Η πολύπλευρη κρίση της εποχής μας θα πρέπει να μας διδάξει, τόσο ως προς τα πραγματικά αίτια που την προκάλεσαν όσο και ως προς τις σωστές επιλογές για την έξοδο απ’ αυτή.

Του Νίκου Τσούλια

Η σημερινή σκληρή ταξική πολιτική της κυβέρνησης της Ν.Δ. στον κόσμο της εργασίας και οι πολλαπλές ιδιωτικοποιήσεις και στην εκπαίδευση (αλλά και στην υγεία) υπονομεύουν την παιδεία και την μόρφωση των νέων.

Μισό εκατομμύριο νέοι επιστήμονες με πλούσια μορφωτικά προσόντα εγκατέλειψαν τη χώρα μέσα στην τελευταία δεκαετία. Είναι μια εικόνα ενοχής αυτής της περιόδου για το πολιτικό μας σύστημα. Κι όμως. Η Ν.Δ. ακόμα και τους πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης τους έχει στρέψει προς τις φίλιες μεγάλες εταιρείες του «Μαξίμου Α.Ε.». (Δεν είναι φυσικά καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι οι απευθείας αναθέσεις έργων έχουν υπερβεί κάθε προηγούμενο αναλογικό μέρος). Για την εκπαίδευση απλά και μόνο κάποια θεωρητικά προγράμματα για να μη φανεί ότι την έχουν ξεχάσει.

Η ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας δεν θέτει καν στην ατζέντα της τα μεγάλα ζητήματα της εποχής μας: την άμβλυνση των ανισοτήτων, την ποιότητα της εκπαίδευσης, τον ψηφιακό μετασχηματισμό της. Αντίθετα, απορρυθμίζει τα πανεπιστήμια με την επαγγελματική ισοτιμία των πτυχίων τους με τα διπλώματα των κολεγίων, μετασχηματίζει την επαγγελματική εκπαίδευση σε κατάρτιση.
Τίθεται εκ των πραγμάτων ένα κρίσιμο ερώτημα. Η δημοκρατική και ανθρωπιστική θεώρηση της παιδείας θα ηττηθεί από την εμπορευματοποιημένη εκδοχή της θεσμικής εκπαίδευσης; Οφείλουμε να θέσουμε το δικό της κοσμοθεωρητικό πυρήνα για να συζητήσει η ελληνική κοινωνία, η νεολαία και οι δημιουργικές δυνάμεις του τόπου μας στα πιο κρίσιμα σημεία της παιδείας:
– στην αγωγή, στη διαμόρφωση σχήματος «πολίτη – αγωνιστή της ζωής»,

– στην προαγωγή μια κοινωνίας δικαιοσύνης και πραγματικής προόδου,
– στην ανάδειξη της κριτικής σκέψης, για να μπορούν οι νέοι να ερμηνεύουν ορθολογικά τον κόσμο και την πραγματικότητα,
– στην πνευματική καλλιέργεια,

– στις αξίες που δίνουν νόημα και αξία στη ζωή (δημοκρατία, ελευθερία, αλληλεγγύη, αξιοπρέπεια, συνεργασία, αλληλοσεβασμός κλπ).
Η δημόσια παιδεία είναι πρώτιστο κοινωνικό αγαθό, πεδίο δημιουργικής διαμόρφωσης του μέλλοντος της χώρας μας, παράγοντας εθνικής προόδου και βιώσιμης ανάπτυξης. Η συμμετοχή του πολίτη στο σύγχρονο πολιτισμό εξαρτάται σε σημαντικό βαθμό από τα αγαθά της παιδείας του, από τα μορφωτικά του προσόντα.

Υπάρχει και ένα άλλο κρίσιμο – κατά τη γνώμη μου – ερώτημα. Μπορεί η εκπαίδευση να λύνει τα αντικοινωνικά προβλήματα, χωρίς να αλλάξει καθόλου το σημερινό εργαλειακά προσδιορισμένο περιεχόμενό της προς την αγορά εργασίας; Φυσικά και όχι!
Η UNESCO θέτει ένα κρίσιμο πρόταγμα. “Η εκπαίδευση μεταμορφώνει και εξανθρωπίζει τον κόσμο”. Αν αυτό δεν συμβαίνει, τότε η εκπαίδευση είναι απλά και μόνο παρακολούθημα του σημερινού αγοραίου, νεοφιλελεύθερου και αλλοτριωμένου τρόπου ζωής! Αλλά δεν πρόκειται μόνο γι’ αυτό. Ισχυρίζομαι ότι η παιδεία και το σχολείο έχουν φοβερή δύναμη εκδημοκρατισμού και οι εκπαιδευτικοί – παιδαγωγοί επηρεάζουν πολύ την κοινωνία, αρκεί να αγωνίζονται καθημερινά για την προαγωγή του ουμανιστικού και πολιτιστικού περιεχομένου του σχολείου!

Η παιδεία αποτελεί την καλύτερη επένδυση για το μέλλον μιας χώρας. Γιατί έχει: υψηλή προστιθέμενη αξία, ισχυρό κοινωνικό αντίκρισμα, πολλαπλή επίδραση στην οικονομία και στη βιώσιμη, πράσινη ανάπτυξη και αξιακό όφελος για τη δημοκρατία και την πολιτική. Βασικός πολιτικός στόχος μας δεν μπορεί παρά να είναι η μετάβαση από τη σημερινή «Οικονομία της Πληροφορίας» στην «Κοινωνία της Γνώσης».