: Ο επίσημος εορτασμός της επετείου της εξέγερσης κάθε 17η Νοεμβρίου καθιερώθηκε το 1981, από την τότε νεοεκλεγείσα κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ.

«Ελεύθερος άνθρωπος είναι αυτός που δεν φοβάται να πάει μέχρι το όριο της λογικής του». Αυτά τα λόγια του Jules Renard είναι λίγα για να αποτυπώσουν όσα συνέβησαν στις του 1973 στο της Αθήνας.

Εκεί όπου εκατοντάδες φοιτητές και απλοί πολίτες παραμέρησαν το φόβο που είχε φωλιάσει στις καρδιές τους η χούντα των Συνταγμαρχών και αποφάσισε με μια φωνή να διεκδικήσει το πολυτιμότερο αγαθό που μπορεί να έχει κάθε άνθρωπος: Την Ελευθερία.

Το Newsbomb πηγαίνει πίσω στο χρόνο, στα γεγονότα που «σημάδεψαν» την νεότερη ιστορία της Πατρίδας μας, και καταγράφει τις δραματικές στιγμές μέχρι την αιματηρή εισβολή του τανκ στο προαύλιο του Πολυτεχνείου.

Η πρώτη σπίθα

Η αντίστροφη μέτρηση για την ματωμένη εξέγερση ξεκίνησε στις 14 Φεβρουαρίου 1973, όταν ξεσηκώθηκαν οι φοιτητές της Αθήνας και συγκεντρώθηκαν στο Πολυτεχνείο. Ζητούσαν την κατάργηση του Ν.1347, ο οποίος προέβλεπε την υποχρεωτική στράτευση όσων ανέπτυσσαν συνδικαλιστική δράση κατά τη διάρκεια των σπουδών τους.

Η αστυνομία, παραβιάζοντας το πανεπιστημιακό άσυλο, εισήλθε στο χώρο του ιδρύματος, συνέλαβε 11 φοιτητές και τους παρέπεμψε σε δίκη με την κατηγορία της «περιύβρισης αρχής». Οι 8 καταδικάστηκαν σε διάφορες ποινές, ενώ περίπου 100 άλλοι αναγκάστηκαν να διακόψουν τις σπουδές τους και να ντυθούν στο χακί.

Ήταν η σπίθα που άναψε τη φωτιά. Η φοιτητική ανησυχία αρχίζει να μεγαλώνει και στις 21 Φεβρουαρίου πραγματοποιούνται στο κτίριο της Νομικής φοιτητικές συνελεύσεις, με κύριο αίτημα την κατάργηση του μέτρου της στράτευσης, ενώ στις 14 Μαρτίου ακολουθεί και δεύτερη.

Σημαντικό ρόλο στην κλιμάκωση της κατάστασης είχε και το μνημόσυνο του «Γέρου της Δημοκρατίας», Γεωργίου Παπανδρέου. Όλα έδειχναν ότι κάτι θα συνέβαινε και τελικά οι προβλέψεις δεν άργησαν να επαληθευτούν.

Ο ιστορικός Νοέμβριος

14 Νοεμβρίου 1973. Χιλιάδες φοιτητές έχουν συγκεντρωθεί από το πρωί στο κτήριο της Νομικής Σχολής και ετοιμάζονται να κάνουν συνέλευση. Στο τέλος της συνέλευσης πραγματοποιούν πορεία στην οδό Σόλωνος και Πατησίων.

Το απόγευμα και ενώ οι φοιτητές παραμένουν στο Πολυτεχνείο, ο αστυνομικός διευθυντής Δασκαλόπουλος και ο εισαγγελέας Σαμήτας διατάζουν τους φοιτητές να διαλυθούν.

Οι φοιτητές βρίσκονται σε δίλημμα. Δημιουργείται συντονιστική επιτροπή η οποία και αποφασίζει στις 8.30 μ.μ. την κατάληψη του Πολυτεχνείου.

Σύνθημά τους: ΨΩΜΙ-ΠΑΙΔΕΙΑ-ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ-ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ.

Ώρα 7 μ.μ.

Από 1.500 φοιτητές πάρθηκε η απόφαση «να μείνουμε απόψε στο Πολυτεχνείο».

Συγκροτείται Συντονιστική Επιτροπή απ΄ όλες τις σχολές και επιβάλλει έλεγχο σε ανεύθυνα συνθήματα και μεταδίδει τα δικά της από μεγάφωνα και το μικρό πομπό, αλλά και συγκεντρώνει τρόφιμα, φάρμακα κ.λπ. Γύρω στο Πολυτεχνείο χιλιάδες Έλληνες τους συμπαραστέκονται.

Ο ηγέτης της χούντας Γιώργος Παπαδόπουλος παραμένει ψύχραιμος. Σύμφωνα με την μαρτυρία του υπ’ αριθμόν 2 στην κυβέρνηση των Συνταγματαρχών, Στυλιανού Παττακού, σχολίασε τις κινητοποιήσεις των φοιτητών με την φράση «Άσ’ τα παιδιά να κλάνουνε…».

15 Νοεμβρίου 1973. Γέμισαν τα κτίρια του Πολυτεχνείου και το προαύλιο από φοιτητές και απ’ έξω δεκάδες χιλιάδες λαού και μαθητών, που έρχονται κατευθείαν από τα σχολεία τους, φέρνοντας στους φοιτητές όλο και περισσότερα τρόφιμα, φάρμακα κλπ.

Εκλέγεται Συντονιστική Επιτροπή που συμμετέχουν και δυο εργάτες, και σε ανακοίνωση της λέει: «H εκδήλωση του Πολυτεχνείου είναι αντιφασιστική και αντιιμπεριαλιστική».

Λειτουργεί νέος πομπός, που τώρα ακούγεται σ’ όλη την Αττική:

«Εδώ Πολυτεχνείο! Εδώ Πολυτεχνείο! Σας μιλά ο Ραδιοφωνικός Σταθμός των ελεύθερων αγωνιζόμενων φοιτητών, των ελεύθερων αγωνιζόμενων Ελλήνων. Κάτω η χούντα, κάτω ο Παπαδόπουλος, έξω οι Αμερικάνοι, κάτω ο φασισμός, η χούντα θα πέσει από το λαό…
Λαέ, κατέβα στο πεζοδρόμιο, έλα να μας συμπαρασταθείς, τη λευτεριά σου για να δεις…».

Η τότε άγνωστη φωνή ανήκει στην μετέπειτα πολιτικό της Αριστεράς, Μαρία Δαμανάκη.

Στη Θεσσαλονίκη και Πάτρα οι φοιτητές καταλαμβάνουν τα πανεπιστημιακά κτίρια. Οι αγρότες από τα Μέγαρα ξεκινούν για την Αθήνα. Στο Αιγάλεω γίνονται επαναστατικές εκδηλώσεις και ακολουθούν τέτοιες στις συνοικίες της Αθήνας και του Πειραιά.

16 Νοεμβρίου 1973. Χιλιάδες άνθρωποι είναι γύρω από το Πολυτεχνείο και φωνάζουν με τους ελεύθερους φοιτητές «Κάτω η χούντα, η χούντα θα πέσει απ’ τον λαό».

Ώρα 7.30 μμ.

Ο δικτάτορας δίνει διαταγή να χτυπηθεί πρώτα η λαοθάλασσα, που είναι γύρω στο Πολυτεχνείο. Δακρυγόνα πέφτουν συνεχώς και κάνουν αφόρητη την ατμόσφαιρα. Ο λαός ανάβει φωτιές και τα εξουδετερώνει. Τώρα σφυρίζουν σφαίρες και οι πρώτοι νεκροί πέφτουν. Ο λαός στήνει οδοφράγματα, δεν υποχωρεί, παλεύει άοπλος, παραμένει στη θέση του.

Ώρα 12 τη νύχτα μπαίνει στην Αθήνα στρατός και τανκ και καταλαμβάνουν επίκαιρες θέσεις.

Το αίμα των φοιτητών και ο δρόμος προς την Ελευθερία
Ώρα 2 πμ.

17 Νοεμβρίου 1973. Τα τανκ πλησιάζουν το Πολυτεχνείο. Εκείνη τη νύχτα ένας νεαρός ονόματι Κωνσταντίνος Λαλιώτης και μετέπειτα υπουργός του ΠΑΣΟΚ, μπαίνει μπροστά στο άρμα και καθυστερεί την εισβολή του στο εκπαιδευτικό συγκρότημα.

«Φαντάροι, είμαστε άοπλοι, είμαστε αδέλφια, μη μας χτυπήσετε, ελάτε μαζί μας», φωνάζει ο μετέπειτα δημοσιογράφος του Έθνους, τραπεζικός υπάλληλος και παραγωγός εκπομπών, Δημήτρης Παπαχρήστος και συνεχίζει με την απαγγελία του εθνικού ύμνου.

Ωρα 2:58 πμ.

17 Νοεμβρίου 1973. Το τανκ γκρεμίζει τη σιδερένια πόρτα του Πολυτεχνείου. Στρατός και αστυνομικοί μπαίνουν στο προαύλιο. Οι φοιτητές προσπαθούν να φύγουν, αλλά δέχονται άγριες επιθέσεις. Πολλοί φαντάροι προστατεύουν και βοηθούν τους φοιτητές να φύγουν. Πολλοί συλλαμβάνονται και οδηγούνται στην Ε.Σ.Α. Οι οδομαχίες συνεχίζονται γύρω από το Πολυτεχνείο μέχρι το πρωί.

Ώρα 11 π.μ.

Επαναφέρεται στρατιωτικός νόμος. Το τέλος της δικτατορίας, θα επέλθει μερικούς μήνες αργότερα με τα τραγικά γεγονότα της Κύπρου. Στο μεταξύ όμως διάστημα, καθώς και στην συνέχεια, γεννιέται ένα θέμα που στην μακρόχρονη πορεία του, παίρνει διαστάσεις αστικού μύθου: «Οι νεκροί του Πολυτεχνείου»…

Οι νεκροί του Πολυτεχνείου

Μετά τη μεταπολίτευση λοιπόν, ξεσπάει ένας «πόλεμος» ανακοινώσεων για τους υποτιθέμενους νεκρούς του Πολυτεχνείου.

Επισήμως ανακοινωθέντες νεκροί, σύμφωνα με το επίσημο πόρισμα Τσεβά, είναι οι ακόλουθοι:

Διομήδης Ιωάννου Κομνηνός, ετών 17, μαθητής. Εφονεύθη έξωθι του Πολυτεχνείου περί ώρα 22.15′ της 16.11.73. Βασίμως πιθανολογείται ότι δράστης του φόνου τούτου είναι ο προεκτεθείς Συνταγματάρχης.

Βασίλειος Παναγιώτου Φαμέλλος, ετών 26. Εφονεύθη εγγύς του υπουργείου Δημοσίας Τάξεως περί ώρα 22.30′ της 16.11.73, βληθείς προφανώς υπό τίνος των εκ του υπουργείου πυροβολούντων.

Toril Engelend, σπουδάστρια, Νορβηγίς. Εφονεύθη εις την πλατείαν Αιγύπτου περί ώρα 23.30′ της 16.11.1973 παρ’ αγνώστου δράστου.

Γεώργιος Ανδρέου Σαμούρης, σπουδαστής, ετών 22. Εφονεύθη υπ’ αγνώστου εις άγνωστον σημείον εξ επαφής περί το μεσονύκτιον της 16.11.1973 και το πτώμα του μετεφέρθη και απερρίφθη εις την διασταύρωσιν των οδών Καλλιδρομίου και Ζωσιμάδων (Κατάθεσις υπ’ αριθμ. 137).

Αλέξανδρος Ευστρατίου Σπαρτίδης, ετών 16, μαθητής. Εφονεύθη επί της οδού Κότσικα (παρόδου Πατησίων) την 10.20 ώραν της 17.11.1973, βληθείς υπό στρατιωτών εκ του κτιρίου του ΟΤΕ.

Μάρκος Δημητρίου Καραμάνης, ετών 23. Εφονεύθη ευρισκόμενος εις την επί της οδού Πατησίων και Αιγύπτου 1 πολυκατοικίαν την 10.30 ώραν της 17.11.1973, βληθείς ομοίως υπό στρατιωτών εκ του κτιρίου του ΟΤΕ.

Βασίλειος Καράκας, Τούρκος υπήκοος, ετών 43. Εφονεύθη εις την πλατείαν Αιγύπτου περί ώραν 13.00′ της 17.11.1973, βληθείς εκ διερχομένου άρματος μάχης.
Δημήτριος Θεοφ. Θεοδώρας, ετών 6. Εφονεύθη επί της οδού Ορεινής Ταξιαρχίας Ζωγράφου περί ώραν 13.30 της 17.11.1973, βληθείς υπό στρατιώτου ευρισκομένου έμπροσθεν του Ναού του Αγίου Θεράποντος.

Βασιλική Φωτίου Μπεκιάρη, ετών 17. Εφονεύθη ευρισκομένη εις την ταράτσα της επί της οδού Μεταγένους 8 – Νέος Κόσμος οικίας της περί ώρα 12.30′ της 17.11.1973, δεχθείσα εις την κεφαλήν της βλήμα αδέσποτον άρματος.

Γεώργιος Αλεξάνδρου Γεριτσίδης, ετών 48, εφοριακός υπάλληλος. Εφονεύθη ευρισκόμενος εν Ν. Λιοσίοις προς εκτέλεσιν υπηρεσίας περί ώραν 12.15′ της 17.11.1973 δεχθείς ομοίως βλήμα αδέσποτον άρματος μάχης εις την κεφαλήν.

Νικόλαος Πέτρου Μαρκουλής, ετών 25. Εφονεύθη παρά την πλατείαν Βάθης περί ώραν 11.00′της 17.11.1973, βληθείς εκ διερχομένου άρματος μάχης.

Στυλιανός Αγαμ. Καραγεώργης, ετών 19, εργάτης. Ετραυματίσθη θανασίμως επί της οδού Πατησίων, έμπροσθεν του κινηματογράφου ΕΛΛΗΝΙΣ, περί ώρα 10.00′της 17.11.1973, βληθείς εκ διερχομένου άρματος και απεβίωσεν εις το ΚΑΤ την 30.11.1973.

Ανδρέας Στεργίου Κούμπος, ετών 63. Ετραυματίσθη σοβαρώς διερχόμενος την οδό Καποδιστρίου περί ώρα 14.00′ της 18.11.1973, βληθείς εκ διερχομένου άρματος και απεβίωσε την 30.1.1974.

Μιχαήλ Δημήτριου Μυρογιάννης, ετών 20. Εφονεύθη εις την διασταύρωσιν των οδών Πατησίων και Στουρνάρα περί ώραν 13.30′ της 18.11.73, βληθείς δια περιστρόφου εις την κεφαλήν και

Κυριάκος Δημητρίου Παντελάκης, ετών 45, δικηγόρος. Ετραυματίσθη σοβαρώς επί της οδού Γλάδστωνος περί ώραν 12.40′ της 18.11.1973, βληθείς εκ διερχομένου επί της οδού Πατησίων άρματος και απεβίωσεν την 18.12.1973.

Τα γεγονότα του Πολυτεχνείου υπήρξαν σταθμός στη διαμόρφωση της ταυτότητας της σύγχρονης ελληνικής Αριστεράς, από την οποία θεωρούνται ως κορυφαία εκδήλωση αυθόρμητης εξέγερσης, αντιαυταρχισμού.

Ο επίσημος εορτασμός της επετείου της εξέγερσης κάθε 17η Νοεμβρίου καθιερώθηκε το 1981, από την τότε νεοεκλεγείσα κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ.

Η δίκη του Πολυτεχνείου

Στις 30 Δεκεμβρίου του 1975 και μετά από ακροαματική διαδικασία 2,5 μηνών και διάσκεψη 6 ημερών ενώπιον του πενταμελούς εφετείου Αθηνών, εκδόθηκε η απόφαση του δικαστηρίου το οποίο κήρυξε ένοχους τους 20 από τους 32 κατηγορούμενους, αθωώνοντας 12.

Οι κύριες ποινές που επιβλήθηκαν ήταν:

Δημήτριος Ιωαννίδης (αρχηγός της ΕΣΑ την περίοδο της εξέγερσης): 7 φορές ισόβια για ηθική αυτουργία σε 7 ανθρωποκτονίες από πρόθεση και 25 χρόνια κάθειρξη κατά συγχώνευση για ηθική αυτουργία σε 38 απόπειρες ανθρωποκτονιών και πρόκληση διάπραξης κακουργημάτων, καθώς και διαρκής στέρηση των πολιτικών του δικαιωμάτων.

Γεώργιος Παπαδόπουλος (εν ενεργεία δικτάτορας την περίοδο της εξέγερσης): 25 χρόνια κάθειρξη για απλή συνέργεια σε ανθρωποκτονίες από πρόθεση και απόπειρες ανθρωποκτονιών, καθώς και δεκαετής στέρηση των πολιτικών του δικαιωμάτων.

Σταύρος Βαρνάβας (αντιστράτηγος Ε.Α.): 3 φορές ισόβια για ηθική αυτουργία σε 3 ανθρωποκτονίες από πρόθεση και 25 χρόνια κάθειρξη κατά συγχώνευση για ηθική αυτουργία σε 17 απόπειρες ανθρωποκτονιών και πρόκληση διάπραξης κακουργημάτων, καθώς και διαρκής στέρηση των πολιτικών του δικαιωμάτων.

Νικόλαος Ντερτιλής (ταξίαρχος Ε.Α.): ισόβια κάθειρξη και διαρκής στέρηση των πολιτικών του δικαιωμάτων για ανθρωποκτονία από πρόθεση του διερχόμενου Μιχαήλ Μυρογιάννη.

Άλλοι τέσσερις ανώτατοι αξιωματικοί σε 25 χρόνια κάθειρξη κατά συγχώνευση για ηθική αυτουργία σε συνολικά 12 ανθρωποκτονίες και 56 απόπειρες ανθρωποκτονιών, καθώς και δεκαετής στέρηση των πολιτικών τους δικαιωμάτων.

Άλλοι 12 κατηγορούμενοι σε μικρότερες ποινές, από 5 μήνες έως 10 χρόνια κάθειρξη για διάφορες κατηγορίες, κυρίως για ηθική αυτουργία σε επικίνδυνες σωματικές βλάβες. Οι ποινές κάτω του ενός έτους, ήταν εξαγοράσιμες.

Ο Αριστοτέλης Σαρρηκώστας μίλησε στο Newsbomb και τον Λευτέρη Θεοδωρακόπουλο για την ιστορία που είδε να γράφεται μπροστά στα μάτια του αλλά και τις δραματικές στιγμές που κατέγραψε με τον φωτογραφικό του φακό, ως φωτορεπόρτερ του Associated Press.

«Πολύ φοβούμαι πως αν δεν υπήρχε αυτή η φωτογραφία θα υπήρχε παραποίηση ιστορίας. Τις επόμενες ώρες ο Πατακός σε δηλώσεις του είχε αναφέρει πως δεν είχε συμβεί τίποτα το προηγούμενο βράδυ. Όμως εγώ επειδή ήμουν φωτογράφος του Associated Press την φωτογραφία μου έφερε στα πρωτοσέλιδά του ο διεθνής Τύπος. Οπότε, όταν υπήρξε η πίεση από τον δημοσιογραφικό κόσμο εκτός συνόρων αναγκάστηκαν να πουν τότε, ότι όντως υπήρξε ένταση το προηγούμενο βράδυ έξω από το Πολυτεχνείο», ανέφερε χαρακτηριστικά στο Newsbomb.gr ο κορυφαίος Έλληνας φωτορεπόρτερ.

Σχετικά για το καρέ που έμεινε στην ιστορία, ο κύριος Σαρρηκώστας θυμάται: «Δεν θέλω να περιαυτολογώ, αλλά αν δεν ήμουν εγώ κάτω στην είσοδο και αν δεν ήταν πάνω κρυμμένος στο ξενοδοχείο Ακροπόλ ο Σουηδός δημοσιογράφος Άλμπερτ Κόεν, μπορεί και το γεγονός αυτό να μην είχε γίνει γνωστό. Ο Σουηδός οποίος τράβηξε αυτό το βιντεάκι που δείχνει την κίνηση του τανκ που γκρεμίζει την πόρτα και οι δικές μου φωτογραφίες φωτογραφίες γέμισαν τα πρωτοσέλιδα όλων των ευρωπαϊκών εφημερίδων αποτέλεσαν ατράνταχτά και αναμφισβήτητα στοιχεία. Ο Στυλιανός Παττακός υπουργός εσωτερικών της χούντας είχε πει ”Για ποιο Πολυτεχνείο μιλάτε, δεν συνέβη απολύτως τίποτα”. Αυτό το είπε το πρωί. Το μεσημέρι όταν έφθασε στην Ελλάδα ο Διεθνής Τύπος και είδε τις φωτογραφίες ζήτησε εκ νέου συνέντευξη τύπου και μάσησε τα λόγια του, λέγοντας επί λέξει ‘έπρεπε να επέμβουμε να τελειώνει αυτή η ιστορία με τα παλιόπαιδα’. Άρα ναι, έπαιξαν σημαντικό ρόλο και οι φωτογραφίες μου και το βιντεάκι του συναδέλφου. Είναι ένα γεγονός αυτό με το τανκ σημαντικό στην ιστορία. Εύχομαι να το διδαχθούν οι νέοι μας».