Καθημερινά, σχεδόν, αναδύονται στα ΜΜΕ γεγονότα βίας, τόσο στις σχολικές μονάδες, όσο και στο ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον. Γεγονότα, που δημιουργούν έντονο κοινωνικό προβληματισμό. Παράλληλα με την αναζήτηση των αιτίων της έξαρσης της βίας την τελευταία, κυρίως, διετία, προτείνονται μέτρα για την αντιμετώπισή της ή, έστω, την άμβλυνσή της.

του Παντελή Γαλίτη

Σύμφωνα με πρόσφατα δημοσιεύματα, ετοιμάζεται αυστηροποίηση της σχολικής νομοθεσίας για την διαχείριση των παραβατικών συμπεριφορών των μαθητών.

Συγκεκριμένα, και σύμφωνα πάντα με τα πρόσφατα δημοσιεύματα:

  • Επαναφέρεται η δυνατότητα επιβολής ποινής μέχρι πέντε ημερών από το Σύλλογο Διδασκόντων.
  • Επαναφέρεται η δυνατότητα επιβολής ποινής μέχρι τριών ημερών από τον Διευθυντή του σχολείου.
  • Η τιμωρία της αλλαγής του σχολικού περιβάλλοντος, η οποία εδώ και πολλά χρόνια είναι η αυστηρότερη των ποινών που μπορεί να επιβληθεί σε μαθητές, γίνεται ακόμη αυστηρότερη με την μονιμότητα της ισχύος της, αφού δεν θα μπορεί ο αποβαλλόμενος μαθητής να επιστρέψει το επόμενο σχολικό έτος στην σχολική μονάδα από την οποία απομακρύνθηκε

Αυτή η αυστηροποίηση των ποινών για τις παραβατικές μαθητικές συμπεριφορές επιτρέπει την, κατά μία έννοια, δικαιότερη αντιμετώπιση των συμπεριφορών αυτών, ανάλογα με την βαρύτητά τους, αφού, πλέον, είτε ο Διευθυντής του σχολείου είτε ο Σύλλογος Διδασκόντων θα έχουν στην «γκάμα» του ποινολογίου τους περισσότερες επιλογές.

Η αυστηροποίηση, όμως, των ποινών στην προσπάθεια αντιμετώπισης της παρεκκλίνουσας συμπεριφοράς των μαθητών, αν και έχει έρθει στο επίκεντρο σχετικών συζητήσεων αρκετές φορές, ενέχει τον κίνδυνο της εστίασης του προβλήματος σε λανθασμένη βάση. Επιτρέπει την δημιουργία εντύπωσης ότι το πρόβλημα της έξαρσης της νεανικής βίας έχει ως αιτία της την απουσία αυστηρού πλαισίου παιδαγωγικών μέτρων. Αν δημιουργηθεί αυτή η εντύπωση, τότε θεωρείται βέβαιο ότι οι πραγματικές αιτίες του προβλήματος θα συνεχίσουν να ενισχύουν το καταστροφικό τους έργο στην νεολαία της πατρίδας μας.

Προφανώς και δεν αυξήθηκε η νεανική βία ως αποτέλεσμα της μείωσης των ποινών που προβλέπονται ως παιδαγωγικά μέτρα. Η αναζήτηση των αιτίων της βίας μεταξύ των νέων αποτελεί κομβικό σημείο στην αποτελεσματική προσέγγιση του προβλήματος και στην αντιμετώπισή του.

Εφόσον γίνει αποδεκτό ότι για την έξαρση της βίας δεν ευθύνεται το χαλαρό πλαίσιο των παιδαγωγικών μέτρων, αλλά ότι οι αιτίες αυτές αναδύονται από την ίδια την κοινωνία, θα πρέπει να ενισχυθούν και να αξιοποιηθούν όλα εκείνα τα όπλα που διαθέτει στην φαρέτρα της η εκπαιδευτική κοινότητα, καθώς και άλλα που θα πρέπει να προστεθούν σε αυτά, προκειμένου να προσεγγισθεί με μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα η προσπάθεια άμβλυνσης του φαινομένου της βίας στις εφηβικές ηλικίες.

Ο θεσμός του ψυχολόγου στα σχολεία θα πρέπει να ενισχυθεί σε ανθρώπινο δυναμικό, το οποίο θα τοποθετείται έγκαιρα στις σχολικές μονάδες και θα αξιοποιείται σε αυτές σε μόνιμη βάση και όχι ως περιφερόμενο επιστημονικό προσωπικό μεταξύ των σχολικών μονάδων, προκειμένου να έχει ξεκάθαρη εικόνα για το μαθητικό δυναμικό που έχει αναλάβει, ώστε να προγραμματίζει και να σχεδιάζει τις εκάστοτε παρεμβάσεις και τις απαραίτητες συνεδρίες με τους μαθητές.

Ο θεσμός του Συμβούλου Σχολικής Ζωής αποτελεί σημαντικό παιδαγωγικό θεσμό και μπορεί να προσφέρει σε μεγάλο βαθμό στην αποτελεσματικότερη διαχείριση της νεανικής βίας. Απαιτείται συστηματική και μεθοδική επιμόρφωση των εκπαιδευτικών πριν και κατά την ανάληψη του ρόλου αυτού.

Η ενημέρωση και η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στην αναγνώριση και στη διαχείριση περιστατικών ενδοσχολικής βίας και εκφοβισμού θα πρέπει να είναι συνεχής και συστηματική.

Το ίδιο συστηματική θα πρέπει να είναι και η  επιμόρφωση των γονέων  / κηδεμόνων, όπως και η συνεχής ενημέρωση και συμμετοχή σε σχετικές δράσεις των μαθητών.

Η έγκαιρη παρέμβαση, ήδη από τις μικρές ηλικίες, θα δημιουργήσει ένα θετικό υπόβαθρο για την άμβλυνση της βίας στα σχολεία και, ευρύτερα, στην κοινωνία. Η εκμάθηση κοινωνικών συμπεριφορών και η υιοθέτηση της αλληλοεκτίμησης και του αλληλοσεβασμού θα πρέπει να τεθούν στο επίκεντρο τέτοιων παρεμβάσεων, οι οποίες θα φέρουν τόσο μεσοπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα θετικά αποτελέσματα.

Σίγουρα οι ποινές έχουν την σημασία τους και τον ρόλο τους στην διαχείριση εκδήλωσης βίας και παραβατικών συμπεριφορών στα σχολεία. Σημαντικότερο, όμως, ρόλο διαδραματίζει η κατανόηση των αιτίων που οδηγούν στις συμπεριφορές αυτές και η, εν συνεχεία, υλοποίηση όλων των ενδεδειγμένων δράσεων στην προσπάθεια της αποτελεσματικής διαχείρισής τους και της εξάλειψής τους.

Η αξιοποίηση των παιδαγωγικών μέτρων με την μορφή ποινών για παραβατικές μαθητικές συμπεριφορές θα πρέπει να υλοποιείται εναλλακτικά ή – και – συνδυαστικά με δράσεις πρόληψης και αποτελεσματικής διαχείρισης της βίας και όχι ως κύρια επιλογή στην διαχείρισή της. Είναι βέβαιο ότι η ανάληψη δράσεων και η υλοποίηση προγραμμάτων πρόληψης, αποτελεσματικής διαχείρισης και καταστολής της βίας είναι χρονοβόρες διαδικασίες, συγκρινόμενες με την επιβολή ποινών για παραβατικές συμπεριφορές. Είναι, όμως, εξίσου βέβαιο ότι στην πρώτη περίπτωση τα αναληφθείσες προσπάθειες θα φέρουν μόνιμα αποτελέσματα, ενώ στην δεύτερη περίπτωση τα αποτελέσματα δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι θα είναι τα προσδοκώμενα.

Η θεσμοθέτηση αυστηρότερου πλαισίου επιβολής παιδαγωγικών μέτρων σίγουρα θα θέσει στο επίκεντρο των συζητήσεων της εκπαιδευτικής κοινότητας τον βαθμό αποτελεσματικότητάς του στην διαχείριση της ενδοσχολικής βίας. Μένει να φανεί αν η θεσμοθέτηση αυτή θα συνοδευτεί από την αναγκαία ενίσχυση της προσπάθειας διαχείρισης της σχολικής βίας και της παραβατικότητας με τους απαραίτητους υποστηρικτικούς θεσμούς, όπως είναι ο σχολικός ψυχολόγος, καθώς και τις επιμορφωτικές δράσεις θωράκισης της εκπαιδευτικής κοινότητας. Σε διαφορετική περίπτωση, εκτιμάται ότι η ενεργοποίηση, αποκλειστικά και μόνο, του αυστηρότερου πλαισίου παιδαγωγικών μέτρων θα λειτουργήσει ως επιβραδυντής εκρηκτικών καταστάσεων, οι οποίες, όμως, κάποια στιγμή, θα εκτονωθούν με εκκωφαντικό θόρυβο – και τα ανάλογα αποτελέσματα – για την κοινωνία μας.