτικού δικαίου ορισμένου χρόνου και καλύπτουν όχι μόνο πια έκτακτα κενά (π.χ. κενό λόγω απόσπασης μόνιμου εκπαιδευτικού σε γραφείο ή κενό που προκύπτει λόγω εγκυμοσύνης), όπως συνέβαινε στο παρελθόν, αλλά πλέον και οργανικά κενά λόγω της χρόνιας αδιοριστίας και των χιλιάδων συνταξιοδοτήσεων. Έχουν λιγότερα δικαιώματα σε σχέση με τους μόνιμα διορισμένους συναδέλφους τους και την υποχρέωση να παρουσιαστούν εκεί που θα τους ζητηθεί από την οικεία Διεύθυνση Εκπαίδευσης.

ΟΙ ΦΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΤΟ ΩΡΑΡΙΟ

Οι αναπληρωτές δεν προσλαμβάνονται όλοι μαζί από την αρχή της χρονιάς, αλλά σε φάσεις. Η πρώτη φάση είναι συνήθως τον Σεπτέμβριο και η τελευταία μπορεί να είναι τον Απρίλιο, ακόμα και τον Μάιο. Ένας αναπληρωτής μπορεί να έχει πλήρες ή μειωμένο ωράριο και να προσληφθεί κοντά ή μακριά από τον τόπο μόνιμης κατοικίας του.

ΕΠΙΛΟΓΗ-ΜΟΝΟΔΡΟΜΟΣ ΛΟΓΩ ΤΗΣ ΑΝΕΡΓΙΑΣ

Ωστόσο, επειδή τα μόρια είναι σημαντικά, κάποιοι από το να μην εργαστούν καθόλου, επιλέγουν να δουλέψουν με μειωμένο ωράριο και κουτσουρεμένο μισθό, στηριζόμενοι οικονομικά στις οικογένειές τους. Σε περίοδο οικονομικής κρίσης η λύση του αναπληρωτή είναι μονόδρομος, αφού η ανεργία «θερίζει» και κυρίως σε αυτό το επάγγελμα που είναι κορεσμένο κι αποφοιτούν από τις λεγόμενες «καθηγητικές σχολές» όλο και περισσότερα άτομα.

Η ΑΒΕΒΑΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΡΟΣΛΗΨΗΣ

Για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση οι συμβάσεις εργασίας λήγουν στις 21 Ιουνίου, ενώ για τη δευτεροβάθμια στις 30 Ιουνίου κάθε σχολικού έτους. Και από τον Σεπτέμβρη οι εν λόγω εκπαιδευτικοί πάλι στο ίδιο έργο θεατές με την αγωνία να κορυφώνεται για το εάν και πού θα επαναπροσληφθούν.

Πρώτο μέλημα των απολυμένων αναπληρωτών κάθε τέλη Ιουνίου-αρχές Ιουλίου είναι η εγγραφή τους στα μητρώα ανέργων του ΟΑΕΔ, ώστε να πάρουν επίδομα ανεργίας, το οποίο δεν είναι κατορθωτό πάντα.

ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ ΜΕ ΠΟΛΛΗ ΑΓΩΝΙΑ

Όλο το καλοκαίρι οι αναπληρωτές ενημερώνονται από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ή επισκέπτονται διάφορα fora στο ίντερνετ, προκειμένου να έχουν έστω και μία στοιχειώδη ενημέρωση για το πότε και το πού θα μπορούσαν προσληφθούν, ανάλογα με τα κενά της κάθε περιοχής που έχουν δηλώσει στην αίτησή τους για το επόμενο σχολικό έτος και τη θέση τους στον οικείο πίνακα. Όταν έρχεται η πολυπόθητη πρόσληψη (συνήθως σε διαφορετικό μέρος από ό,τι την προηγούμενη χρονιά με ό,τι κι αν αυτό συνεπάγεται), ξεκινά η οδύσσειά τους.

«ΑΓΚΑΘΙ» Η ΕΥΡΕΣΗ ΚΑΤΟΙΚΙΑΣ

Από τα μεγαλύτερα «αγκάθια» που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι αναπληρωτές είναι η εύρεση κατοικίας και ιδιαιτέρως σε τουριστικές περιοχές, όπως τα νησιά. Ειδικά σε Σαντορίνη, Μύκονο, Ρέθυμνο, Ηράκλειο, Χανιά, Κέρκυρα, Ρόδο, Ζάκυνθο, υπάρχει το σοβαρότερο πρόβλημα.

Από τη μία, οι περισσότερο κερδοφόρες μισθώσεις σε φοιτητές ή μέσω Airbnb, τις οποίες προτιμούν σαφώς οι ιδιοκτήτες, από την άλλη οι ενοικιάσεις στην Ύπατη Αρμοστεία για τους πρόσφυγες, έχουν μειώσει σημαντικά τον αριθμό των διαθέσιμων καταλυμάτων.

Έτσι, πολλοί νεοπροσληφθέντες αναγκάζονται να πληρώνουν ξενοδοχεία για μέρες ολόκληρες, μέχρι να βρουν σπίτι ή έστω ένα υποτυπώδες στούντιο ή ακόμα και δωμάτιο, συνήθως με υψηλό ενοίκιο και με ελλείψεις σε βασικά είδη και παροχές (π.χ. φουρνάκι, πλυντήριο, θέρμανση).

Η ΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΙΔΙΟΚΤΗΤΩΝ

Όταν επιτέλους βρουν κατάλυμα, τις περισσότερες φορές δεν υπογράφουν συμβόλαιο λόγω άρνησης του ιδιοκτήτη να προβεί σε μια τέτοια κίνηση με ό,τι κι αν αυτό συνεπάγεται (απώλεια φοροελαφρύνσεων, μπορεί ο ιδιοκτήτης να τους διώξει νωρίτερα, για να το νοικιάσει σε τουρίστες κ.λπ.).

Έτσι για φέτος και μετά τις περσινές έντονες αντιδράσεις, καθώς αναπληρωτές αναγκάστηκαν να κοιμηθούν σε σλίπινγκ-μπαγκ σε παραλία, έχουν ανακοινωθεί κάποια υποτυπώδη προληπτικά μέτρα υποδοχής τους, μόνο όμως από τους δήμους Μυκόνου και Σαντορίνης και μένει να δούμε στην πράξη αν αυτά θα είναι ανακουφιστικά ή όχι.

ΠΟΛΛΑ ΤΑ ΕΞΟΔΑ ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗΣ

Επιπλέον, τα έξοδα μετακίνησης από τον τόπο μόνιμης κατοικίας τους στον τόπο προσωρινής εργασίας τους είναι αποκλειστικά δικά τους, χωρίς κάποια έστω στοιχειώδη οικονομική ενίσχυση από την πολιτεία. Βέβαια, θα πρέπει να σημειωθεί πως τη σχολική χρονιά 2017-18, για πρώτη φορά μετά από συντονισμένες διαμαρτυρίες και καίριες παρεμβάσεις οργανωμένων συλλόγων, έγινε κάποια έκπτωση στα ακτοπλοϊκά εισιτήρια.

ΠΙΟ ΕΥΝΟΗΜΕΝΗ Η ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗ

Πιο ευνοημένοι φαίνεται να είναι όσοι πρόλαβαν εγκαίρως να κάνουν μεταπτυχιακό στην Ειδική Αγωγή, όπου οι προσλήψεις αυτές είναι πολλές κάθε σχολική χρονιά και χρηματοδοτούνται από το ΕΣΠΑ, ενώ οι εκπαιδευτικοί αυτοί απολαμβάνουν το προνόμιο σε αρκετές περιπτώσεις να εργάζονται στον τόπο τους. Σιγά-σιγά βέβαια η επαγγελματική αποκατάσταση για τους νέους κατόχους μεταπτυχιακών τίτλων στην Ειδική Αγωγή φαντάζει δύσκολη, καθώς αρχίζει να υπάρχει κι εκεί κορεσμός.

ΟΙ ΕΡΙΔΕΣ ΚΑΙ ΟΙ «ΑΛΕΞΙΠΤΩΤΙΣΤΕΣ»

Πολλές φορές, σε περιόδους οικονομικής κρίσης και ανεργίας, οι ίδιοι οι αδιόριστοι εκπαιδευτικοί διαπληκτίζονται μεταξύ τους, κυρίως για τα κριτήρια πρόσληψης, όπως διαπιστώνει εύλογα κάποιος αν επισκεφθεί δημόσια fora στο διαδίκτυο. Πολλοί αναγκάζονται να δηλώσουν δυσπρόσιτα σχολεία, για να πάρουν τα διπλά μόρια και να ανέβουν θέσεις στους πίνακες αναπληρωτών, καθώς κάθε χρόνο, όπως χαρακτηριστικά γράφουν, «εισβάλλουν “αλεξιπτωτιστές”», δηλαδή άτομα που εντάσσονται απευθείας σχεδόν στους πίνακες και μάλιστα προτάσσονται σε σειρά, όπως οι απολυμένοι ιδιωτικοί εκπαιδευτικοί, ενώ επιπλέον υπάρχουν και οι ειδικές κατηγορίες (π.χ. πολύτεκνοι).

ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΤΑ ΜΟΡΙΑ ΚΑΙ ΤΙΣ ΔΥΣΠΡΟΣΙΤΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ

Ειδικά φέτος ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δείξουν οι αναπληρωτές στις δηλώσεις περιοχών προτίμησης, μια και σύμφωνα με τα νέα δεδομένα κάποιες “κλασικές” δυσπρόσιτες περιοχές, όπως η Λέρος, η Σίφνος, η Ιθάκη και οι Παξοί, αποχαρακτηρίστηκαν από τέτοιες και δεν δίνουν πλέον διπλά μόρια στους πίνακες.

Η ΠΡΟΣΦΥΓΗ ΣΤΑ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΑ

Άλλες φορές πάλι, μερίδα αδιόριστων εκπαιδευτικών βρίσκει τη λύση προσφεύγοντας στα δικαστήρια, όπως συνέβη με κάποιους από τους επιτυχόντες των γραπτών διαγωνισμών του ΑΣΕΠ των ετών 2004, 2006 και 2008, επειδή είχαν έννομο συμφέρον λόγω της δικαστικής απόφασης-ορόσημο 527/2015, η οποία επί της ουσίας προτάσσει τους επιτυχόντες στους μόνιμους διορισμούς.

ΑΙΤΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΟ

Παρόλα αυτά, οι ιθύνοντες του Υπουργείου Παιδείας αδυνατούν προς το παρόν να θεσπίσουν ένα νέο σύστημα διορισμών, όχι μόνο εξαιτίας των αντικρουόμενων συμφερόντων και των δικαστικών προσφυγών των εκπαιδευτικών, από τους οποίους άλλωστε ελάχιστοι δικαιώνονται, αλλά και λόγω του δημογραφικού προβλήματος, αφού οι γεννήσεις στα χρόνια της οικονομικής κρίσης είναι αισθητά λιγότερες σε σχέση με τις προηγούμενες δεκαετίες και σε μερικά χρόνια θα υπάρχουν δυσμενείς επιπτώσεις και για το εργασιακό μέλλον της εκπαιδευτικής κοινότητας.

ΛΥΣΗ Ο ΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΔΙΚΑΙΩΘΕΝΤΩΝ ΕΠΙΤΥΧΟΝΤΩΝ ΑΣΕΠ 2008

Μια μικρή ανάσα ανανέωσης στο κάπως γερασμένο πια εκπαιδευτικό δυναμικό ίσως δώσει ο μόνιμος διορισμός των δικαιωθέντων δικαστικά επιτυχόντων του ΑΣΕΠ του 2008, που προσέφυγαν στη δικαιοσύνη εμπρόθεσμα, αλλά παραμένουν αδιόριστοι, των οποίων όμως ο αριθμός είναι ελάχιστος σε σχέση με τα χιλιάδες πραγματικά οργανικά κενά.

ΤΙ ΔΗΛΩΝΟΥΝ ΣΤΗ «Γ»

«Συνεχείς μετακινήσεις και ψυχική καταπόνηση»

«Πώς είναι η καθημερινότητα ενός αναπληρωτή; Σίγουρα πολύ δύσκολη! Πολύωρα ή πολυήμερα ταξίδια, παρουσίαση στις Διευθύνσεις Εκπαίδευσης, τοποθέτηση σε ένα ή περισσότερα σχολεία του νομού, μετακόμιση εκεί με ή χωρίς τις οικογένειές μας, μεταφορά οικοσκευής και βιβλίων με το Ι.Χ. ή αποστολή αυτών μέσω ταχυδρομείου, εύρεση καταλύματος, εγκλιματισμός στο νέο μέρος κ.λπ. Το αποτέλεσμα είναι ότι υποβαλλόμαστε σε τεράστια και επώδυνη οικονομική, σωματική και ψυχική καταπόνηση. Και κάθε Σεπτέμβρη φτου κι από την αρχή! Τα τελευταία 9 χρόνια έχω διακτινιστεί σε όλη την Ελλάδα, από την Κω και τη Σαντορίνη μέχρι την Κέρκυρα και την Κρήτη. Η γυναίκα μου νιώθει σαν να έχει παντρευτεί ναυτικό» αναφέρει ο Σ.Α., φιλόλογος από την Πάτρα και πατέρας ενός νηπίου.

«Κινδυνεύει καθημερινά η ζωή μας»

«Αν προσληφθείς σε γειτονικό νομό, κάθε μέρα οδηγείς τόσα χιλιόμετρα παίζοντας κορώνα-γράμματα τη ζωή όχι μόνο τη δική σου, αλλά και των συνεπιβατών σου, καθώς η οικονομική κρίση μάς αναγκάζει να σχηματίζουμε γκρουπάκια 3 έως 5 ατόμων στα αυτοκίνητα, προκειμένου να μειώσουμε τα έξοδα της μετακίνησής μας. Όσοι δε υπηρετούμε στην Ηλεία, υφιστάμεθα τους κινδύνους που εγκυμονεί η εθνική οδός-καρμανιόλα», υποστηρίζει η Π.Κ., νηπιαγωγός από την Πάτρα.

«Δέκα χρόνια μακριά από τα παιδιά μου»

«Είμαι πατέρας δύο παιδιών και εργάζομαι ως αναπληρωτής τα τελευταία 10 σχεδόν χρόνια. Κάθε φορά αφήνω πίσω σύζυγο και παιδιά. Το ξέρετε ότι σε κάποια μικρά νησιά δεν υπάρχει καν παιδίατρος και η συγκοινωνία είναι μία-δύο φορές την εβδομάδα; Για να μην πω για τα απαγορευτικά λόγω καιρού… Δεν μπορώ να τους ταλαιπωρήσω και τους πάρω μαζί μου, να αλλάζουν περιβάλλον κάθε χρόνο. Από την άλλη, ενώ θα μπορούσα να μείνω στον τόπο μου κάνοντας ιδιαίτερα μαθήματα, προτιμώ να είμαι μακριά τους, για να έχω ένσημα και να τα έχω ασφαλισμένα», τονίζει ο Γ.Π., μαθηματικός από το Αίγιο.

«Μας παίρνουν τη σειρά»

«Μα καλά! Είναι δυνατόν να αναγνωρίζεται η προϋπηρεσία από ιδιωτικά σχολεία στη δημόσια εκπαίδευση; Γίνεται σε άλλους τομείς του δημοσίου αυτό; Τώρα οι απολυμένοι εκπαιδευτικοί με τεράστιες ιδιωτικές προϋπηρεσίες καταλαμβάνουν τις πρώτες θέσεις του πίνακα και εργάζονται στην έδρα τους κι εγώ εξαιτίας τους εξορίστηκα, αν και έχω και δύο επιτυχίες ΑΣΕΠ!», επισημαίνει αγανακτισμένη μία φιλόλογος από την Αιτωλοακαρνανία, που επιθυμεί να διατηρήσει την ανωνυμία της.

«Πρόθυμη να δουλέψω παρά τις δυσκολίες»

«Μπορεί για κάποιους η αναπλήρωση να είναι τεράστια ταλαιπωρία, όμως θα ήμουν διατεθειμένη να το κάνω, καθώς είμαι άνεργη. Πήρα το πτυχίο μου το 2008. Μέσα σε έξι μήνες και χωρίς εμπειρία, έπρεπε να προετοιμαστώ για τον γραπτό διαγωνισμό του ΑΣΕΠ. 18.500 αιτήσεις για 480 μόλις θέσεις! Ήμουν σειρά 700 κάτι, αλλά δεν με πήραν ποτέ ως αναπληρώτρια, ενώ στις αιτήσεις δηλώνω παντού, ακόμα και με μειωμένο ωράριο. Στον κλάδο των φιλολόγων, για να πας αναπληρώτρια, χρειάζονταν δύο καλές επιτυχίες κι εγώ πρόλαβα να δώσω μόνο μία φορά, αφού από τότε δεν ξαναέγινε διαγωνισμός», μας εξηγεί η Μ.Α. από την Αχαΐα.

«Με πήραν αμέσως και στον τόπο μου»

«Πήρα το βασικό πτυχίο το 2010. Δεν πρόλαβα δηλαδή καν να δώσω ΑΣΕΠ. Το μεταπτυχιακό μου στην Ειδική Αγωγή το έκανα σε ένα χρόνο στο εξωτερικό και με πήραν αναπληρωτή σχεδόν αμέσως. Μία φορά μόνο με πήραν αλλού. Τις άλλες φορές στο μέρος μου. Ευτυχώς μπόρεσαν να με στηρίξουν οικονομικά οι γονείς μου, γιατί το μεταπτυχιακό ήταν με δίδακτρα, όμως πια η απόσβεση έχει γίνει και έχω και επάρκεια στην ιταλική γλώσσα. Στόχος είναι να μπω κάποια στιγμή στη Γενική Αγωγή, γιατί η χρηματοδότηση του ΕΣΠΑ θα λήξει, όπως λένε, ίσως το 2020, όμως προς το παρόν προτιμώ την Ειδική, όπου προσλαμβάνομαι από Σεπτέμβρη, ενώ στη Γενική στην καλύτερη θα προσλαμβανόμουν Νοέμβρη και πιο μακριά», υπογραμμίζει ο Π.Ε., αναπληρωτής Ειδικής Αγωγής από την Ηλεία.

ΕΙΡΗΝΗ ΧΕΙΜΩΝΑ: «ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗΣ: ΔΡΟΜΕΑΣ ΑΠΟΣΤΑΣΕΩΝ»

Τη δική της δεκάχρονη εμπειρία καταγράφει με πικρία και χιούμορ η Ειρήνη Χειμώνα (φωτο), νηπιαγωγός από την Πάτρα:

“Αρχές Σεπτέμβρη… Γνωρίζοντας πλέον τον νομό υπηρέτησης, δηλώνεις την περιοχή τοποθέτησης κι αφού με λίγη τύχη αυτή είναι μέσα στις πρώτες επιλογές σου, “φοράς” το κουράγιο σου για το εννιάμηνο δρομολόγιό σου (ειδικά αν δεν μετακομίσεις μακριά από τη μόνιμη κατοικία σου), το καλύτερό σου χαμόγελο, την υπομονή και τη διάθεση να προσφέρεις αυτό που δύνασαι στο πιο ζωντανό κύτταρο μιας πολιτείας, τα παιδιά… Προσπαθείς να προσθέσεις μέχρι το τέλος της χρονιάς έστω κι ένα μικρό λιθαράκι στη γνώση, στην προσωπικότητα και την εξέλιξη του κάθε παιδιού.

Το πού και πώς θα βρεθείς ακριβώς, το μαθαίνεις πάντα την τελευταία στιγμή και είσαι υποχρεωμένος να βρίσκεσαι στο σχολείο υπηρέτησης την ώρα που πρέπει, σε όποια απόσταση κι αν αυτό βρίσκεται. Ποιον νοιάζει άραγε το ότι ο αναπληρωτής μπορεί να μάθει το σχολείο μία μέρα πριν από τον αγιασμό, αργά το βράδυ; Είναι υποχρεωμένος στις 8 π.μ. να βρίσκεται εκεί. Ας βρει τον τρόπο! Και η διαδικαστική ρουτίνα ξεκινά…

Γύρω στον Φεβρουάριο, κάπου στη μέση της χρονιάς, αρχίζεις να δυσανασχετείς με την μετακίνηση ως απόσταση, τα έξοδα (βενζίνη, ενοίκιο κ.ά.), την κούραση.

Τον Απρίλιο αρχίζεις να βαραίνεις λόγω κούρασης όχι μόνο σωματικής, αλλά και ψυχικής, καθώς ώς τότε έχεις βάλει τα δυνατά σου, ώστε να δώσεις ό,τι μπορείς ως εκπαιδευτικός στα παιδιά.

Και έρχεται ο Ιούνιος, οπότε και διαπιστώνεις αν η προσπάθεια που έκανες “απέφερε καρπούς”. Και μετά τη διαπίστωση, έρχεται η ανάγκη για ένα «διάλειμμα», που ωστόσο στην περίπτωση του αναπληρωτή φυσικά δεν είναι τόσο ευχάριστο από οικονομικής απόψεως, καθώς λήγει η σύμβασή του και μπαίνει στη “ρουτίνα” του Ταμείου Ανεργίας.

Τον Ιούλιο αρχίζεις σιγά-σιγά να αγωνιάς για τη νέα χρονιά κι ας μην το παραδέχεσαι.

Τον Αύγουστο η αγωνία κορυφώνεται, ιδίως προς το τέλος του μήνα.

Πάλι Σεπτέμβρης… Η αγωνία φτάνει στο τέλος της και η διαδικαστική ρουτίνα, όπως τόσα χρόνια τώρα, ξεκινά ξανά!”.