Έρχονται αλλαγές στις συντάξεις

Δέκα αλλαγές στις συντάξεις και στην ασφάλιση φέρνει το νέο ασφαλιστικό νομοσχέδιο

Aπό τον Σεπτέμβριο αναμένεται να δρομολογηθούν εξελίξεις από τη νέα ηγεσία του Υπουργείου Εργασίας. Τα ανοιχτά μέτωπα είναι πολλά και με δεδομένη την υψηλή ακρίβεια που αντέχει, είναι εύλογες οι απαιτήσεις των συνταξιούχων. Επτά αλλαγές συνθέτουν το παζλ των ζητημάτων που θα ανακύψουν στις συντάξεις από την έναρξη της νέας σεζόν. Τα βλέμματα είναι στραμμένα στις εξαγγελίες του Πρωθυπουργού στη ΔΕΘ.

1. Μείωση στην εισφορά αλληλεγγύης συνταξιούχων

Οι συνταξιούχοι αναμένουν το ξήλωμα της πρώτης αλλά ιδιαίτερα ανθεκτικής περικοπής στις συντάξεις, της εισφοράς αλληλεγγύης συνταξιούχων που θεσπίστηκε με το νόμο 3863/2010.

Αφορά σήμερα 500.000 συνταξιούχους με μεικτή κύρια σύνταξη άνω των 1400 ευρώ και μεικτή επικουρική άνω των 300 ευρώ .Εφαρμόζεται κλιμακωτά από 3% έως 14% από το πρώτο όμως ευρώ με αποτέλεσμα να έχει καταστεί ένας μόνιμος μηχανισμός απενεργοποίησης των έτσι και αλλιώς ισχνών ετήσιων αυξήσεων. Ειδική εισφορά αλληλεγγύης αποτελεί η παρακράτηση είναι 3% για συντάξεις από 1.400,01 έως 1.700 ευρώ, 6% για συντάξεις από 1.700,01 έως 2.000 ευρώ και 7% για συντάξεις από 2.000,01 έως 2.300 ευρώ, 9% για συντάξεις από 2.300,01 έως 2.600 ευρώ, 10% για συντάξεις από 2.600,01 έως 2.900 ευρώ, 12% για συντάξεις από 2.900,01 έως 3.200 ευρώ,13% για συντάξεις από 3.200,01 έως 3.500 ευρώ και 14% για συντάξεις από 3.500,01 ευρώ και άνω. Η εισφορά αλληλεγγύης συνταξιούχων έχει ακόμα ένα χαρακτηριστικό. Αφορά το σύνολο των συντάξεων είτε έχουν εκδοθεί πριν την 13η -5-2016 είτε εκδίδονται τώρα. Αποφέρει 730 εκατομμύρια έσοδα το χρόνο αλλά αν συνεκτιμηθεί πως τα έσοδα του ΕΦΚΑ , έχουν αυξηθεί κατακόρυφα μετά την κατάργηση της περικοπής στις συντάξεις των απασχολούμενων συνταξιούχων, υπάρχει δημοσιονομικός χώρος για την έστω και σταδιακή κατάργηση του μέτρου. Δύο σενάρια είναι τα επικρατέστερα για την μείωση της εισφοράς αλληλεγγύης, είτε να παραμείνει στα ίδια ποσοστά αλλά να επιβάλλεται στο ποσό που υπερβαίνει τα 1400 μεικτά (ενώ σήμερα επιβάλλεται από το πρώτο ευρώ) είτε να μειωθούν οι συντελεστές της εισφοράς π.χ από 3% σε 1,5%, από 6% σε 3%, από 9% σε 4,5% κλπ.

Επειδή για την μείωση της εισφοράς αλληλεγγύης ακούμε εδώ και χρόνια, θεωρώ ότι πρέπει οι συνταξιούχοι να «κρατάνε μικρό καλάθι».

2. Μείωση σε 60.000 συνταξιούχους λόγω θανάτου του ιδιωτικού τομέα

Αφορά στις συντάξεις όσων συνταξιούχων λόγω θανάτου , με έναρξη λήψη σύνταξης μετά την 13η -5ου-2016 (ημερομηνία θανάτου) δεν έγινε η περικοπή μετά την τριετία από τον θάνατο , παρότι ο συνταξιούχος είτε ελάμβανε και δική του σύνταξη είτε παράλληλα εργαζόταν. Το πρόβλημα αφορά τις κύριες συντάξεις λόγω θανάτου του ιδιωτικού τομέα. Στις συντάξεις λόγω θανάτου του Δημοσίου και στις επικουρικές , η περικοπή έλαβε χώρα κανονικά μετά το πέρας της τριετίας. Οι συγκεκριμένοι συνταξιούχοι καλούνται να επιστρέψουν τα χρήματα παρότι δεν ευθύνονται για την μη επιβολή της περικοπής. Πιθανολογείται ως επικρατέστερο σενάριο η επιστροφή των ποσών που καταβλήθηκαν αχρεωστήτως σταδιακά μέσω της μείωσης κατά 50% της μικρότερης παροχής (μεταξύ της σύνταξης γήρατος και της σύνταξης λόγω θανάτου). Με λιγότερες πιθανότητες το σενάριο που προβλέπει επιστροφή μέσω της περικοπής κατά ένα ποσοστό μόνο της εθνικής σύνταξης.
3. Αλλαγή στο καθεστώς απασχόλησης συνταξιούχων λόγω αναπηρίας

Με την ψήφιση και την εφαρμογή του ν.5078.2023 , δόθηκε το δικαίωμα σε άτομα με αναπηρία που λαμβάνουν σύνταξη, να μπορούν να εργαστούν και μάλιστα χωρίς καμία περικοπή στη σύνταξη τους. Το μέτρο ήταν σε κάθε περίπτωση θετικό και βοήθησε στην ενίσχυση του εισοδήματος των συνταξιούχων λόγω αναπηρίας. Λόγω όμως της ατυχούς επιλογής διατύπωσης, τέθηκαν προσκόμματα στην δυνατότητα παράλληλης με τη σύνταξη απασχόλησης για τους συνταξιούχους λόγω αναπηρίας, καθώς απαιτείται κατά την υποβολή αίτησης συνταξιοδότησης ο υποψήφιος συνταξιούχος λόγω αναπηρίας να μην εργάζεται εκείνο το χρονικό σημείο. Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε αν ήταν νομοτεχνική αστοχία ή σκόπιμη προσπάθεια μείωσης των δικαιούχων σύνταξης αναπηρίας. Είναι όμως τελείως παράλογο από την μια μεριά να δίνεις το δικαίωμα σε άτομα με αναπηρία να απασχολούνται παράλληλα με τη λήψη σύνταξης και από την άλλη μεριά να απαιτείς να διακόψουν την απασχόληση για να καταθέσουν για σύνταξη.

Χιλιάδες άτομα με αναπηρία που εργάζονται και έχουν θεμελιώσει δικαίωμα σύνταξης αναπηρίας πρέπει να παραιτηθούν για να υποβάλλουν αίτημα συνταξιοδότησης χωρίς να είναι εγγυημένη η επαναπρόσληψη τους μετά. Χιλιάδες επαγγελματίες καλούνται να διακόψουν προσωρινά την δραστηριότητα τους για να υποβάλλουν αίτημα συνταξιοδότησης και να υποστούν μια παράλογη γραφειοκρατία για να κάνουν επανέναρξη επιτηδεύματος μετά την υποβολή του αιτήματος.

Διαρρέεται από την κυβέρνηση πως το πρόβλημα θα λυθεί με τροποποίηση της νομοθεσίας ώστε να μπορεί ο εργαζόμενος που έχει ποσοστό αναπηρίας από τα ΚΕΠΑ, να προχωρήσει , χωρίς διακοπή απασχόλησης , στην νόμιμη κατάθεση αίτησης
4. Παροχή δυνατότητας εξαγοράς πλασματικών για συμπλήρωση 15ετιας στην επικουρική σύνταξη

Μέχρι σήμερα, στα επικουρικά ταμεία του τέως ΕΤΕΑΜ δικαίωμα εξαγοράς πλασματικών ετών (τέκνα , σπουδές , κενά ασφάλισης ) έχουν οι συνταξιούχοι μόνο για την θεμελίωση κύριας σύνταξης. Για την επικουρική μπορούν να αναγνωρίσουν μόνο χρόνο στρατιωτικής θητείας και χρόνο επιδοτούμενης ανεργίας έως 200 ημέρες και υπό τον όρο η επιδότηση να έχει χωρήσει την τελευταία δεκαετία πριν την υποβολή του αιτήματος συνταξιοδότησης. Αν γίνουν πράξη όσα διαρρέει το Υπουργείο, θα χορηγηθεί η δυνατότητα εξαγοράς πλασματικών ετών και στην επικουρική με την προϋπόθεση ο ασφαλισμένος να έχει 12 πραγματικά έτη στην επικουρική ασφάλιση . Αναμφίβολα αν ψηφιστεί, πρόκειται για ένα θετικό μέτρο που θα δώσει τη δυνατότητα σε ασφαλισμένους που έως τώρα έβλεπαν τις εισφορές που είχαν πληρώσει στην επικουρική να πηγαίνουν χαμένες ή εξαναγκάζονται σε χρονοβόρα και πολλές φορές ασύμφορη αυτασφάλιση , να λάβουν ταχύτερα και ασφαλέστερα επικουρική σύνταξη.
5. Νέος τρόπος αύξησης συντάξεων για όσους αποχωρούν από 1-1-2025

Αλλάζει ο υπολογισμός των συντάξιμων αποδοχών από το 2025 κι έπειτα, καθώς η ετήσια αναπροσαρμογή τους παύει να συνδέεται με την εξέλιξη του πληθωρισμού και θα συνδέεται με έναν καινούργιο δείκτη, τον δείκτη μεταβολής μισθών.

Η ρύθμιση αφορά τις νέες συνταξιοδοτήσεις από το 2025 και εφεξής. Δηλαδή από την επόμενη χρονιά οι συντάξιμες αποδοχές των ασφαλισμένων που αποτελούν τη βάση υπολογισμού της ανταποδοτικής σύνταξης παύουν να αυξάνονται με τον πληθωρισμό και θα αυξάνονται με το ποσοστό αύξησης του δείκτη μισθών όλων των εργαζομένων.

Όσοι ασφαλισμένοι αποχωρήσουν από το 2025 κι έπειτα θα έχουν δύο τρόπους για τον καθορισμό των συντάξιμων αποδοχών τους:

-Το ανταποδοτικό τμήμα της σύνταξής τους από το 2002 ως και το 2024 θα αυξάνεται κατά το ποσοστό μεταβολής του Δείκτη Τιμών Καταναλωτή κάθε έτους.

-Το ανταποδοτικό τμήμα της σύνταξής τους από το 2025 και μετά, θα αυξάνεται ανάλογα με το ποσοστό μεταβολής του δείκτη μισθών για το σύνολο της οικονομίας.

Αν το 2024 ο δείκτης μισθών καταγράψει αύξηση 3,5% ενώ ο πληθωρισμός κυμανθεί περίπου στο 3% όπως διαφαίνεται έως σήμερα , αυτό το ποσοστό θα αυξήσει και τον μισθό που θα ληφθεί υπόψη για την ανταποδοτική σύνταξη όσων αποχωρήσουν το 2025 με αποτέλεσμα να είναι κατά τι αυξημένες οι συντάξεις όσων επιλέξουν το 2025 για να υποβάλλουν αίτηση συνταξιοδότησης.
6. Επίδομα από 100 έως 250 ευρώ σε όσους έχουν προσωπική διαφορά

Αφορά 750.000 συνταξιούχους που δεν έχουν αύξηση λόγω προσωπικής διαφοράς και θα λάβουν τον Δεκέμβριο επίδομα από 100 έως 250 ευρώ κατά τα πρότυπα των προηγούμενων ετών .
7. Εφάπαξ ενίσχυση χαμηλοσυνταξιούχων

Tο κονδύλι για το επίδομα προσωπικής διαφοράς θα προέλθει από τη φορολόγηση των υπερκερδών των διυλιστηρίων που κυμαίνεται μεταξύ 250 και 300 εκατ. ευρώ. Κατ’ εκτίμηση, το κονδύλι για το επίδομα προσωπικής διαφοράς ανέρχεται σε 100 εκατ. ευρώ. Επομένως απομένουν άλλα 150-200 εκατ., των οποίων σημαντικό μέρος ενδέχεται να διατεθεί σε εφάπαξ οικονομική ενίσχυση (επιταγή ακρίβειας) σε χαμηλοσυνταξιούχους και ανασφάλιστους υπερήλικες .

Πέρυσι η οικονομική ενίσχυση ύψους 150 ευρώ είχε δοθεί σε χαμηλοσυνταξιούχους με εισόδημα από κύριες συντάξεις έως 700 ευρώ τον μήνα (8.400 τον χρόνο) οι οποίοι δεν είχαν προσωπική διαφορά ή αν είχαν ήταν μικρότερη των 10 ευρώ ενώ οι ανασφάλιστοι υπερήλικες έλαβαν οικονομική ενίσχυση ύψους 150 ευρώ.
8. Μείωση ασφαλιστικών εισφορών μισθωτών

Η κυβέρνηση έχει εξαγγείλει την περαιτέρω μείωση των εισφορών σε δύο φάσεις, αρχής γενομένης από το 2025. Η μείωση θα είναι κατά μία μονάδα και θα μοιραστεί σε μισή μονάδα το 2025 και μισή το 2027, αν και υπάρχουν πιέσεις για επίσπευσή της είτε σε δεύτερο χρόνο εντός της επόμενης χρονιάς είτε εντός του 2026. Το επικρατέστερο σενάριο είναι η πρώτη μείωση να αφορά μόνο τις εργοδοτικές εισφορές για να ελαφρυνθεί το βάρος των επιχειρήσεων προκειμένου να λειτουργήσει ως κίνητρο για την πραγματική αύξηση των μισθών.
9. Αύξηση ασφαλιστικών εισφορών επαγγελματιών

Η αναμενόμενη ετήσια αύξηση των ασφαλιστικών εισφορών για περίπου 1.750.000 αυτοαπασχολούμενους, επιστήμονες και αγρότες από το 2024 αναμένεται να είναι μικρότερη από την περυσινή λόγω των προβλέψεων για μείωση του πληθωρισμού. Αναμένουμε αν θα γίνει πράξη το αίτημα των επιστημονικών συλλόγων και των επιμελητηρίων για κατάργηση η μείωση του 10ευρω της ασφάλισης υπέρ του κλάδου ανεργίας.
10. Ενιαίος κανονισμός ασφάλισης και παροχών

Νομοθετική πρωτοβουλία για την έκδοση ενιαίου κανονισμού παροχών ετοιμάζει το υπουργείο Εργασίας μέσα στο φθινόπωρο. Πρόκειται για Μνημονιακή υποχρέωση που εκκρεμεί από το 2016 με τον νόμο Κατρούγκαλου, με στόχο να εναρμονιστούν οι παροχές σε χρήμα από ταμείο σε ταμείο και οι διαφορετικές προϋποθέσεις χορήγησής τους.

Στόχος είναι οι ενιαίοι κανονισμοί να είναι, όσο το δυνατόν, δημοσιονομικά ουδέτεροι, ώστε να μην αποκλίνουν σημαντικά σε σχέση με το κόστος που έχουν τώρα. Αυτό σημαίνει πως οι αλλαγές που θα υπάρξουν θα είναι πιο «επώδυνες» για τους ασφαλισμένους των προνομιούχων ταμείων (ΔΕΚΟ και τραπεζών) που θα δουν τις παροχές τους να «ψαλιδίζονται και να εξισώνονται με τα όρια του ΙΚΑ. Αρκετοί θα χάσουν προνόμια, όμως οι περισσότεροι ασφαλισμένοι θα κερδίσουν έστω και λίγα.

Παρότι τα ασφαλιστικά ταμεία έχουν ενοποιηθεί στον ΕΦΚΑ εδώ και επτά έτη, παροχές όπως τα επιδόματα ασθενείας, μητρότητας , εργατικών ατυχημάτων , εξόδων κηδείας και κατασκήνωσης, συνεχίζονται να δίνονται με βάση τους κανόνες του κάθε ταμείου.

Κώστας Τσουκαλάς, Δικηγόρος – Εργατολόγος